Vertaalstromen in beeld. Een overzicht van de in het Nederlands vertaalde kinder- en jeugdfictie tussen 2010 en 2015

Inez Aussems
Persbericht

Kinder- en jeugdfictie in Vlaanderen en Nederland: een overzicht van het aanbod vertalingen tussen 2010 en 2015

Kinder- en jeugdfictie in Vlaanderen en Nederland: een overzicht van het aanbod vertalingen tussen 2010 en 2015

Harry Potter, Twilight, De Hongerspelen, Geronimo Stilton… Vertalingen zijn niet weg te denken uit de Nederlandstalige kinder- en jeugdboekenmarkt. Meer nog, de best verkochte kinder- en jeugdtitels in Vlaanderen (en Nederland) zijn vertalingen. Dat wordt bevestigd door de verkoopcijfers van Boek.be, de koepelvereniging van het Vlaamse boekenvak, in Vlaanderen voor 2015.[1] Toch wordt zelden in kaart gebracht wat er zoal geïmporteerd wordt binnen kinder- en jeugdliteratuur in Vlaanderen en Nederland. Om die reden wordt in deze masterproef het aanbod vertaalde kinder- en jeugdfictie in Vlaanderen en Nederland vanuit verschillende invalshoeken onder de loep genomen voor 2010, 2012 en 2015.

Werkwijze

Voor dit onderzoek werd een beroep gedaan op de databank Dante (Databank voor Nederlandstalige TitelExploitatie) die alle boeken bevat die in Vlaanderen en Nederland gepubliceerd worden en zo de meest volledige databank van de Lage Landen is. Na het bewerken van de ruwe data telde de dataverzameling nog 4094 kinder- en jeugdboekentitels, waarvan 1388 publicaties geïdentificeerd werden als vertalingen.

Resultaten

Allereerst werd voor elk jaar de verhouding berekend tussen oorspronkelijk en vertaald werk. In 2010 maken vertalingen 32 % van het aanbod kinder- en jeugdfictie uit. In 2012 is dat 34 % en in 2015 35 %. Het aandeel vertaling binnen kinder- en jeugdfictie stijgt dus lichtjes tussen 2010 en 2015.

Brontalen

Van alle vertaalde kinder- en jeugdboeken zijn meer dan de helft oorspronkelijk Engelstalig. Dat geldt zowel voor 2010, 2012 als 2015. Opvallend is dat de top 5 van meest populaire brontalen er in 2010, 2012 en 2015 exact hetzelfde uitziet. Na het Engels, wordt er het meest vertaald uit het Italiaans, Duits, Frans en Zweeds. Waar het aandeel van Italiaanse boeken met de jaren toeneemt, neemt de invloed van het Frans af. De hoge score van het Italiaans kan grotendeels verklaard worden door de talrijke Geronimo Stilton-boeken. De invloed van Engelse en Duitse titels kent dan weer een terugval in 2015, terwijl het aandeel Zweedse boeken constant blijft. In totaal werd er in 2010, 2012 en 2015 vertaald uit twaalf talen. Naast de vijf meest populaire brontalen duiken ook Spaans, Noors, Deens, Catalaans, Fins, Turks en Russisch op in het aanbod vertaalde kinder- en jeugdfictie tussen 2010 en 2015 (zie tabel 1).

Doelgroepen

In een volgende stap werd er dieper ingegaan op de verschillende doelgroepen. Zo werd voor elke leeftijdscategorie (4-6 jaar, 7-9 jaar, 10-12 jaar, 13-15 jaar en 15+) de verhouding tussen oorspronkelijk Nederlandstalige boeken en vertalingen in kaart gebracht. Daaruit bleek dat er zowel in 2010, 2012 als 2015 het meest vertaald wordt voor lezers vanaf 15 jaar. Enkel voor die doelgroep maken vertalingen meer dan de helft van het aanbod uit (met uitzondering van de groep 7-9 jaar in 2015). Bovendien neemt dat percentage vertaling toe in de loop van de periode: in 2010 vertegenwoordigen buitenlandse boeken 63 % van het aanbod fictie voor adolescenten, in 2012 is dat 65 % en in 2015 68 %. Er wordt het minst vertaald voor de allerjongsten (4-6 jaar), althans in 2010 en 2015. 2012 vormt hier een uitzondering: maar liefst 43 % van de boeken voor 4- tot 6-jarigen zijn dan vertaald, tegenover 23 % in 2010 en 27 % in 2015. Die uitschieter in 2012 kan verklaard worden door de populaire Tiny-reeks. Zonder die serie zou het percentage vertaling voor de groep 4-6 jaar terugzakken tot 25 %. Voor de overige doelgroepen ligt het aandeel vertaling in elk jaar tussen 27 % en 51 %.

Er is slechts één taal waaruit in 2010, 2012 en 2015 voor elke leeftijd vertaald werd: het Engels. Op één uitzondering na (categorie 4-6 jaar in 2010) zijn ook Duitse verhalen alomtegenwoordig. Het Engels is niet alleen aanwezig in het aanbod voor elke doelgroep over de jaren heen, maar is ook voor drie van de vijf leeftijdscategorieën (10-12 jaar, 13-15 jaar en 15+) in zowel 2010, 2012 als 2015 de meest populaire brontaal. Bovendien wordt de dominantie van het Engels sterker met de leeftijd: hoe ouder de lezers, hoe meer er vertaald wordt uit het Engels. Die tendens werd zowel in 2010, 2012 als 2015 vastgesteld. De invloed van het Duits daarentegen vertoont de omgekeerde beweging en neemt af naarmate de leeftijd toeneemt (zie figuren 1 tot en met 3). Dat is het duidelijkst in 2010 en 2012. Voor de jongste lezers wordt er in 2010, 2012 en 2015 hoofdzakelijk vertaald uit het Frans. Dat is deels te danken aan het aanhoudende succes van de Tiny-boeken die zich richten tot lezers tussen 4 en 6 jaar. Voor 7- tot 9-jarigen worden dan weer overwegend Italiaanse titels geïmporteerd. Dat kan eveneens verklaard worden door de populariteit van een reeks: Geronimo Stilton.

 
In de toekomst zou het interessant zijn dit onderzoek te herhalen voor de jaren 2011, 2013 en 2014 of te werken met andere focuspunten zoals genre (bv. fantasy, thriller…). Ook zou een uitbreiding naar non-fictie interessante bevindingen kunnen opleveren. Kortom, de mogelijkheden voor verder onderzoek zijn legio.

 

 

[1] De top 20 van best verkochte kinder- en jeugdboeken uit 2015 in Vlaanderen kan geraadpleegd worden via: http://www.boekenvak.be/sites/default/files/GfK_Jaarcijfers_Boek%20be_2…

Bibliografie

Bibliografie

De Veen, T. (2005). Intermezzo: De zoektocht naar het unieke boek. Literatuur zonder leeftijd, 67 (voorjaar 2005), 93-96.

Franssen, T. & Kuipers, G. (2011). Overvloed en onbehagen in de mondiale markt voor vertalingen. Sociologie, 7 (1), 67-93. Online raadpleegbaar op

http://www.ingentaconnect.com/contentone/aup/soc/2011/00000007/00000001…

Franssen, T. (2012). Leren lezen. Over de beoordeling van manuscripten door acquirerend redacteuren. Cahier voor Literatuurwetenschap, 4, 61-77. Online raadpleegbaar op http://dare.uva.nl/document/2/147741

Franssen, T. (2015). Vertaalstromen in fictie en poëzie tussen 1981 en 2009. Filter, 22 (3), 9-16.

Ghesquière, R. (2009). Jeugdliteratuur in perspectief. Leuven/Den Haag: Acco.

Heilbron, J. (2010). Structure and Dynamics of the World System of Translation. Paper at the International Symposium Translation and Cultural Mediation, UNESCO, 22-23 February 2010. Online raadpleegbaar op

http://portal.unesco.org/culture/en/files/40619/12684038723Heilbron.pdf…

Heilbron, J. & van Es, N. (2015). In de wereldrepubliek der letteren. In: Nederlandse kunst in de wereld. Literatuur, architectuur en beeldende kunst 1980-2013 (2015), 20-56. Nijmegen: Vantilt.

Janssen, S. (2000). Onderzoek naar twintigste-eeuwse uitgeverijen. Een stand van zaken. In: Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis 7 (2000), 65-79. Online raadpleegbaar op http://www.dbnl.org/tekst/jans092onde01_01/jans092onde01_01_0001.php

Koster, C. (2005a). Laat de boeken tot ons komen. Vertaalstromen in het titelaanbod kinder- en jeugdboeken 1931-1995. Filter, 12 (4), 30-39. Online raadpleegbaar op http://www.tijdschrift-filter.nl/jaargangen/2005/124/laat-de-boeken-tot….

Koster, C. (2005b). Vertalen voor alle leeftijden? Culturele dynamiek en selectiemechanismen bij uitgeverijen van kinder- en jeugdboeken. Filter, 12 (4), 65-77. Online raadpleegbaar op http://www.tijdschrift-filter.nl/jaargangen/2005/124/vertalen-voor-alle….

Maybin, J. & Watson, N.J. eds. (2009). Children’s literature: approaches and territories. Basingstoke UK: Palgrave Macmillan in association with The Open University.

Meta4Books vzw [Website] (z.j.). Online raadpleegbaar op http://meta4books.be/.

Nodelman, P. (2008). The Hidden Adult: Defining Children’s Literature. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.

Perridon, W. (1999a). De vertaalbaarheidsfactor: vertalingen in het fonds van de uitgever. Leesgoed, 26 (2), 74-76.

Perridon, W. (1999b). De uitgever en de vertaler. Een verkenning. Leesgoed, 26 (1), 25-27.

Shavit, Z. (1986). Poetics of children’s literature. Athens, GA.: University of Georgia Press.

Van Coillie, J. (2007). Leesbeesten en boekenfeesten. Hoe werken (met) kinder- en jeugdboeken? (volledig herziene editie). Leuven/Leidschendam: Davidsfonds/Infodok, Biblion Uitgeverij.

Van den Hoven, P. (2011). Jeugdliteratuur bestaat niet of de voort-durende strijd om het kinderboek. Leuven: Lannoo Campus.

 

Geraadpleegde websites uitgeverijen:

 

Bakermat: 
https://www.bakermat.be/uitgeverij/

Davidsfonds:                     http://www.davidsfonds.be/about/index.phtml

De Fontein:                       http://www.uitgeverijdefontein.nl/kinderboeken/contact/#overdeuitgeverij

Free Musketeers:          
http://www.freemusketeers.nl/over-ons

Gottmer:                            http://www.gottmer.nl/kinderboeken/over-gottmer-kinderboeken

Leopold:                            
https://www.leopold.nl/over-leopold/

Moon:                                 http://www.uitgeverijmoon.nl/moon/

Querido:                             https://www.queridokinderboeken.nl/over-querido-kinderboeken/

Van Goor:                          http://www.unieboekspectrum.nl/imprint/2/VanGoor

 

 

 

Universiteit of Hogeschool
Master in het vertalen
Publicatiejaar
2016
Promotor(en)
Jan Van Coillie
Kernwoorden
Share this on: