Onderzoek naar de invloed van commercialisering van quinoa op inheemse economische organisatie in de Boliviaanse Andes

Onderzoek naar de invloed van quinoa commercialisering op inheemse economische organisatie in de Boliviaanse Andes

Vraagt u zich ook af, wanneer u weer voor een leeg rayon komt te staan in uw plaatselijke supermarkt, waarom het quinoa aanbod steeds ontoereikend is? Bent u vervolgens met stomheid verslagen wanneer u in uw bio shop tot wel 6 euro per vierhonderd gram wordt aangerekend voor El Grano de Oro de los Incas? Een bedrag dat u vervolgens braafjes neertelt. Op uw gezondheid staat namelijk geen prijs. Bovendien sust het Fair Trade label uw gemoedsrust. Immers, zo denkt u, komt dit bedrag toch terecht bij de boer in het Zuiden...

Quinoa is een glutenvrij graan met beduidend hogere voedingswaarde dan andere gewassen zoals rijst, tarwe en mais. Quinoa Real, de variant met de hoogste voedingswaarde en tevens de meest gewilde variant in het Westen, wordt enkel geproduceerd in Bolivia. In 2005 startte de regering, in samenwerking met het ministerie van ontwikkeling en land en een aantal coöperatieve en private ondernemingen uit de sector, met een strategie ter bevordering van de binnenlandse en buitenlandse quinoa consumptie. Een strategische beslissing. Immers, de regering sprong zo mee op de kar van de westerse glutenvrije en biologische gezondheidshype. Het gevolg was een stijgende vraag in het Westen en een vervijfvoudiging van de prijs van quinoa in het afgelopen decennia.

Deze masterproef is een onderzoek naar de invloed van de stijgende wereldvraag naar quinoa op de economische organisatie van de inheemse bevolking in de Boliviaanse Andes. Aan de oevers van het meer Salar de Uyuni onderscheiden zich twee vormen van inheemse economische organisatie. Enerzijds de ayllus en gemeenschappen. Dit zijn eenheden met sterke Andes affiniteit die in hun sociaal, politiek en territoriale eigenschappen als traditioneel beschouwd worden. Anderzijds de coöperatieve boerenorganisaties. In Bolivia beter gekend als Organizaciones Económicas Campesinas Indígenas y Originarias (OECAs). Dit zijn verenigingen van landbouwers, die bestuurd worden volgens principes van collectief bestuur. Naast hun economische missie vervullen zij ook een sociaal maatschappelijke missie. Het welzijn van hun leden staat boven winstbejag.

Wat zouden nou de gevolgen van de immense prijsstijging van quinoa op de economische organisatie van inheemse gemeenschappen in de Boliviaanse Andes kunnen zijn? De geschriften van Marx, Kautsky, Lenin, en hun opvolgers voorspellen het verdwijnen van de boerensamenleving en hun aparte manier van produceren door de intrede van een commerciële productielogica. Lenin stelt dat een mercantilistische productielogica in hand gaat met ontwikkeling van kapitalistische productie, waardoor de boerensamenleving zich opsplitst in een kleine groep kapitalistische boeren en een grote groep proletariërs. Met andere woorden, slechts een kleine minderheid heeft baat bij marktparticipatie en de overgrote meerderheid voegt zich bij het proletariaat. Echter, verscheidene Latijns Amerikaanse auteurs stellen vast dat de inheemse gemeenschappen in de Boliviaanse Andes bestand zijn tegen de druk van commercialisering. De inheemse bevolking behoudt immers al eeuwen hun eigen aparte productiewijze en arbeidsverdeling, gebaseerd op Aymara principes van wederkerigheid en solidariteit. Marktparticipatie biedt deze gemeenschappen de mogelijkheid om hun productiestrategieën te diversifiëren wat hen net meer bestand maakt tegen externe invloeden.

Met dit theoretisch debat in het achterhoofd pakte ik als onderzoeker mijn rugzak en trok er op uit naar de Boliviaanse Andes. Tijdens mijn verblijf in Oruro en La Paz, dé twee hoofdsteden van enkele quinoa real producerende gemeenten, sprak ik met onder andere ingenieurs, experts, medeonderzoekers en quinoaproducenten uit inheemse gemeenschappen en boerenorganisaties.

Op basis van de bevindingen tijdens het veldwerk werden de processen van sociale differentiatie tussen quinoa producenten, omwille van commercialisering van het graan, geïdentificeerd. Meer bepaald werd er gekeken naar de verschillen in betrekking met toegang tot land en beschikking over productiemiddelen en de veranderingen in de traditionele arbeidsverhoudingen en productiemethoden van de inheemse gemeenschappen op de Boliviaanse Hoogvlakte van de Andes. Daarnaast werd de rol van coöperatieve boerenorganisaties ten aanzien van het intensifiëren van de quinoa productie op duurzame wijze bestudeerd. Bovendien werden de interne conflicten en moeilijkheden, zoals problemen van tussenpersonen, identificatie en representatie, die zich afspelen binnen de coöperatieve organisaties besproken.

Dit onderzoek is het resultaat van mijn persoonlijke affiniteit voor Bolivia en mijn interesse in de inheemse Andes cultuur. Ik wens u vooral  veel leesplezier!