De herbestemming van het Théâtre des Variétés, een vergeten erfgoed uit het interbellum.

Dennis Steeno
Persbericht

De herbestemming van het Théâtre des Variétés, een vergeten erfgoed uit het interbellum.

Binnen de opleiding Interieur Architectuur aan de Universiteit Hasselt bestaan 4 onderliggende opleidingsmogelijkheden, namelijk herbestemming, meubel, retail en scenografie. In mijn master heb ik voor herbestemming gekozen aangezien mijn interesses rond monumentenzorg, restauratie, nieuwe invullingen en voorafgaand onderzoek van gebouwen hier het dichtste bij aanleunen. Een herbestemming van een gebouw is een uitdagende onderneming, waarbij verschillende niet voor de hand liggende mogelijkheden aan bod kunnen komen, Cinéma Nova (z.j.) schrijft op hun website: Sommige mensen slaken een kreet van verrukking, anderen vragen voorzichtig: “Zijn jullie nog aan het verbouwen?”. Achter een niets vermoedende gevel kan een unieke en veel bepalende ruimte verscholen zitten, die de moeite is te ontdekken of die herontdekt moet worden na een periode van verval. In deze scriptie heb ik zo getracht een geschikte herbestemming uit te werken voor het voormalige Théâtre des Variétés te Brussel. Het modernistische gebouw “Cinéma Variétés” aan de hand van Victor Bourgeois en Maurice Gridaine was in 1937 ontworpen als een Vaudeville theater, maar werd al snel verbouwd tot een bioscoop in 1960-1961 door Paul en Marcel Mignot. Door deze verbouwing is het belangrijke Art Deco interieur verloren gegaan. Mijn voorafgaand onderzoek voor de nieuwe invulling van het gebouw heb ik als volgende opgedeeld; 1. Het interbellum, 2. Casestudies, 3. Le Théâtre des Variétés, 4. Ontwerp en 5. Conclusie. Hoofdstukken 1, 2 en 3 geven enerzijds een beeld van de tijdsgeest, ideologie, visie van de architecten, ..., maar anderzijds ook enkele spraakmakende voorbeelden van reeds uitgevoerde herbestemmingen. In hoofdstuk 4 heb ik een ontwerpvoorstel opgesteld die er van uit gaat om het gebouw opnieuw van een culturele invulling te voorzien, waarbij het ontwerp geïnspireerd is op het originele ontwerp uit 1937 maar rekening houdend met de huidige waarden en normen.

Illustratie 1

Aangezien het uiteindelijke ontwerp pas aan de jury werd voorgesteld nadat de scriptie was ingeleverd, zijn er nog enkele aanpassingen aan het ontwerp gebeurd. Aan het concept en de ruimtebepaling werd niets gewijzigd, maar het ontwerp en de materialisatie werd diepgaander uitgewerkt. Om het volledige beeld te krijgen van het ontwerp, zal ik hier een korte beschrijving geven, aangevuld met illustraties. Op de illustratie 1 zien we het aangepaste grondplan waar enkel planmatig de bar verplaatst is tot net achter de sasdeuren, verder heb ik nieuwe materialen voorzien op de vloer. In de inkom wordt er een marmer composiet vloer voorzien die de grandeur van een theater benadrukt, in de achterliggende foyer wordt een linoleum voorzien die het geluid dempt en makkelijk in onderhoud is. Tot slotte voorzie ik de traphelling met tapijt voor een aangename ondergrond die het geluid ook dempt.

Illustratie 1

Illustratie 2 is een huidig beeld van de inkom, 3 is een visuele weergave waarbij de originele draagmuur wordt benadrukt en waarachter zich de kassa en sas tot de theaterzaal bevindt. Ook heb ik de blauwe kleur opnieuw benadrukt die origineel ook in 1937 gebruikt is geweest. Het visuele beeld is op ongeveer dezelfde plaats genomen om zo een goed beeld te krijgen van hoe het er zou kunnen uitzien.

Illustratie 2

 

 

Illustratie 3

 

Illustraties 4 & 5 zijn een zicht op de zaal vanaf het podium. Een opvallend element is de verticale accentueringen die dienen als een akoestische buffer, waarachter het met ledverlichting wordt geaccentueerd. Het grote dambord patroon op het plafond, een ontwerp uit 1937 krijgt opnieuw zijn mooie vorm en hier heb ik opnieuw de blauwe kleur gebruikt. Illustratie 5 is een isometrie van het grondplan waarbij de verschillende ruimtes verduidelijkt worden, hoe deze ruimtes in verhouding staan tot elkaar.

Illustratie 4

Illustratie 5
Illustratie

Illustratie 7 geeft het niveau +1 weer, waar de nadruk ligt op de circulatie tot het bovenliggende balkon en het café dat afzonderlijk van het theater moet kunnen functioneren. In de circulatie is opnieuw het marmer composiet gebruikt en in het café heb ik gekozen voor een kopshouten vloer. De bar heb ik in de houtsoort afzelia ontworpen, waarbij het een uitstraling krijgt zoals uit de Art Deco. In het originele plan was het plafond voorzien gebogen vormen, uitgelicht met indirect licht. Ik heb deze vorm van decoratie opnieuw toegepast maar geaccentueerd rond de toog en het zitgedeelte, waar een hoogteverschil zich voordoet. Op illustraties 8 & 9 zie je dit visueel.

Illustratie 7

Illustratie 8

 

Illustratie 9

Illustraties 10 & 11 zijn isometrieën van niveau 1 en 3, opnieuw ter verduidelijking van de verhouding in de ruimte, waarbij illustratie 11 een goed beeld geeft van de theater met het hogere balkon.

Illustratie 10

Ilustratie 11

Illustratie 12 geeft de stoel layout van het theater weer op niveau +3. Illustratie 13 & 14 zijn nog 2 zichten van de zitpositie op het balkon naar het podium.

Illustratie 12

 

Illustratie 13
Illustratie 14

Bibliografie

Bronnen: 

Biver, I. (2009). Cinémas de Bruxelles. Portraits et destins. Brussel, België: CFC- editions.

 

Bortels, I. Duquesne, S. Meerbergen, V. Torun, F. (1993-1994). CINEMA VARIETES. Niet gepubliceerde scriptie. Geraadpleegd op

11 maart 2015 in het archief van RLICC.

 

Brussel Deze Week. (2015). Citroëngarage: uniek Brussels stadsproject of toch maar een museum? Geraadpleegd op 10 april

2015 via http://www.brusselnieuws.be/nl/cultuur/citroengarage-uniek-brussels-sta…

 

Cinema Nova. (z.j.). Nova? Geraadpleegd op 28 maart 2015 via http://www.nova-cinema.org/nova

 

Couvreur, D. (1991). La poussière du 7e art aux Variétés défuntes. Le Soire, Brussel. Geraadpleegd op 2 april 2015 in het archief

van CIVA (International Center For City Architecture & Landscape), Brussel.

 

Dubois, M. (z.j.). Hergebruik van gebouwen in Europees perspectief. Vlaanderen. Jaargang 47 (269). Christelijk Vlaams

Kunstenaarsverbond, Tielt 1998. p 121-123. Geraadpleegd op 9 april 2015 via http://www.dbnl.org/tekst/_vla016199801_01/_

vla016199801_01.pdf

 

Dubois, M. (z.j.). Het hergebruik van gebouwen. Vlaanderen. Jaargang 47 (269). Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond, Tielt

1998. p 115-114. Geraadpleegd op 9 april 2015 via http://www.dbnl.org/tekst/_vla016199801_01/_vla016199801_01.pdf

 

Duquesne, S., Torun, E. (1997). Cinema Varietes: een jong en kwetsbaar monument. Monumenten en Landschappen, nr. 2.

Geraadpleegd op 9 maar 2015 in het archief van Monumenten en Landschappen

 

Encyclopedia of Art History. (z.j.). Art Deco (c. 1925-1940). Geraadpleegd op 1 mei 2015 via http://www.visual-arts-cork.com/

history-of-art/art-deco.htm

 

Flouquet, P-L. (z.j.). Un grand music-hall moderne, le théâtre des Variétés à Bruxelles. Batir nr. 53 (1937). p 1141-1143.

Geraadpleegd op 2 april 2015 in het archief van CIVA (International Center For City Architecture & Landscape), Brussel.

 

Klein, D. A.McClelland, N. Haslam, M. (1988). Art Deco – Ontstaan, Ontwikkeling en Opleving van deze Decoratieve Stijl. Atrium.

 

Linters, A. (z.j.). Gebruiken of verbruiken. Vlaanderen. Jaargang 47 (269). Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond, Tielt 1998. p

115-120. Geraadpleegd op 9 april 2015 via http://www.dbnl.org/tekst/_vla016199801_01/_vla016199801_01.pdf

 

Monumentenwacht. (z.j.).Charter van Venetië. Geraadpleegd op 9 april 2015 via http://www.monumentenwacht.be/overmomenumentenwacht/

geschiedenis

 

Marchand & Meffre. (2008-& 20013). Theaters 2005-200XX. Geraadpleegd op 9 april 2015 via http://www.marchandmeffre.

com/theaters

 

Nys, L. (2013). Vooruit Gent: Feestlokaal - Kunstencentrum 1913-2013. Hannibal.

 

Plevoets, B., & Van Cleempoel, K. (2011). Adaptive reuse as a strategy towardsconservation of cultural heritage:a literature

review. Geraadpleegd op 9 april 2015 via https://www.academia.edu/919968/Adaptive_reuse_as_a_strategy_towards_

conservation_of_cultural_heritage_a_literature_review

 

Solis, J. (2013). Stages of decay. New York, United States of America: Prestel.

 

Strauven, F., Bertels, I., De Pange, I., Braeken, J., Lagae, J., Laureys, D., … Strauven, I. (2008). Modernisme, van het Zwart Huis

tot de Boekentoren. Tielt, België: Lannoo.

 

Strauven, I. (1999). Victor Bourgeois. RUG. Vakgroep Architectuur en Stedenbouw.

 

Strauven, I. (2005). De gebroeders Bourgeois. Archives d’Architecture Moderne.

 

Tietz, J. (1999). Geschiedenis van de architectuur in de 20e eeuw. Groningen, Nederland: Textcase.

 

Van Der Belen, M. (1991). Petition pour la sauvegarde du cinema “Variétés” menace de destruction. Geraadpleegd op 2 april

2015 in het archief van CIVA (International Center For City Architecture & Landscape), Brussel.

 

Van Garsse, S. (2015). Uitgelicht: rijstroken op parkeerlus waren twistpunt. Geraadpleegd op 22 april 2015 via http://www.

brusselnieuws.be/nl/nieuws/uitgelicht-rijstroken-op-parkeerlus-waren-twistpunt

 

Victoria and Albert Museum. (2006). Modernism: Building Utopia. Geraadpleegd op 1 mei 2015 via http://www.vam.ac.uk/

content/articles/m/modernism-and-the-new/

 

Beeldmateriaal

Afb. 1, Steeno, D. (11 maart 2015). Zicht op trappen in de inkom, daterend uit 1937. Eigen beeldarchief.

Afb. 2, Wikipedia . (z.j.). Chrysler Building. Geraadpleegd op 18 april 2015 Via http://upload.wikimedia.org/wikipedia/

commons/0/0b/Chrysler_Building_spire%2C_Manhattan%2C_by_Carol_Highsmith_%28LOC_highsm.04444%29.png

Afb. 3, SumResearch . (Z.j.). Boekentoren Gent. Geraadpleegd op 18 april 2015 via http://www.sum.be/home.cfm?b=projects&

c=detail&d=boekentoren-(-bookstower-)

Afb. 4, Marchand, Y. & Meffre, R. (z.j.). PARAMOUNT THEATER, BROOKLYN, NY, 2008. Geraadpleegd op 7 april 2015 via http://

www.marchandmeffre.com/theaters/7

Afb. 5, Marchand, Y. & Meffre, R. (z.j.). WESTLAKE THEATER, LOS ANGELES, CA, 2008. Geraadpleegd op 7 april 2015 via http://

www.marchandmeffre.com/theaters/1

Afb. 6, Marchand, Y. & Meffre, R. (z.j.). RIVOLI THEATER, BERKELEY, CA, 2013. Geraadpleegd op 7 april 2015 via http://www.

marchandmeffre.com/theaters/8

Afb. 7, Marchand, Y. & Meffre, R. (z.j.). LOEW’S THEATER, MONTREAL, QC, 2013. Geraadpleegd op 7 april 2015 via http://www.

marchandmeffre.com/theaters/9

Afb. 8, Steeno, D. (24 maart 2015). Cinema Nova, zicht op scherm. Eigen beeldarchief

Afb. 9, Steeno, D. (24 maart 2015). Inkom. Eigen beeldarchief

Afb. 10, Steeno, D. (24 maart 2015). Zicht op zaal . Eigen beeldarchief

Afb. 11, Bruxelles Anecdotique – L’Heure Bleue. (11 november 2010). Grand Eldorado, zicht op podium. Geraadpleegd op 4

april 2015 via http://bruxellesanecdotique.skynetblogs.be/archive/2010/11/13/l-heure-b…

Afb. 12, Bruxelles Anecdotique – L’Heure Bleue. (11 november 2010). Grand Eldorado, zicht op balkon. Geraadpleegd op 4 april

2015 via http://bruxellesanecdotique.skynetblogs.be/archive/2010/11/13/l-heure-b…

Afb. 13, Dennis Steeno. (24 maart 2015). UGC - Grand Eldorado, zicht op scherm. Eigen beeldarchief

Afb. 14, DNA . (z.j.). Feestlokaal van Vooruit. Bewerkt in Adobe Photoshop. Geraadpleegd op 14 april 2015 via http://

departuresandarrivals.eu/en/network/partners/vooruit

Afb. 15, Snijders, E. (z.j.). Doorsnede Vooruit. Geraadpleegd op 14 april 2015 via http://www.erwinsnijders.be/projecten/project-

1-theaterzaal-vooruit-gent

Afb. 16, Vuijlsteke, M. (27 maart 2009). Grote zaal van Vooruit, huidige staat. Geraadpleegd op 14 april 2015 via http://www.

gentblogt.be/2009/03/27/gent-over-morgen-live-uit-de-vooruitv

Afb. 17, Steeno, D. (12 april 2015). Kleine zaal. Eigen beeldarchief

Afb. 18, Vooruit. (z.j.). Grote zaal van Vooruit, wit. Geraadpleegd op 14 april via http://vooruit.be/nl/information/detail/217/1986

Afb. 19, Steeno, D. (12 april 2015). Balzaal. Eigen beeldarchief

Afb.20, Telefunker. (z.j.). Zicht op gradin. Geraadpleegd op 18 februari 2015 via https://telefunker.wordpress.com/2009/06/29/

theatre-des-varietes-belgium/

75

Afb. 21, Wikipedia; Ampe, E; 1v4m2a. (z.j.; 2014; 2012). Kaart – Locatie in Brussel, collage bestaand uit meerdere afbeeldingen.

Bewerkt in Adobe Photoshop. Geraadpleegd op 1 mei 2015 via http://en.wikipedia.org/wiki/File:Brussels_Metro_logo.svg;

http://www.elsampe.be/nl/verandering-van-rijrichting-garandeert-vlotter…; http://www.1v4m2a.eu

Afb. 22, La Retine des Plateau. (z.j.). Théâtre du Vieux Bruxelles. Bewerkt in Adobe Photoshop. Geraadpleegd op 9 maart 2015

in het archief van de stad Brussel

Afb. 23, Mardaga, P. (1993). Schets Variétés. Bewerkt in Adobe Photoshop. Geraadpleegd op 9 maart 2015 in het archief van

de stad Brussel

Afb. 24. Gelijkvloers 1937. Bron geraadpleegd op 9 maart 2015 in het archief van Monumenten en Landschappen, Brussel

Afb. 25. Bagdad Café 1937. Bron geraadpleegd op 9 maart 2015 in het archief van Monumenten en Landschappen, Brussel

Afb. 26. Zaal 1937. Bron geraadpleegd op 9 maart 2015 in het archief van Monumenten en Landschappen, Brussel

Afb. 27. Doorsnede 1937. Bron geraadpleegd op 9 maart 2015 in het archief van Monumenten en Landschappen, Brussel

Afb. 28, Montoisis, J-P. (z.j.). Gevelverlichting situatie 1937. Geraadpleegd op 18 februari 2015 via http://www.memoire60-70.

be/CinemaCoupDeCoeur/Salles_Cinema_Bruxelles.htm

Afb. 29. Bagdad Café. Bron geraadpleegd op 9 maart 2015 in het archief van CIVA, Brussel

Afb. 30, Biver,I. (2009). Cinémas de Bruxelles. Portraits et destins. p. 58, Brussel, België: CFC- editions. (ook gebruikt voor de

cover)

Afb, 31, Batir nr. 53 (1937). Zicht op podium. Un grand music-hall moderne, le théâtre des Variétés à Bruxelles. p 1141-1143.

Afb, 32. Batir nr. 53 (1937). Zicht op zaal. Un grand music-hall moderne, le théâtre des Variétés à Bruxelles. p 1141-1143.

Afb. 33, 7ARTLA. (19 januari 2013). Gevel 2015. Geraadpleegd op 18 februari 2015 via http://salledecinema.over-blog.com/

tag/bruxelles%20ville/

Afb. 34, AVA. (07 maart 1995). Doorsnede 1995. Geraadpleegd op 18 februari 2015 in het archief van de Franstalige

Gemeenschap

Afb. 35, Mignot, M; Mignot, P. (1961). Projectcabine. Geraadpleegd op 02 april 2015 in het archief van de stad Brussel

Afb. 36, AVA. (07 maart 1995). Gelijkvloers 1995. Geraadpleegd op 18 februari 2015 in het archief van de Franstalige

Gemeenschap

Afb. 37, AVA. (07 maart 1995). Bagdad Café 1995. Geraadpleegd op 18 februari 2015 in het archief van de Franstalige

Gemeenschap

Afb. 38, AVA. (07 maart 1995). Zaal 1995. Geraadpleegd op 18 februari 2015 in het archief van de Franstalige Gemeenschap

Afb. 39, Biver,I. (2009). Cinémas de Bruxelles. Portraits et destins. p.62, Brussel, België: CFC- editions.

Afb. 40, Bortels, I. Duquesne, S. Meerbergen, V. Torun, F. (1993-1994). CINEMA VARIETES. p. 82. Geraadpleegd op 11 maart

2015 in het archief van RLICC.

76

Afb. 41, Bortels, I. Duquesne, S. Meerbergen, V. Torun, F. (1993-1994). CINEMA VARIETES. p. 83. Geraadpleegd op 11 maart

2015 in het archief van RLICC.

Afb. 42, Steeno, D. (11 maart 2015). Inkom 2015. Eigen beeldarchief

Afb. 43, Steeno, D. (11 maart 2015). Inkom 2015, zicht op trap. Eigen beeldarchief

Afb. 44, Steeno, D. (11 maart 2015). Klink. Eigen beeldarchief

Afb. 45, Steeno, D. (11 maart 2015). Tapijt. Eigen beeldarchief

Afb. 46, Steeno, D. (11 maart 2015). Foyer 2015. Eigen beeldarchief

Afb. 47, Steeno, D. (11 maart 2015). Foyer 2015. Eigen beeldarchief

Afb. 48, Steeno, D. (11 maart 2015). Tegels. Eigen beeldarchief

Afb. 49, Evrard, G. (19 juli 2009). Zicht op podium vanuit zaal. Geraadpleegd op 7 april 2015 via http://urbexteam.zenfolio.

com/p866245050

Afb. 50, De Brandt, P. (19 januari 2013). Podium verlicht, toneel toren. Bron verkregen via email 7artla@gmail.com.

Afb. 51, De Brandt, P. (19 januari 2013). Podium verlicht. Bron verkregen via email 7artla@gmail.com.

Afb. 52, Foantje. (30 juli 2014). Bagdad Café. Geraadpleegd op 7 april 2015 via http://www.foantje.com/cinema-varietes/

Afb. 53, Evrard, G. (19 juli 2009). Bagdad Café. Geraadpleegd op 7 april 2015 via http://urbexteam.zenfolio.com/p866245050

Afb. 54, LaPige. (30 maart 2012). Graffiti. Geraadpleegd op 7 april 2015 via http://lapige.be/2012/03/un-bal-qui-casse-desbriques/

Afb. 55, LaPige. (30 maart 2012). Tenten op podium. Geraadpleegd op 7 april 2015 via http://lapige.be/2012/03/un-bal-quicasse-

des-briques/

Afb. 56, Steeno,D. (5 mei 2015). Ontwerp foyer. Eigen beeldarchief

Afb. 57, Steeno,D. (5 mei 2015). 3D ontwerp foyer. Eigen beeldarchief

Afb. 58, Steeno,D. (5 mei 2015). Ontwerp Bagdad Café. Eigen beeldarchief

Afb. 59, Steeno,D. (5 mei 2015). 3D ontwerp Bagdad Café. Eigen beeldarchief

Afb. 60, Steeno,D. (5 mei 2015). Ontwerp Zaal. Eigen beeldarchief

Afb. 61, Steeno,D. (5 mei 2015). 3D ontwerp foyer. Eigen beeldarchief

Universiteit of Hogeschool
Interieurarchitectuur
Publicatiejaar
2015
Promotor(en)
Bie Plevoets
Kernwoorden
twitter.com/DennisSteeno
Share this on: