Hoe lever je kwaliteitsvolle zorg bij personen met dementie die seksueel overschrijdend gedrag vertonen?
Bij de vraagstelling ‘ Hoe omgaan met seksueel overschrijdend gedrag bij personen met dementie?’ is het belangrijk om als professionele zorgverlener verschillende aspecten te bekijken.
Het is vaak zeer moeilijk voor de zorgverleners en familie om met het seksueel overschrijdend gedrag van een persoon met dementie om te gaan. Dit heeft te maken met de vele aspecten die erbij betrokken zijn, zowel het individu met zijn autonomie als de gemeenschap waarin hij verblijft. De zorgverlener heeft het gevoel om als beschermer van de zorgvrager op te treden en daarbij wordt vaak de wil van de persoon die lijdt aan dementie omzeild. Het verlies van privacy dat met een opname gepaard gaat én de maatschappelijke visie op ouderen en seksualiteit, vormen een zware ballast in de beoordeling van dergelijk gedrag. De verantwoordelijkheid van de zorgverlener is dubbel: een omgeving creëren waarin de persoon als individu met een eigen persoonlijkheid aan bod komt en het respecteren van de emotionele, fysieke en seksuele veiligheid van de zorgvrager en zorgverlener. Toch wordt op heden bij personen met dementie vaak de wil van het individu en hun beleving met betrekking op intimiteit en seksualiteit genegeerd. Hoewel autonomie een belangrijk aspect in de zorg is, blijkt toch dat bij de progressieve achteruitgang van de cognitieve functies, die kenmerkend zijn bij dementie, de autonomie van de persoon mee verdwijnt. In de praktijk blijkt dat er nog veel onduidelijkheden over seksueel overschrijdend gedrag heersen. Wat is nu dit seksueel overschrijdend gedrag? Wanneer is het gedrag overschrijdend? Voor wie is het overschrijdend? Belangrijk is dat iedereen die instaat voor het zorgproces dit begrip hetzelfde definieert.
Omtrent de diagnosestelling zijn er nog veel onduidelijkheden. Op welke manier kan men het probleem op een realistische betrouwbare manier vaststellen, zijn er hiervoor wetenschappelijk onderzochte hulpmiddelen? Enkele meetschalen worden vergeleken op basis van beschikbaarheid, effectiviteit en bruikbaarheid. Het blijft echter noodzakelijk om bijkomende informatie te verschaffen, een meetschaal is een hulpmiddel en mag niet als ultieme diagnosestelling dienen.
Seksueel overschrijdend gedrag dient bespreekbaar te worden gemaakt. Niet praten vergroot het probleem, biedt voor niemand een oplossing en de zorgkwaliteit neemt af. Ieder heeft zijn connotatie die invloed kan hebben op hoe het seksueel overschrijdend gedrag wordt ervaren. Indien men geconfronteerd wordt met seksueel overschrijdend gedrag kan men best met een ik-boodschap reageren. Non-verbale signalen versterken deze boodschap. Als professionele zorgverlener is het belangrijk om niet te oordelen op het individu maar op zijn ongepaste gedrag. Het is belangrijk dat men als team open en duidelijk kan communiceren, steun en begrip kan geven aan elkaar. Een goede communicatie is erg belangrijk. Wat zijn de vereisten van een goede communicatie? Met wie moet men communiceren? Families zitten soms met veel frustraties. Goede voorlichting en een luisterend oor kan bezorgdheid van de familie verlichten en schept tevens een vertrouwensband.
De evaluatie en het beheer van seksueel overschrijdend gedrag biedt veel uitdagingen. Hoewel er geen vastgestelde behandelingen bestaan, biedt literatuur een zwak bewijs voor diverse niet-medicamenteuze en farmacologische behandelingen. Belangrijk is dat de behandeling gebeurt op maat van het individu en dat er gestart wordt met een niet-medicamenteuze interventie. De voorgestelde medicamenteuze behandelingen hebben een beperkte werkzaamheid of potentieel ernstige bijwerkingen. Deze medicamenteuze interventies zijn steeds in samenspraak met de arts.
De niet-medicamenteuze interventies gaan we via een bijscholing aan zorgverleners toelichten. Belangrijk hierbij is dat iedere zorgverlener op dezelfde manier reageert wanneer het seksueel overschrijdend gedrag zich voordoet. Concrete afspraken maken die voor iedereen duidelijk zijn en streven naar uniformiteit in de zorgverlening. Dit kan alleen mits goede communicatie, afspraken én een op maat afgestemde zorgplanning voor de persoon met dementie die seksueel overschrijdend gedrag vertoont. Via een bijscholing trachten we het praktijkdeel van onze bachelorproef te ondersteunen. Zodat de kennis rond seksueel overschrijdend gedrag bij zorgverleners wordt verruimd en zo een meer ethische benadering wordt bereikt.
