"Ik, autismespectrumstoornis?" Filosofische bespiegelingen over het stellen van en het leven met een psychiatrische diagnose.

Sven De Boeck
Persbericht

"Ik, autismespectrumstoornis?" Filosofische bespiegelingen over het stellen van en het leven met een psychiatrische diagnose.

“Ik, autismespectrumstoornis?!”
Filosofische bespiegelingen over het stellen van en het leven met een psychiatrische diagnose

Ik herinner me het nog goed. Het was een stralende zomerdag aan het desolate Tunevannetmeer in Sarpsborg, een gemeente in de Noorse provincie Østfold. Tussen het lachen, lezen en leuteren door sloeg Nore plots in alle stilte aan het huilen. ‘ASS’, blokletterde het sms-bericht dat ze zopas van haar moeder Laura ontvangen had. Drie letters zouden het leven van een hele familie drastisch veranderen. Nore’s 18-jarige zus Emma was voortaan officieel bezegeld met een autismespectrumstoornis (ASS). Positieve noch negatieve gevoelens namen de bovenhand. Er doemden vooral veel vragen op. Sven De Boeck

Emma mocht zich dan wel vaak alleen, uniek en anders voelen, door het krijgen van het label werden haar problemen tast­baar. Opeens deelde ze een specifieke psychi­atrische diagnose met een heleboel anderen. Zijn het lotgenoten? Ge­lijkgestem­den? Misschien wel, maar ge­makshalve worden ze ‘autisten’ genoemd. En zijn autisten ook niet diegenen die moeilijk buiten de hokjes kunnen kleuren en tijdens hun veelvuldige woede-uitbarstingen met het hoofd tegen de muur bonken?

Het stigmatiseringsproces dat met het toe­kennen van psychiatrische diagnoses in gang gezet wordt, is slechts één ding. Geluk­kig brengt zo’n diagnose ook heel wat fortuinlijke elementen met zich mee. Ze werd namelijk in het leven geroepen om mensen beter met hun psychische moeilijkhe­den te leren omgaan. Een dia­gnose gaat dan ook veelal gepaard met financiële en professionele hulp in de vorm van omkadering, therapie, begeleiding en – niet onbelangrijk – medicatie. Dit op het eerste gezicht paradoxale karakter van psy­chiatrische diagnoses werk ik in mijn scrip­tie verder uit.

Hoe is het om met een psychiatrische dia­gnose te leven? Hoe gaan gediagnosticeer­den daarmee om? Wat zijn de gevolgen van het krijgen van zulke labels? Welke fenomenen gaan hier zoal mee gepaard? Soms volgen er relatief eenduidige antwoor­den uit de inhoud, nu en dan brengt de materie ons weer wat verder weg.

Duidelijk is dat de stem van de met ASS-gediagnosticeerde Emma cruciaal is in deze studie. Mijn overtuiging is dan ook dat mensen die zo’n diagnose toegewezen kre­gen tegen te veel vooroordelen en stereoty­perin­gen opbok­sen. Bovendien worden ze zelf te weinig gehoord en daarom verdienen ze een luidere stem in het debat.

Om dit duidelijk te maken, vertrek­ken de filosofische en psycholo­gische reflecties over de bredere problema­tiek omtrent psychiatrische diagnoses waar mogelijk vanuit een persoonlijke getuigenis van Emma. De verschillende fragmenten zijn telkens gebaseerd op de gesprekken die ik met Emma voerde en de interviews die ik met haar afnam.

In het eerste hoofdstuk zien we hoe Emma zich in haar pubertijd nogal ‘anders’ voelt en ook door ‘anderen’ uitgesloten wordt. We proberen met de joods-Franse filosoof Emmanuel Levinas het concept van ‘de Ander’ beter te vatten en kijken onder meer naar diens voorwaarden om tot de ethische notie van ‘het goede’ te komen.

Ook wordt aangetoond dat mensen die met een psychiatrische diagnose leven meer zijn dan de maatschappelijke rol die ze daardoor vaak toebedeeld krijgen. De ma­nier waarop gediagnosticeerden worden ontmenselijkt en worden gereduceerd tot algemeenheden, kan in overeenstemming met Levinas’ denken als totalitair gezien worden.

In het tweede hoofdstuk wordt het werk Ik en Jij (1923) van de joodse filosoof Martin Buber kort besproken. Uitweidingen over diens denken brengen ons onder an­dere bij The Truman Show (1998), een Ameri­kaanse film waarin Emma zichzelf nogal herkent.

Na twee filosofische onderdelen volgt een kleine stijlbreuk. De volgende hoofd­stukken focussen immers hoofdzakelijk op (het toekennen van) psychiatrische diagno­ses en de neveneffecten daarvan.

Zo leren we uit het verhaal van Emma dat het krij­gen en leven met een psychiatrische dia­gnose veelal paradoxaal is. Dat brengt ons er ook toe om het (proces van) diagnosticeren van naderbij te bekijken. We nemen een fragment uit het psychodi­agnostisch onderzoek dat bij Emma werd uitgevoerd onder de loep en bespreken waarom het handboek Diagnos­tic and Statis­tic Manual of Mental Disorders (DSM), het in de praktijk veelvuldig ge­bruikte instru­ment voor diagnose en statis­tiek van psychische aandoeningen, zoveel contro­verse uitlokt. Dat doen we met behulp van verschillende auteurs, waaron­der kli­nisch psycholoog Paul Verhaeghe en de Nederlandse filoso­fen Gerrit Glas en Trudy Dehue.

Vervolgens worden de termen ‘ziek’ en ‘ge­zond’ belicht. Die doen ons bij het soci­aal-constructivisme belanden, een theorie waar we met VUB-onderzoekster Jasmina Sermijn over uitweiden. In dat­zelfde op­zicht is ook een toelichting over de Franse filosoof Michel Foucault en zijn be­langrijke noties ‘discours’ en ‘macht’ aan de orde. Zo wordt duidelijk dat psychiatri­sche diagno­ses geen vanzelfsprekende en op zichzelf staande realiteiten zijn, maar wel sociale en talige constructies die steeds afhankelijk zijn van tijd, ruimte en context.

Verder belichten we ook enkele maatschappij­kritieken. Het lijkt er immers op dat er anno 2015 steeds meer mensen met geestelijke gezondheids­problemen kampen en/of ‘ziek’ zijn. Psychia­ter Dirk De Wachter en filosoof Ignaas Devisch wijzen in dit verband onder andere naar het kapitalisme en het postmo­dernisme. Beide zijn er volgens hen  verantwoordelijk voor dat medicatie steeds meer de norm wordt en dat die andere behandelingsvorm, therapie, naar de achter­grond verdreven wordt. Ook Paul Verhaeghe gaat hier dieper op in.

In een voorlaatste hoofdstuk worden ver­schillende stemmen gebundeld die wantoe­standen in de geestelijke gezondheidssec­tor aanklagen, maar die evenzeer alternatie­ven, suggesties en voorstellen formuleren.

Dat brengt ons ten slotte bij een filosofisch hoofdstuk over sociale rechtvaardigheid. Met de Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum argumenteren we onder meer dat een rechtvaardige samenle­ving niet opgevat kan worden in termen van wederkerig voordeel of economische productiviteit, wat mensen met mentale stoornissen maar al te vaak zou uitsluiten en tevens het welzijnsniveau van de samenle­ving naar beneden zou halen. Zo wordt ook vergeten dat men­sen met geestelijke gezondheidsproblemen op veel manieren een maatschappelijke bijdrage kunnen leveren. Dat wordt met behulp van Emma’s verhaal en bijhorend kunstwerk, maar ook met de Canadese filosoof Marshall McLuhan verduidelijkt.

Wat we finaal besluiten? Dat psychiatrische diagnoses constructies zijn die afhankelijk van verschillende factoren in het leven worden geroepen en dat een positievere houding tegenover zogeheten geesteszieken zich hoognodig opdringt. Vive la folie!

 

 

Bibliografie

Bibliografie

Boeken

American Psychiatric Association (2013a). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5). (vert. uit het Engels in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, 2014). Amsterdam: Boom, 1216 p.

Buber, M. (1923). Ik en Jij. (vert. uit het Duits door Storm, M., 2003). Utrecht: Erven J. Bijleveld, 178 p.

De Wachter, D. (2012). Borderline Times: Het einde van de normaliteit. Tielt: Uitgeverij Lannoo nv, 296 p.

Devos, R. (2004). Macht en verzet. Het subject in het denken van Michel Foucault. Kapellen: Uitgeverij Pelckmans, 160 p.

Foucault, M. (1961). Geschiedenis van de waanzin. (vert. uit het Frans door Heering-Moorman, C.P., 1984). Meppel: Boom, 292 p.

Keij, J. (1993). Eenvoudig gezegd: Levinas. Een nieuwe blik op mens en wereld. Kampen: Kok Agora, 168 p.

Kusters, W. (2014). Filosofie van de waanzin. Rotterdam: Lemniscaat, 760 p.

Levinas, E. (1961). De totaliteit en het oneindige: essay over de exterioriteit. (vert. uit het Frans door De Boer, T. en Bremmers, C., 1987). Baarn: Ambo, 384 p.

Sermijn, J. (2008). Ik in veelvoud – Een zoektocht naar de relatie tussen mens en psychiatrische diagnose. Leuven: Acco, 104 p.

Vandereycken, W. en van Deth, R. (2004). Psychiatrie: Van diagnose tot behandeling. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum, 281 p.

Veyne, P. (2008). Foucault, de denker, de mens. (vert. uit het Frans door Oosthout, H., 2010). Kampen: Uitgeverij Klement, 200 p.

Walravens, E. (2012). De verwondering: Een geschiedenis van de westerse filosofie van Thales tot Nietschze. Brussel: VUBPRESS, 254 p.

Willemsen, H. (1992). Woordenboek filosofie. Assen: Van Gorcum & Comp. B.V., 509 p.

Hoofdstukken en artikels

American Psychiatric Association (2013b). Highlights of Changes from DSM-IV to DSM-5. [online] S.l.: American Psychiatric Publishing, 19 p. <http://www.dsm5.org/Documents/changes%20from%20dsm-iv-tr%20to%20dsm-5.p…; [Geraadpleegd op 14 mei 2015].

Devisch, I. (2013a). Proloog, in: Ziek van gezondheid. Voor elk probleem een pil? Devisch, I. (red.). Antwerpen: De Bezige Bij, p. 15-26.

Devisch, I. (2013b). Zorg, loop, kies, slik, werk en overdonder. Over de keerzijde van onze gezondheidspolitiek, in: Ziek van gezondheid. Voor elk probleem een pil? Devisch, I. (red.). Antwerpen: De Bezige Bij, p. 101-120.

Dehue, T. (2013). Definities die oorzaken worden. Over reïficeren als borgpen van een politiek ideaal, in: Komt een filosoof bij de dokter. Schermer, M., Boenink, M., Meynen, G. (red.). Amsterdam: Boom, p. 175-187.

Glas, G. (2013). Over context en waarden bij psychiatrische diagnostiek, in: Komt een filosoof bij de dokter. Schermer, M., Boenink, M., Meynen, G. (red.). Amsterdam: Boom, p. 129-142.

Nussbaum, M. (2006a). Invaliditeit en sociaal contract, in: Grensgebieden van het recht. Over sociale rechtvaardigheid. (vert. uit het Engels door Diderich, P. en van Kappel, R., 2006). Amsterdam: Ambo, p. 92-138.

Nussbaum, M. (2006b). Vermogens en beperkingen, in: Grensgebieden van het recht. Over sociale rechtvaardigheid. (vert. uit het Engels door Diderich, P. en van Kappel, R., 2006). Amsterdam: Ambo, p. 139-193.

Nussbaum, M. (2011). De essentiële capabilities, in: Mogelijkheden scheppen. Een benadering van de menselijke ontwikkeling. (vert. uit het Engels door van Kappel, R., 2012). Amsterdam: Ambo, p. 36-73.

Ravenstein, A. (1999). Wederkerigheid en het heilzame gebod: Buber en Levinas, in: Een theologisch onderzoek naar het appèlkarakter van de relatie God, de ander en ik. Zoetermeer: Uitgeverij Meinema, p. 157-182.

Schermer, M. (2013). Wat is ziek, wat is gezond? Over verschillende begrippen van ziekte, in: Komt een filosoof bij de dokter. Schermer, M., Boenink, M., Meynen, G. (red.). Amsterdam: Boom, p. 115-128.

Van Den Eede, Y. (2012). Een soort van mediatherapie – begrijpen, in: Cursus hedendaagse cultuurfilosofie. (niet gepubliceerd), 159 p.

Verhaeghe, P. (2013). Medicalisering van psychosociale problemen: een verdoken vorm van disciplinering, in: Ziek van gezondheid. Voor elk probleem een pil? Devisch, I. (red.). Antwerpen: De Bezige Bij, p. 27-55.

Verkerk, M. (2013). Van je familie moet je het maar hebben. Een zorgethische bespiegeling, in: Komt een filosoof bij de dokter. Schermer, M., Boenink, M., Meynen, G. (red.). Amsterdam: Boom, p. 233-245.

Websites

9999, (2015). Home. [online] <http://www.9999themovie.com/&gt; [Geraadpleegd op 12 juli 2015]. American Psychiatric Association (2015). DSM: History of the manual. [online] <http://www.psychiatry.org/practice/dsm/dsm-history-of-the-manual&gt; [Geraadpleegd op 14 mei 2015].

Cudd, A. (2012). Contractarianism. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, [online] 2 augustus. <http://plato.stanford.edu/archives/win2013/entries/contractarianism/&gt; [Geraadpleegd op 29 mei 2015].

Deyoung, N. (s.d.). The DSM-I and DSM-II. [online] <https://sites.google.com/site/psych54000/early-dsm&gt; [Geraadpleegd op 14 mei 2015].

Deyoung, N. (s.d.) The DSM-III and DSM-IV. [online] <https://sites.google.com/site/psych54000/early-dsm&gt; [Geraadpleegd op 14 mei 2015].

Friend, C. (s.d.). Social Contract Theory: John Rawls’ A Theory of Justice. Internet Encyclopedia of Philosophy, [online] s.d. <http://www.iep.utm.edu/soc-cont/#H3&gt; [Geraadpleegd op 29 mei 2015].

Mad Pride Toronto (2014). About Mad Pride. [online] <http://www.madprideto.com/&gt; [Geraadpleegd op 6 juli 2015].

Participate! (2015). Autisme in cijfers. [online] S.d. <http://www.participateautisme.be/go/nl/autisme-begrijpen/wat-is-autisme…; [Geraadpleegd op 21/05/2015].

Seksueel misbruik door hulpverleners (s.d.). Algemeen. [online] <http://www.seksueelmisbruikdoorhulpverleners.be/index.html&gt; [Geraadpleegd op 15 juli 2015].

Thuisarts.nl (2015). Ik heb een psychosociaal probleem. [online] <https://www.thuisarts.nl/psychosociale-problemen/ik-heb-psychosociaal-p…; [Geraadpleegd op 19 juli 2015].

World Health Organization (2015). Constitution of WHO: principles. [online] <http://www.who.int/about/mission/en/&gt; [Geraadpleegd op 16 mei 2015].

Nieuwsbronnen

Amkreutz, R. (2015). Soms is het leven gewoon kut. De Morgen, [online] 1 juni. <www.demorgen.be/dmselect/soms-is-het-leven-gewoon-kuta2344796/?utm_sour…; [Geraadpleegd op 1 juni 2015].

Belga (2015). Recordaantal jongeren klopt aan voor crisishulp. De Morgen, [online] 25 mei.<http://www.demorgen.be/binnenland/recordaantal-jongeren-klopt-aan-voor-…; [Geraadpleegd op 25 mei 2015].

Belga/AVE (2015). Nieuwe website voor kinderen van ouders met psychische problemen. Knack, [online] 18 maart. <http://www.knack.be/nieuws/gezondheid/nieuwe-website-voorkinderen-van-o…; [Geraadpleegd op 8 juli 2015].

Belga/RR (2015). Jongeren wachten gemiddeld 107 dagen op psychische behandeling. Knack,[online] 24 juni 2015. <http://www.knack.be/nieuws/gezondheid/jongeren-wachtengemiddeld-107-dag…; [Geraadpleegd op 24 juni 2015].

Boudry, M. (2012). Iedereen psychiatrisch patiënt? De Morgen, [online] 6 december. <http://www.demorgen.be/lifestyle/iedereen-psychiatrisch-patient-a154474…; [Geraadpleegd op 05/06/2015].

De Boeck, S. (2014). Alle gekheid op een stokje. De psychiatrie in Yunnan. (niet gepubliceerd) Brussel, 7 p.

Debusschere, B. (2015). “Isolatie en medicatie schaden kinderen”: te harde aanpak in jeugdpsychiatrie? De Morgen, [online] <http://www.demorgen.be/binnenland/-isolatie-enmedicatie-schaden-kindere…; [Geraadpleegd op 12 juli 2015].

Debusschere, B. (2015). Therapeut klaagt aan: Jeugdpsychiatrie bezorgt jongeren vaak méér trauma’s. De Morgen, [online] <http://www.demorgen.be/binnenland/therapeut-klaagt-aanjeugdpsychiatrie-…; [Geraadpleegd op 12 juli 2015].

Degryse, I. (2014). Het euthanasieverhaal van Christophe, 28 jaar. Tussen woede, wanhoop en dood. Knack, 22 oktober 2014, p. 37-45.

Delchambre, A. (2015). Brownies & Downies: lachen of pochen met syndroom van Down? De Morgen, [online] 30 juni. <http://www.demorgen.be/wetenschap/brownies-downieslachen-of-pochen-met-…; [Geraadpleegd op 1 juli 2015].

Deredactie.be (2012). Nu ook geval van seksueel misbruik door therapeut. Deredactie.be, [online] 9 oktober. <http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/vlaamsbrabant/1.1451812&gt; [Geraadpleegd op 15 juli 2015].

Desmet, L. (2015). “De maatschappij denkt te veel in regeltjes.” De Morgen, [online] 1 juni. <http://www.demorgen.be/binnenland/-de-maatschappij-denkt-te-veel-in-reg…; [Geraadpleegd op 1 juni 2015].

Dierickx, Y. (2015) “Zo wordt de wereld draaglijk voor mij en ik draaglijk voor de wereld.” De Morgen, [online] 23 maart. <http://www.demorgen.be/nieuws/-zo-wordt-de-werelddraaglijk-voor-mij-en-…; [Geraadpleegd op 2 juni 2015].

EM (2015). Meisje (17) met psychiatrische problemen in politiecel: “Onaanvaardbaar”. De Morgen, [online] 17 maart. <http://www.demorgen.be/wetenschap/meisje-17-metpsychiatrische-problemen…; [Geraadpleegd op 17 maart 2015].

EVG, VHN (2015). Vier vragen. Start van proces over dood Jonathan Jacob. De Standaard, [online] 6 januari. <http://www.standaard.be/cnt/dmf20150106_01459313&gt; [Geraadpleegd op 14 mei 2015].

Froyen, B. (2015). Is er wel plaats voor mensen zoals Jonathan, zoals ik? De Morgen, [online] 22 mei. <http://www.demorgen.be/opinie/is-er-wel-plaats-voor-mensen-zoals-jonath…; [Geraadpleegd op 2 juni 2015].

Grommen, S. (2015). Psychische hulp vindt u voortaan gratis online. De Morgen, [online] 1 juni. <http://www.demorgen.be/wetenschap/psychische-hulp-vindt-u-voortaan-grat…; [Geraadpleegd op 1 juni 2015].

Hoge Raad voor de Justitie. (2014). Persbericht: “Haal geïnterneerden weg uit de gevangenis.” Hoge Raad voor de Justitie, [online] 7 mei. <http://www.hrj.be/nl/content/persbericht-haal-geinterneerden-weg-uit-de…; [Geraadpleegd op 12 juli 2015].

Knack (2015) Bent u fit in het hoofd? 10 tips om uw mentale veerkracht te verbeteren. Knack, [online] 28 mei. <http://www.knack.be/nieuws/gezondheid/bent-u-fit-in-het-hoofd-10-tips135 om-uw-mentale-veerkracht-te-verbeteren/article-normal-573933.html?utm_source=Newsletter-28/05/2015&utm_medium=Email&utm_campaign=Newsletter-RNBGEZHNNL&M_BT=13334664167673> [Geraadpleegd op 1 juni 2015].

Melis, E. (2015). “Fabeltje dat CVS-patiënten lui of depressief zijn moet verdwijnen.” De Morgen, [online] 12 mei. <http://www.demorgen.be/binnenland/-fabeltje-dat-cvs-patientenlui-of-dep…; [Geraadpleegd op 13 mei 2015].

NPO Geschiedenis (2002). Dennendal. [online] <http://www.npogeschiedenis.nl/anderetijden/afleveringen/2002-2003/Denne…; [Geraadpleegd op 15 juli 2015].

Plets, G. (2015). Een vader met autisme getuigt: ‘De zorg voor mijn dochter zie ik als een job’. De Standaard, [online] 22 mei. <http://www.standaard.be/cnt/dmf20150521_01692129>[Geraadpleegd op 23 mei 2015].

Plets, G. (2015). ‘In wezen ben ik, door het vaderschap, een mindere mens geworden.’ De Standaard, [online] 23 mei. <http://www.standaard.be/cnt/dmf20150521_01692751&gt; [Geraadpleegd op 23 mei 2015].

Saerens, Z. & Heymans, P. (2015). België nu al 22 keer veroordeeld voor “slechte behandeling geïnterneerden”. Deredactie.be, [online] 3 februari. <http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2228139&gt; [Geraadpleegd op 12 juli 2015].

Selfslagh, S. (2015). “Mensen vergeten soms de grootste levenswijsheid aller tijden: shit happens”. De Morgen, [online] 5 juni. <http://www.demorgen.be/dmselect/-mensen-vergetensoms-de-grootste-levens…; [Geraadpleegd op 5 juni 2015].

Stassijns, J. (2015). Studentes ontfermen zich over dakloze. Gazet van Antwerpen, [online] 28 mei. <http://www.gva.be/cnt/dmf20150527_01701416/studentes-ontfermen-zich-ove…; [Geraadpleegd op 30 mei 2015].

Vandamme, F. (2015). ‘Sensory Overload’: AP-studenten zetten autisme in de kijker. In: Den Triangel, [online] 24 maart. <http://dentriangel.be/?p=5560&gt; [Geraadpleegd op 6 mei 2015].

Vandekerckhove, S. (2015). “Geef psychiatrische patiënten partydrugs.” De Morgen, [online] <http://www.demorgen.be/wetenschap/-geef-psychiatrische-patienten-partyd…; [Geraadpleegd op 12 juli 2015].

Vanheule, S. (2014). Het einde in zicht? Over diagnostiek met de DSM. Psychoanalysis.be, [online] 20 april. <http://stijnvanheule.psychoanalysis.be/2014/04/20/438/&gt; [Geraadpleegd op 23/05/2015].

Van Puymbroek, R. (2015). Mirre: “Ik durfde de straat weer over.” De Morgen, [online] 20 maart. <http://www.demorgen.be/wetenschap/mirre-ik-durfde-de-straat-weer-overa2…; [Geraadpleegd op 21 maart 2015].

Van Puymbroek (2015). Mirre (18): “Er is zo weinig begrip.” De Morgen [online] 20 maart. <http://www.demorgen.be/lifestyle/mirre-18-er-is-zo-weinig-begrip-a22591…; [Geraadpleegd op 22 maart 2015].

Vlogaert, H. (2014). Hoe de psycholoog zich van ons meester maakt. De Morgen, [online] 29 september. <http://www.demorgen.be/cultuur/hoe-de-psycholoog-zich-van-ons-meesterma…; [Geraadpleegd op 30 september 2014].

Vlogaert, H. (2015). Is gezond eten de eetstoornis van deze tijd? De Morgen, [online] 31 mei 2015. <http://www.demorgen.be/wetenschap/is-gezond-eten-de-eetstoornis-van-dez…; [Geraadpleegd op 20 mei 2015].

VRT (2010). 25 verdachten voor brutaal pesten op het werk. Deredactie.be, [online] 18 november. <http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.907881&gt; [Geraadpleegd op 2 juli 2015].

VRT Taalnet (2001). Aan alle mongolen van de VRT. VRT Taalnet, [online] 17 mei. <http://www.vrt.be/taal/aan-alle-mongolen-van-devrt?HKEY=A14D73C400656CB…; [Geraadpleegd op 13 december 2014].

Mondelinge bronnen

Emma (2015). Gesprek 1. Geïnterviewd door Sven De Boeck, 22 januari, zie digitale bijlagen p. 1-12.

Emma (2015). Gesprek 2. Geïnterviewd door Sven De Boeck, 16 februari, zie digitale bijlagen p. 13-31.

Emma (2015). Gesprek 3. Geïnterviewd door Sven De Boeck, 26 april, zie digitale bijlagen p. 32-41.

Emails

Laura, (2015). Vragen thesis. [email] Bericht aan De Boeck, S. (sven_deboeck@hotmail.com). Verstuurd op 27 april 2015: 14:14. [Geraadpleegd op 27 april 2015]. Zie bijlagen p. 140.

Nussbaum, M., martha_nussbaum@law.uchicago.edu (2015). Question: Capabilities approach versus UDHR. [email] Bericht aan De Boeck, S. (sven_deboeck@hotmail.com). Verstuurd op 14 januari 2015: 20:25. [Geraadpleegd op 14 januari 2015]. Zie bijlagen p. 148.

Verstrepen, I., iris.verstrepen@sovilvoorde.be (2015). Krokusrapport. [email] Bericht aan Schoolteam Oase (schoolteam.oase@sovilvoorde.be). Verstuurd op 16 januari: 11:41. [Geraadpleegd op 16 januari 2015]. Zie bijlagen p. 139.

Universiteit of Hogeschool
Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen
Publicatiejaar
2015
Promotor(en)
prof. dr. Marc Van den Bossche
Kernwoorden
Share this on: