Het effect van roostervloeren op het welzijn van de hond
Peilen naar de behoeftes van kennelhonden: de invloed van twee vloermaterialen op hun gedrag en voorkeur
Peilen naar de behoeftes van kennelhonden: de invloed van twee vloermaterialen op hun gedrag en voorkeur
De hond leeft al duizenden jaren aan de zijde van de mens, maar over zijn gebruiksnoden met betrekking tot een bepaalde kennelinrichting kan hij met ons niet verbaal communiceren. Het is echter van belang de behoeften van het dier en vereisten die het stelt aan zijn gesloten omgeving te kennen en deze voorop te stellen. In dat opzicht verdient ook de kennelvloer aandacht omdat het dier hiermee het dichtst in contact treedt. Nieuwe producten zoals het in dit onderzoek onderzochte type roostervloer doen hun intrede maar in het belang van het dierenwelzijn dient onderzocht te worden of deze geen nadelige gevolgen hebben. Hierover meer duidelijkheid krijgen kan ondermeer door een gedrags- en preferentie onderzoek uit te voeren en de resultaten te toetsen aan de hedendaagse inzichten met betrekking tot goed dierenwelzijn.
Gangbare eisen gesteld aan een kennelvloer
Maar vooraf dienen de gangbare eisen voor een geschikte kennelvloer geïdentificeerd te worden. Uit de analyse van de wetgevingen van België en de ons omringende landen die de huisvestingsvoorwaarden voor honden regelen blijkt dat de wetgevers het globaal eens zijn over de belangrijke principes die het welzijn van de hond in een kennel moeten waarborgen. Een geschikte vloerbedekking dient variatie in natuurlijk gedrag toe te laten, mag niet schadelijk zijn, garandeert de dierengezondheid en veroorzaakt geen kwetsuren. Daar staat tegenover dat de invloed van de omgevingsfactoren in de kennel en de eventuele wisselwerking van een vloermateriaal met het microklimaat onvoldoende wordt onderkend. Factoren zoals bijvoorbeeld excessief geluid of luchtvochtigheid in een kennel hebben welzijnsimplicaties en enkel het Verenigd Koninkrijk erkent deze door concrete eisen te stellen aan het materiaal van de kennel.
Eisen gesteld vanuit de biologie van de hond
Wannneer hondenwelzijn in een kennel wordt onderzocht dan schetst dit een multi-dimensioneel beeld bestaande uit drie componenten. Er dient in de eerste plaats tegemoet gekomen worden aan de gedrags- en sociale behoeften van de hond. Daarnaast bepalen een heel spectrum van omgevingsfactoren zoals luchtvochtigheid, temperatuur, licht, geluid, ammoniak- en zuurstofgehalte ofwel de micro-omgevingscondities in de kennel voor een groot deel of het dier al dan niet vrij blijft van ziekten en stress. Daarbovenop kunnen materialen invloed uitoefenen op de twee voorgaande. De keuze voor het gepaste materiaal en de constructie is dus niet onbelangrijk. Zo kan de thermische geleidbaarheid van bijvoorbeeld steen of beton versus kunststofmaterialen invloed hebben op het warmtecomfort van de hond.
Beton versus roostervloer: het effect op de hond
De evaluatie van kennelvloeren voor honden is nodig om de potentiële impact op hun gedrag, welzijn en gezondheid te kunnen inschatten. Daarom is in een praktijkonderzoek het gedrag van de honden geobserveerd die zich afwisselend in een kennel met een betonnen of roostervloer bevonden. Uit de resultaten van het observatie onderzoek blijkt dat de dieren een verschillend gedragspatroon vertoonden op beide vloertypes. De dieren waren duidelijk meer en langer actief op een betonnen vloer en vertoonden meer onderzoekend gedrag. Daar staat tegenover dat de honden langer rusten wanneer ze werden gehuisvest op de roostervloer. Het is niet helemaal duidelijk waarom de dieren dit verschillend gedragspatroon vertoonden. De literatuur zegt dat dieren in het algemeen niet graag rusten op vochtige en/of koude vloeren. Kan dit het verhoogde rustgedrag op de roostervloer of het verschillend gedragspatroon op beide vloertypes verklaren? Of was de roostervloer door zijn kunststofcoating en dus isolerend vermogen meer comfortabel om op te rusten? Of misschien laat een betonnen vloer meer actief gedrag zoals rennen toe? Uit een tweede onderzoek die naar de opinie van de hond over de huisvesting op beide vloertypes peilde blijkt dat de honden wel degelijk de roostervloer prefereerden ongeacht eerdere gewenning aan dit type vloer. Een diepere analyse van de resultaten van het observatie-onderzoek toonde echter aan de honden meer blaften, piepte of gromde op een roostervloer en tevens een tendens vertoonden om dit langer vol te houden. Deze gedragingen signaleren stress bij het dier en dit dient zoveel mogelijk vermeden te worden net zoals het vertonen van abnormaal gedrag waarvoor ook hier de honden een tendens vertoonden op een roostervloer. Het dierengeneeskundig onderzoek op een steekproef van honden gaf geen duidelijke aanwijzing dat dit type roostervloer aanleiding kan geven tot meer pootproblemen dan wanneer ze gehuisvest worden op beton.
De interpretatie van deze gegevens was dus niet zo makkelijk. Met betrekking tot het gebruik van dit roostervloertype zijn de resultaten van dit onderzoek niet eenduidig positief maar ook niet overtuigend negatief. Er zijn echter veel randvoorwaarden verbonden aan het gebruik van roostervloeren en een aantal factoren zijn niet onderzocht. Wat zeker is is dat het geen gemakkelijke taak is om een vloer te ontwerpen die zowel en volledig tegemoet komt aan de eisen van het dier als die van het management. Bovendien is het aanbieden van één vloertype in een verblijf mogelijk problematisch omdat de eisen die het dier stelt aan een vloertype om te liggen, rusten of slapen anders kunnen zijn dan de eisen voor een goede staan- en loopruimte die activiteit en het uitvoeren van zo veel mogelijk gedragsvariatie toelaten.
Ook kan hieruit geconcludeerd worden dat ongeacht welk type vloer een geschikte vloerbedekking en kennel dienen te beantwoorden aan enkele eisen zoals het voorzien van een thermisch geïsoleerde en altijd droge rustplaats. De vloerbedekking laat bovendien door de keuze van het materiaal en constructie een snelle evacuatie van vloeistoffen toe en vermindert de luchtvochtigheid. De vloerbedekking is stevig en slipvast zodat het steun en comfort biedt voor het uitvoeren van actief gedrag. Het mag geen aanleiding geven tot afwijkend gedrag en geschikt zijn voor alle leeftijdscategorieën en dieren in een bijzondere fysiologische toestand. Het materiaal mag ook niet toxisch zijn en vloermateriaal dat na verloop van tijd kan scheuren, afbladderen of schilferen voldoet niet aan de hygiënische eis.
BIBLIOGRAFIE
WEBSITES
Barnard, S., Pedernera, C., Velarde, A., Dalla Villa, P. (2014). Shelter Quality: Welfare Assessment Protocol for Shelter Dogs. Gevonden op 12 december 2015 op het internet: http://www.carodog.eu/wp-content/uploads/2014/02/Shelter-Quality-Protoc….
Blogspot size + dog (Figuur 5: Illustratie vergelijking grootte hondenrassen). Gevonden op 5 mei 2016 op het internet: http://1.bp.blogspot.com/-rgS_JGueX-s/T0YLJjPu6_I/AAAAAAAAATA/avr3Gwr-9….
Canine Health Board (USA): Temporary Guidelines Standards for Commercial Kennels. Gevonden op 3 april 2015 op het internet: http://www.pabulletin.com/secure/data/vol39/39-3/72.html.
Damp proof liquids for concrete floors. Gevonden op 17 mei 2015 op het internet: http://www.safeguardeurope.com/applications/damp_floors_refurb.
Duitse overheid: Anforderungen an das Halten in Räumen. Gevonden op 3 april 2015 op het internet: § 5 Anforderungen an das Halten in Räumen http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/tierschhuv/gesamt.pdf.
EFSA/AHAW/2006/01. European Food Safety Authority: Basic information for the development of the animal welfare risk assessment guidelines. Gevonden op 21 april 2016 op het internet: http://www.efsa.europa.eu/sites/default/files/scientific_output/files/m….
Engineering Tool Box: thermische geleiding. Gevonden op 27 maart 2015 op het internet: http://www.engineeringtoolbox.com/thermal-conductivity-d_429.html.
EU: Annex II of European Directive 2010/63/EU on the protection of animals used for experimental and other purposes. Gevonden op 21 maart 2015 op het internet: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32010L006….
EU: Animal Welfare Guideline for Sheep Farmers. Gevonden op 17 mei 2015 op het internet: http://www.fawac.ie/media/fawac/content/publications/animalwelfare/Anim….
EU: Richtlijnen melkvee. Gevonden op 17 mei 2015 op het internet: http://www.iasis.ie/Documents/Dairyguidelines%20FAWAC.pdf.
EU Richtlijn 2001/93/EG van 9 november 2001 tot vaststelling van minimumnormen ter bescherming van varkens. Gevonden op 17 mei 2015 op het internet: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32001L0093….
Franse overheid : Arrêté du 3 avril 2014 fixant les règles sanitaires et de protection animale auxquelles doivent satisfaire les activités liées aux animaux de compagnie d’espèces domestiques relevant du IV de l’article L. 214-6 du code rural et de la pêche maritime. Gevonden op 3 april 2015 op het internet : http://www.scc.asso.fr/Arrete-du-3-avril-2014.
Hubrecht, R. (1997). Comfortable Quarters for Dogs in Research Institutions. Gevonden op 21 maart 2015 op het internet: http://awionline.org/pubs/cq02/Cq-dogs.html.
Humane society of the United States: Feiten over draadvloeren. Gevonden op 21 maart 2015 op het internet: http://www.humanesociety.org/assets/pdfs/pets/puppy_mills/wire_grid_flo….
Humane society of the United States: Veterinary report on puppy mills (2013). Gevonden op 12 november 2015 op het internet: https://www.cga.ct.gov/env/tfs%5C20130925_Task%20Force%20Concerning%20t….
Koninklijk besluit van 27 april 2007 houdende erkenningsvoorwaarden voor inrichtingen voor dieren en de voorwaarden inzake de verhandeling van dieren. Gevonden op 29 april 2015 op het internet: https://www.vlaanderen.be/sites/default/files/documents/kb_2007-04-27_e….
Lijst van vragen en antwoorden betreffende het gewijzigde dierenwelzijnsbesluit Nederlandse overheid. Gevonden op 21 maart 2015 op het internet: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-28286-545.html.
Medical dictionary: Bumblefeet (+ infection). Gevonden op 1 april 2015 op het internet: http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/Bumblefoot+(infection).
Nederlandse overheid: Besluit van 5 juni 2014 houdende regels met betrekking tot houders van dieren. Gevonden op 21 maart 2015 op het internet: http://wetten.overheid.nl/BWBR0035217/volledig/geldigheidsdatum_02-03-2….
Newbury, S., Blinn, M.K., Bushby, P.A., Barker Cox, C., Dinnage, J.D., Griffin, B. et al. (2010). Guidelines for Standard of Care in Animal Shelters. The Association of Shelter Veterinarians. Gevonden op 2 april 2015 op het internet: http://www.sheltervet.org/about/shelter-standards/.
Normdocument van de Vereniging van Cocker Spaniel (NL). Gevonden op 11 april 2015 op het internet: http://www.cockerspanielclub.nl/Downloads/Normdocument%20RvB%20Marjan%2….
Outdoor dog kennel ideas. Gevonden op 2 april 2015 op het internet: http://pets.thenest.com/outdoor-dog-kennel-flooring-ideas-12047.html.
Plant: toxic and non-toxic for dogs. Gevonden op 19 mei 2015 op het internet: http://eiledonbriards.com/index.php?option=com_content&view=article&id=….
RSPCA: dogs: good practice for housing and care. Gevonden op 21 maart 2015 op het internet: http://www.rspca.org.uk/servlet/BlobServer?blobtable=RSPCABlob&blobcol=….
Shelter Solution: overlapping kennel flooring. Gevonden op 26 maart 2015 op het internet: http://www.shelter-solution.com/overlapping-kennel-flooring.html.
South West Agri-plastic: Kennel Tuff: kennel flooring. Gevonden op 26 maart 2015 op het internet: http://www.s17wapinc.com/Kennel-Tuff.aspx.
UK wetgeving: Cieh model license conditions for dog boarding. Gevonden op 17 mei 2015 op het internet: establishmentshttp://www.cieh.org/uploadedFiles/Core/Policy/Publications_and_informat….
Varkensloket: huisvesting voor varkens. gevonden op 25 mei 2015 op het internet: http://www.varkensloket.be/Varkensloket/Vleesvarkens/Huisvesting/tabid/….
Wikipedia: Thermische geleiding. Gevonden op 27 maart 2015 op het internet: http://nl.wikipedia.org/wiki/Thermische_geleidbaarheid.
ARTIKELS
Anderson, D. (2004). Revision of Council of Europe Convention ETS 123 guidelines for the accommodation and care of animals used for experimental and other scientific purposes. ATLA, Alternatives to Laboratory Animals, 32 (1A), 183-185.
Arnold, C.E., Estep, D.Q. (1994). Laboratory caging preferences in golden hamsters (Mesocricetus auratus). Laboratory Animals, 28 (3), 232-238.
Audet, A.M., Robbins, C.B., Larivière, S. (2002). Alopex lagopus. Mammalian Species, 713, 1-10.
Bargai, U., Cohen, R. (1992). Tarsal lameness of dairy bulls housed at two artificial insemination centers: 24 cases (1975-1987). Journal of the American Medical Association, 201 (7), 1068-1069.
Beerda, B., Schilder, M.B.H., Hooff, J.A.R.A.M., de Vries, H.W. (1997). Manifestations of chronic and acute stress in dogs. Applied Animal Behaviour Science, 52 (3-4), 307-320.
Beerda, B., Schilder, M.B.H., Hooff, J.A.R.A.M., de Vries, H.W., Mol, J.A. (1998). Behavioural, saliva cortisol and heart rate responses to different types of stimuli in dogs. Applied Animal Behaviour Science, 58 (3-4), 365-381.
Beerda, B., Schilder, M.B.H., Hooff, J.A.R.A.M., de Vries, H.W., Mol, J.A. (1999). Chronic stress in dogs subjected to social and special restriction. Physiology & Behavior, 66 (2), 233-242.
Blom, H.J.M., Baumans, V., Van Vorstenbosch, C.J.A.H.V., Van Zutphen, L.F.M., Beynen, A.C. (1993). Preference tests with rodents to assess housing conditions. Animal Welfare, 2, 81-87.
Bøe, K.E., Andersen, I.L., Buisson, L., Simensen, E., Jeksrud, W.K. (2007). Flooring preferences in dairy goats at moderate and low ambient temperature. Applied Animal Behaviour Science, 108 (1-2), 45-57.
Bradley, D.M., Swaim, S.F., Vaughn, D.M., Powers, R.D., McGuire, J.A., Reinhart, G.A., et al. (1996). Biochemical and histopathological evaluation of changes in sled dog paw skin associated with physical stress and cold temperatures. Veterinary Dermatology, 7 (4), 203-208.
Breathnach, R.M., Fanning, S., Mulcahy, G., Bassett, H.F., Jones, B.R. (2008). Canine pododermatitis and idiopathic disease. The Veterinary Journal, 176 (2), 146-157.
Broom, D.M. (1988). The scientific assessment of animal welfare. Applied Animal Behaviour Science, 20 (1-2), 5-19.
Broom, D.M. (2008). Welfare Assessment and Relevant Ethical Decisions: Key Concepts. Annual Review Biomedical Science, 10, T79-T90.
Carlstead, K.E., Brown, J.L., Seidensticker, J. (1993). Behavioral and adrenocortical responses to environmental changes in leopard cats (Felis bengalensis). Zoo Biology, 12, 321-331.
Craven, B.A., Paterson, E.G., Settles, G.S. (2010). The fluid dynamics of canine olfaction: Unique nasal airflow patterns as an explanation of macrosmia. Journal of the Royal Society Interface, 7, 933-943.
Curtis, C.F. (2004). Current trends in the treatment of Sarcoptes, Cheyletiella and Otodectes mite infestations in dogs and cats. Vet. Dermatol., 5, 108-114.
Dawkins, M.S. (1977). Do hens suffer in battery cages? Environmental preferences and welfare. Animal Behaviour, 25 (4), 1034-1046.
Dawkins, M.S. (1983a). Battery hens name their price: consumer demand theory and the measurement of ethological ‘needs’. Animal Behaviour, 31 (4), 1195-1205.
Dawkins, M.S. (1983b). Cage size and flooring preferences in litter-reared and cage-reared hens. British Poultry Science, 24 (2), 177-183.
Dawkins, M.S. (1990). From an animal’s point of view: motivation, fitness, and animal welfare. Behavioral and Brain Sciences, 13 (1), 1-61.
Dawkins, M.S. (2004). Using behaviour to assess animal welfare. Animal Welfare, 13, S3-S7.
Dias, J.A.C., Fahey, A.G., KilBride, A.L., Green, L.E., Boyle, L.A. (2013). Longitudinal study of the effect of rubber slat mats on locomotory ability, body, limb and claw lesions, and dirtiness of group housed sows. J. Animal Science, 91 (8), 3940-3954.
Duncan, I.J.H. (1978). The interpretation of preference tests in animal behaviour. Applied Animal Ethology, 4, 197-200.
Duncan, I.J.H. (1992). Measuring preferences and the strength of preferences. Poultry Science, 71 (4), 658-663.
Faerevik, G., Andersen, I.L., Egil Bøe, K. (2005). Preferences of sheep for different types of pen flooring. Applied Animal Behaviour Science, 90 (3-4), 265-276.
Fraser, D. (1985). Selection of bedded and unbedded areas by pigs in relations to environmental temperature and behaviour. Applied Animal Behaviour Science, 14 (2), 117-126.
Fraser, D. (2008). Understanding animal welfare. Acta Veterinaria Scandinavica, 50 (suppl. 1), S1.
Giral, M., Garcia-Olmo, D.C., Kramer, K. (2011). Effects of wire-bottom caging on heart rate, activity and body temperature in telemetry-implanted rats. Laboratory Animals, 45 (4), 247-253.
Harri, M., Mononen, J., Sepponen, J. (2000). Preferences of farmed silver foxes (Vulpes vulpes) for four different floor types. Behavioural Processes, 49 (2), 111-119.
Herlin, A.H. (1997). Comparison of lying area surfaces for dairy cows by preference, hygiene and lying down behaviour. Swed. J. Agric. Res., 27, 189-196.
Hetts, S., Clark, J.D., Calpin, J.P., Arnold, C.E., Mateo, J.M. (1992). Influence of housing conditions on beagle behavior. Applied Animal Behaviour Science, 34 (1-2), 137-155.
Höppe, P.R. (1993). Heat Balance Modeling. Experientia, 49 (9), 741-746.
Horowitz, A., Hecht, J., Dedrick, A. (2013). Smelling more or less: Investigating the olfactory experience of the domestic dog. Learning and Motivation, 44 (4), 207-217.
Hubrecht, R.C. (1992). Enrichment in puppyhood and its effects on later behavior in dogs. Laboratory Animal Science, 45 (1), 70-75.
Hubrecht, R.C., Serpell, J.A., Poole, T.B. (1992). Correlates of pen size and housing conditions on the behavior of kenneled dogs. Applied Animal Behaviour Science, 34 (4), 365-383.
Hughes, B.O. (1976). Preference decisions of domestic hens for wire or litter floors. Applied Animal Ethology, 2 (2), 155-165.
Hutson, G.D., Haskell, M.J., Dickenson, L.G., Slinger, D.E. (1993). Preferences of pregnant sows for wet and dry concrete floors. Appl. Animal Behaviour Science, 37 (2), 91–99.
Huynh, T.T.T., Aarnink, A.J.A., Spoolder, H.A.M., Verstegen, M.W.A., Kemp, B. (2004). Effects of floor cooling during high ambient temperatures on the lying behavior and productivity of growing finishing pigs. Transaction of The ASAE, 47 (5), 1773-1782.
Jennings, P.B. (1991). Veterinary care of the Belgian Malinois military working dog. Military Medicine, 156 (1), 36-38.
Kelly, H.R.C., Bruce, J.M., English, P.R., Fowler, V.R., Edwards, S.A. (2000). Behaviour of 3-week weaned pigs in Straw Flow, deep straw and flatdeck housing systems. Applied Animal Behaviour Science, 68 (4), 269-280.
Kirkden, R.D., Pajor, E.A. (2006). Using preference, motivation and aversion tests to ask scientific questions about animals’ feelings. Applied Animal Behaviour Science, 100 (1-2), 29-47.
Koolhaas, J.M., Korte, S.M., De Boer, S.F., Van Der Vegt, B.J., Van Reenen, C.G., Hopster, H. et al. (1999). Coping styles in animals: current status in behavior and stress-physiology. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 23 (7), 925-935.
Koistinen, T., Ahola, L., Mononen, J. (2008). Blue foxes’ (Alopex lagopus) preferences between earth floor and wire mesh floor. Applied Animal Behaviour Science, 111 (1-2), 38-53.
Koistinen, T., Mononen, J. (2008). Blue foxes’ motivation to gain access t solid floors and the effect of the floor material on their behaviour. Applied Animal Behaviour Science, 113 (1-3), 236-246.
Koistinen, T., Orjala, H., Mononen, J., Korhonen, H.T. (2009). Position of operant cost affects blue foxes’time budget between sand floor and mesh floor. Applied Animal behaviour Science, 116 (2-4), 266-272.
Korhonen, H.T. (1987). Significance of sleeping plate as a thermal protection for farmed raccoon dogs (Nyctereutes procyonoides). Comparative Biochemistry and Physiology, 87A (3), 631-633.
Kovacs, M.S., McKiernan, S., Potter, D.M., Chilappagari, S. (2005). An Epidemiological Study of Interdigital Cysts in a Research Beagle Colony. Journal of the American Association for Laboratory Animal Science, 44 (4), 17-21.
Lehner, P.N. (1992). Sampling Methods in Behavior Research. Poultry Science, 71 (4), 643-649.
Lowe, D.E., Steen, R.W.J., Beattie, V.E., Moss, B.W. (2001). The effects of floor type systems on the performance, cleanliness, carcass composition and meat quality of housed finishing beef cattle. Livestock Production Science, 69 (1),33-42.
Lund, J.D., Jørgensen, M.C. (1999). Behaviour patterns and time course of activity in dogs with seperation problems. Applied Animal Behaviour Science, 63, 219-236.
Lutz, C.K., Novak, M.A. (1995). Use of foraging racks and shavings as enrichment tools for groups of rhesus monkeys (Macaca mulatta). Zoo Biology, 14, 463-474.
Manninen, E., de Passillé, A.M., Rushen, J., Norring, M., Saloniemi, H. (2002). Preferences of dairy cows kept in unheated buildings for different kind of cubicle flooring. Applied Animal Behaviour Science, 75 (4), 281-292.
Manser, C.E., Morris, T.H., Broom, D.M. (1995). An investigation into the effects of solid or grid cage flooring on the welfare of laboratory rats. Laboratory Animals, 29 (4), 353-363.
Mehrkam, L.R., Wynne, C.L. (2014); Behavioral differences among breeds of domestic dogs (Canis lupus familiaris): Current status of the science. Applied Animal Behaviour Science, 155, 12-27.
Mellor, D.J. (2015). Positive welfare states and reference standards for welfare assessment. New Zealand Veterinary Journal, 63 (1), 17-23.
Mendl, M., Paul, E.S. (2004). Consciousness emotion and animal welfare: insights from cognitive science. Animal Welfare, 13, S17-S25.
Meunier, L.D. (2006). Selection, Acclimation, Training, and Preparation of Dogs for the Research Setting. ILAR Journal, 47 (4), 326-347.
Morgan, K.N., Tromborg, C.T. (2007). Sources of stress in captivity. Applied Animal Behaviour Science, 102 (3-4), 262-302.
Nadol, J.B. (1993). Hearing Loss. The New England Journal of Medicine, 329, 1092-1102.
Nimon, A.J., Broom, D.M. (2001). The welfare of farmed Vulpes vulpes and Alopex lagopus in relation to housing and management: a review. Animal Welfare, 10 (3), 223-248.
Overall, K.L., Dyer, D. (2005). Enrichment Strategies for Laboratory Animals from the Viewpoint of Clinical Veterinary Behavioral Medicine: Empahsis on Cats and Dogs. ILAR Journal, 46 (2), 202-216.
Panagakis, P., Deligeorgis, S., Zervas, G., Laliotis, G. (2004). Effects of three different floor types on the posture behaviour of semi-intensively reared dairy ewes of the Boutsiko breed. Small Ruminant Research, 53 (1-2), 111–115.
Pedersen, V., Jeppesen, L.L. (1992). Defecation patterns in the cage and in various types of whole-year shelters in farmed silver and blue foxes. Scientifur, 16, 275-284.
Porter, W.P., Kearney, M. (2009). Size, shape, and the thermal niche of endotherms. PNAS, 106 (suppl. 2), 19666-19672.
Prescott, M.J., Morton, D.B., Anderson, D., Buckwell, A., Heath, S., Hubrecht, R. et al. (2004). Refining doghusbandry and care - Eighth report of the BVAAWF/FRAME/RSPCA/UFAW Joint Working Group on Refinement. Laboratory Animals, 38 (Suppl. 1), S1-S94.
Rantzer, D., Svendsen, J. (2001). Slatted versus Solid Floors in the Dung Area of Farrowing Pens: Effects on Hygiene and Pig Performance, Birth tot Weaning. Acta Agriculturae Scandinavica, Section A-Animal Science, 51 (3), 167-174.
Raynor, T.H., Steinhagen, W.H., Hamm, T.E. (1983). Differences in the microenvironment of a poly-carbonate caging system: bedding vs raised wire floors. Laboratory Animals, 17 (2), 85-89.
Rooney, N.J., Gaines, S.A., Bradshaw, J.W. (2007). Behavioural and glcocorticoid responses of dogs (Canis familiaris) to kennelling: Investigating mitigation of stress by prior habituation. Physiology & Behavior, 92 (5), 847-854.
Rooney, N.J., Gaines, S., Hiby, E. (2009). A practitioner’s guide to working dog welfare. Journal of Veterinary Behavior, 4 (3), 127-134.
Rooney, N.J., Hiby, E.F., Bradshaw, J.W. (2006). Behavioural and physiological responses of dogs entering re-homing kennels. Physiology & Behavior, 89 (3), 385-391.
Sales, G.D., Hubrecht, R., Peyvandi, A., Milligan, S., Shield, B. (1997). Noise in dog kenneling: Is barking a welfare problem for dogs? Applied Animal Behaviour Science, 52 (3-4), 321–329.
Sambrook, T.D., Buchanan-Smith, H.M. (1997). Control and complexity in novel object enrichment. Animal Welfare, 6, 207-216.
Sambraus, H.H. (1981). Abnormal behavior as an indication of immaterial suffering. International Journal for the Study of Animal Problems, 2 (5), 245-248.
Skovgaard, K., Pedersen, V. Jeppesen, L.L. (1998). The preference for different types of floor in silver foxes (Vulpes vulpes) and blue foxes (Alopex lagopus). Scientifur, 22, 99-106.
Sneddon, I.A., Beatie, V.E. (1993). Improving the welfare of pigs. Irish Journal of Psychology, 16, 418-425.
Stefanowska, J., Swierstra, D., Smits, A.C., van den Berg, J.V., Metz, J.H.M. (2002). Reaction of calves to two flooring materials offered simultaneously in one pen. Acta Agric. Scand. Sect. A-Anim. Sci., 52, 57–64.
Studnitz, M., Jensen, M.B., Pedersen, L.J. (2007). Why do pigs root and in what will they root? A review on the exploratory behaviour of pigs in relation to environmental enrichment. Applied Animal Behaviour Science, 107 (3-4), 183-197.
Swaid, H. (1991). Nocturnal variation of air surface-temperature gradients for typical urban and rural surfaces. Atmospheric Environment, Part B: Urban atmosphere, 25 (3), 333-341.
Taylor, K.D., Mills, D.S. (2007). The effect of the kennel environment on canine welfare: a critical review of experimental studies. Animal Welfare, 16, 435-447.
Telenzhenko, E., Lidfors, L., Bergsten, C. (2007). Dairy Cow Preferences for Soft or Hard Flooring when Standing or Walking. Journal of Dairy Science, 90 (8), 3716-3724.
Tennekes, H.A., Wright, A.S., Dix, K.M., Koeman, J.H. (1981). Effects of dieldrin, diet, and bedding on enzyme function and tumor-incidence in livers of male Cf-1 mice. Cancer Research, 41, 3615-3620.
Titulaer, M., Blackwell, E.J., Mendl, M., Casey, R.A. (2013). Cross sectional study comparing behavioural, cognitive and physiological indicators of welfare between short and long term kennelled domestic dogs. Applied Animal Behaviour Science, 147, 149-158.
Uzunova, K.I., Koleva, K.A. (2005). Importance of microclimate, floor type and floor bedding for the incidence of catarrhal rhinitis an laryngitis in dogs. Bulgarian Journal of Veterinairy Medicine, 8 (2), 135-139.
van der Tol, P.P., Metz, J.H., Noordhuizen-Stassen, E.N., Back, W., Braam, C.R, Weijs, W.A. (2005). Frictional forces required for unrestrained locomotion in dairy cattle. Journal of Dairy Science, 88 (2), 615-624.
Van de Weerd, H.A., Van Loo, P.L.P., Van Zutphen, L.F.M., Koolhaas, J.M., Baumans, V. (2000). Strength of preference for nesting material as environmental enrichment for laboratory mice. Behavioural Processes, 49 (2), 111-119.
White, S.D. (1990). Pododermatitis. Veterinary Dermatology, 1 (1), 1–18.
Whitney, J.C. (1970). Some aspects of interdigital cysts in the dog. Journal of Small Animal Practice, 11 (2), 83-92.
Yeates, J.W., Main, D.C.J. (2008). Assessment of positive welfare: A review. The Veterinary Journal, 175, 293-300.
Yin, S., McCowan, B. (2004). Barking in domestic dogs: Context specificity and individual identification. Animal Behaviour, 68 (2), 343-355.
BOEKEN
Gadbois, S., Reeve, C. (2014). Canine Olfaction: Scent, Sign and Situation. In Horowitz, A. (Ed.). Domestic Dog Cognition and Behavior (pp. 3-31). Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag.
Gilman, N. (2004). Sanitation in the Animal Shelter. In Miller, L., Zawistowski, S. (Eds.). Shelter management for Veterinairians and Staff, 1st Edition (pp. 67-78). Oxford: Wiley-Blackwell.
Green, C.E. (1998). Infectious Diseases of the Dog and Cat. Missouri: Elsevier Saunders.
Hansen, A.K, Baumans, V. (2007). Housing, care and environmental factors. In Kaliste, E. (Ed.). The Welfare of Laboratorium Animals (pp. 37-50). Dordrecht: Springer.
Hubrecht, R., Buckwell, A.C. (2007). The welfare of Lobaratory Dogs. In Kaliste, E. (Ed.). The welfare of laboratory Animals (pp. 245-273). Dordrecht: Springer.
Miller, L., Janeczko, S. (2013). Hubandry: Canine Care in the Animal Shelter. In Miller, L., Zawistowski, S. (Eds.). Shelter management for Veterinairians and Staff, 2nd Edition (pp. 115-145). Oxford: Wiley-Blackwell.
Patronek, G.J., Sperry, E. (2001). Quality of life in long term confinement. In August, J.R. (Ed.). Consultations in Feline Internal Medicine, Current Therapy, 4 (pp. 621-634). Philadelphia: W.B. Saunders.
Scott, D.W., Miller, W.H., Griffen, C.E. (2001). Small Animal Dermatology, 6th Edition. Philadelphia: W.B. Saunders.
Settles, G.S., Kester, D.A., Dodson-Dreibelbis, L.J. (2003). The external aerodynamics of canine olfaction. In Barth, F.G., Humphrey, J.A.C., Secomb, T.W. (Eds.). Sensors and sensing in biology and engineering (pp. 323-355). New York: Springer.
DESKUNDIGE
BVBA Nooyen Pig Flooring, schriftelijk contact, 2016.
De hondenfokker, mondelinge contact, 2015; 2016.
Depauw, S., dierenarts, mondeling contact, 2016.
Dienst Dierenwelzijn Vlaanderen, e-mail contact, 2015.
Dierenarts 1 (anoniem), schriftelijke getuigenis, overhandigd door hondenfokker, 2016.
Dierenarts 2 (anoniem), schriftelijke getuigenis, overhandigd door hondenfokker, 2016.
Medewerker Belgisch onderzoekscentrum, e-mailcontact, 2015.
Pluijmakers, J., hondengedragsexpert, mondeling contact, 2015.
Sloveense Dienst voor Dierenwelzijn, e-mail contact, 2015.
South West Agri-plastics, e-mail contact, 2015.
ONUITGEGEVEN MATERIAAL
BVBA Nooyen Pig Flooring (2016). Productbrochure Super Coated kraamhokrooster. Toegezonden door BVBA Nooyen Pig Flooring op 25 januari 2016, p. 6.
Gaines, S.A., Rooney, N.J., Bradshaw, J.W.S. (2005). Investigating the relationship between different housing and husbandry regimes and the behaviour and physiology of working police dogs. Abstract from 6th International Seminar on Detection dogs, Kincardine, Scotland, UK.
Gärtner, K., Baumans, V., Brain, P.F., Hackbarth, H., Militzer, K., Morton, D.B. et al. (1994). Dogs. In O’Donoghue, P.N. (Ed.). The Accomodation of Laboratory Animals in Accordance with Animal Welfare Requirements. Proceedings of an International Workshop held at the Bundesgesundheitsamt, Berlin (The Berlin Workshop) (pp. 39-46). Bundesministerium für Ernährung, Landwirtschaft und Forsten, Bonn, Germany.
Hiby, E.F. (2005). The welfare of kenneled domestic dogs. Onuitgegeven doctoraat, Antrozoology Institute, Department of clinical Veterinary Science, University of Bristol, UK.
Hurt, M., Stella, J., Ruple-Czerniak, A., Gomes, P., Croney, C. (2016). Does flooring substrate impact kennel and dog cleanliness and health in commercial breeding facilities? Proceedings of the 50th Congress of the International Society for Applied Ethology 12- 15th July, 2016 (Session Topic 09, Poster 32). Edinburgh, UK.
Nilsson, C. (1988). Floors in animal houses – Technical design with respect to the biological needs of animals in reference to the thermal, friction and abrasive characteristics and the softness of the flooring material. Onuitgeven licentiaatsverhandeling, Swedish University of Agricultural Sciences, Department of Farm Buildings, Lung, Zweden.