Agressie en geweld tegen artsen binnen de arts-patiëntrelatie: Een cross-sectioneel onderzoek in België

Lennart de Jager
Persbericht

Arts, een gevaarlijk beroep?

Voor dokter Patrik Roelandt leek het een normale werkdag te worden. Het was op 1 december 2015 dat de 64-jarige huisarts aan zijn namiddagronde van de huisbezoeken begon. Hij werd opgeroepen naar een 55-jarige patiënt, die een week eerder nog bij hem op consultatie was geweest. Om drie uur viel alle communicatie weg. Later die avond werd bekend dat Patrik Roelandt door zijn patiënt vermoord was. De dader was een bekende bij de politie en had een crimineel verleden, waar zijn huisarts niet van op de hoogte was.

Wat agressie tegen artsen betrof was deze daad nog maar het topje van de ijsberg. Ook andere artsen kregen in hun carrière te maken met agressie en geweld. Hoeveel artsen dit precies waren en hoe vaak zij hiermee te maken kregen was in het verleden al eens onderzocht, onder andere door dokter Patrik Roelandt, maar recente cijfers ontbraken. In een studie, uitgevoerd door de Vrije Universiteit Brussel en in samenwerking met de Orde der Artsen en de Patrik Roelandt anti-agressie groep, werd geprobeerd om recente cijfers te bekomen en meer te weten te komen over de daders van agressie.

In totaal werden 3726 artsen ondervraagd. Daaruit bleek dat meer dan één op de drie artsen het voorbije jaar met agressie van patiënten op de werkvloer te maken kreeg. Het ging vooral om verbaal geweld (33%), psychisch geweld (30%), fysiek geweld (14%) en seksueel geweld (10%). Met name psychisch en verbaal geweld kwamen vaak herhaaldelijk voor bij dezelfde arts. Vrouwen kregen vaker dan mannen te maken met verbaal, psychisch en seksueel geweld. Ook jonge artsen en artsen met weinig praktijkervaring ondervonden meer agressie.

De dader was vaak een eigen patiënt, man en tussen de 20 en 59 jaar oud. Er werd een link gevonden met een psychiatrisch verleden, alcoholisme en drugsgebruik. Agressie vond meestal plaats tijdens de consultatie (zowel binnen als buiten het ziekenhuis). In mindere mate vond agressie ook plaats op huisbezoek en telefonisch.

De onderzoekers zagen dat de medische aanpak van artsen het vaakst de aanleiding was tot agressie, gevolgd door de organisatie (bijvoorbeeld wachttijden) en geweigerde voorschriften. Veruit de meeste artsen reageerden op agressie met een verbale respons. Slechts een kleine groep sloeg alarm. Tot echte vechtpartijen kwam het slechts zeer uitzonderlijk. Wel voelde een kwart van de artsen zich na de agressie minder veilig. Ook stress, angst en slaapproblemen werden gemeld. Artsen werkzaam buiten het ziekenhuis ondervonden doorgaans meer klachten als gevolg van agressie.

In het onderzoek werd ook gepeild naar preventie. Preventie vond vooral plaats op praktijkniveau. Het leek erop dat artsen buiten het ziekenhuis meer met preventie bezig waren dan hun collega's binnen het ziekenhuis. Vooral camerabewaking, alarminstallaties en een secretariaat werden ingezet als beschermende maatregelen. Buiten het ziekenhuis zagen we ook een opkomst van de wachtposten.

Aangifte doen na een daad van agressie bleek niet zo evident. Slechts één op de tien artsen deed aangifte bij de politie. De grote meerderheid van de artsen zweeg erover en maakte geen enkele vorm van melding van wat er gebeurd was.

De onderzoekers concludeerden hieruit dat preventieve maatregelen nodig waren om agressie van patiënten tegen artsen te doen verminderen. Artsen hebben namelijk, net als ieder ander, het recht om veilig hun werk te kunnen doen. Agressie en geweld zouden nooit gezien mogen worden als iets dat hoort bij het beroep. Vooral jonge vrouwelijke artsen bleken kwetsbaar te zijn en die situatie is onaanvaardbaar.

Bibliografie

1.          PRaag. Patrik Roelandt Anti-Agressie Groep [Internet]. 2016 [geciteerd 22 december 2016]. Beschikbaar op: https://sites.google.com/site/praaggroep/home

2.          Backx P. Huisartsen geschokt door moord op Dr. Patrik Roelandt [Internet]. 2015 [geciteerd 19 april 2017]. Beschikbaar op: https://www.news4med.com/newsletteredition/News4Med Daily/213

3.          Backx P, Ceulemans F, Roelandt P, Pacqueu R. Arts en agressie. Artsenkrant. 1999;20(1163):2-4-21.

4.          Orde der artsen. Nationaal meldpunt voor agressie tegen artsen [Internet]. 2016 [geciteerd 9 februari 2017]. Beschikbaar op: https://ordomedic.be/nl/aanmeldingsformulier-agressie/

5.          Orde der artsen. Oprichting van een nationaal meldpunt van agressie tegen artsen - Advies [Internet]. 2016 [geciteerd 15 april 2017]. Beschikbaar op: https://www.ordomedic.be/nl/adviezen/advies/oprichting-van-een-nationaa…

6.          den Boon CA, Geeraerts D. Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal. 14e editie. Utrecht: Van Dale Lexicografie; 2005.

7.          Yudofsky SC, Silver JM, Jackson W, Endicott J, Williams D. The Overt Aggression Scale for the objective rating of verbal and physical aggression. Am J Psychiatry. januari 1986;143(1):35–9.

8.          Anderson CA, Bushman BJ. Human Aggression. Annu Rev Psychol. februari 2002;53(1):27–51.

9.          Babcock JC, Tharp ALT, Sharp C, Heppner W, Stanford MS. Similarities and differences in impulsive/premeditated and reactive/proactive bimodal classifications of aggression. Vol. 19, Aggression and Violent Behavior. 2014. p. 251–62.

10.        Selleslagh P, Avonts D. Portrait de la violence. Le J du Médecin. 1996;17(929):5,9-25.

11.        Ceulemans F. Exclusieve Intra Muros enquête. Intra-Muros. 1998;2(19):4–6.

12.        V.C. Strengere straffen voor geweld tegen artsen. Artsenkrant. 2007;28(1815):4.

13.        Goorden T. “Je wordt nooit meer de oude”. Artsenkrant. 2007;28(1810):32.

14.        FOD Binnenlandse Zaken, FOD Volksgezondheid. Veiligheid voor huisartsen [Internet]. 2009 [geciteerd 17 april 2017]. Beschikbaar op: http://www.veiligheidvanartsen.be/

15.        Drie ziekenhuisartsen op vier geconfronteerd met agressie [Internet]. 2010 [geciteerd 15 april 2017]. Beschikbaar op: http://www.knack.be/nieuws/belgie/drie-ziekenhuisartsen-op-vier-geconfr…

16.        Nys T, Kartounian J. Agressie tegen huisartsen in Brussel: Nood aan maatregelen en opleiding? Vrije Universiteit Brussel; 2010.

17.        Dedicated Research. Veiligheid op het werk - professionelen in de gezondheidszorg; Een studie uitgevoerd voor Ministers van Volksgezondheid BHG. 2011.

18.        Minister van Binnenlandse Zaken en Gelijke Kansen. Schriftelijke vraag nr. 5-7222 [Internet]. 2012 [geciteerd 15 april 2017]. Beschikbaar op: https://www.senate.be/www/?MIval=/Vragen/SchriftelijkeVraag&LEG=5&NR=72…

19.        Orde der Artsen. Statistieken Agressie tegen Atsen. 2017.

20.        Regering België en deelstatenregeringen. Kadernota Integrale Veiligheid 2016-2019.

21.        Huisartsenvereniging Gent. Verslag veiligheidsenquête. 2016.

22.        Arts in nood [Internet]. 2016 [geciteerd 12 mei 2017]. Beschikbaar op: https://www.artsinnood.be/

23.        Nazionale E. 4 op 10 artsen slachtoffer van seksueel ongewenst gedrag [Internet]. 2017 [geciteerd 8 mei 2017]. Beschikbaar op: http://www.artsenkrant.com/actueel/4-op-10-artsen-slachtoffer-van-seksu…

24.        World Health Organization. Joint Programme on Workplace Violence in the Health Sector [Internet]. World Health Organization; 2000 [geciteerd 19 april 2017]. Beschikbaar op: http://www.who.int/violence_injury_prevention/injury/work9/en/

25.        International Labour Office, International Council of Nurses, World Health Organization, Public Services International. Workplace Violence in the Health Sector: Country Case Studies: Research instruments. Geneva; 2003.

26.        Di Martino V. Workplace Violence in the Health Sector: Country Case Studies: Brazil, Bulgaria, Lebanon, Portugal, South Africa, Thailand, and an additional Australian study: Synthesis Report. Geneva; 2002.

27.        International Labour Office, International Council of Nurses, World Health Organization, Public Services International. Framework Guidelines for Addressing Workplace Violence in the Health Sector. Geneva; 2002.

28.        Hinsenkamp M. Violence against healthcare workers. International Orthopaedics. 2013;37(12):2321–2.

29.        Hinsenkamp M. SICOT Declaration of Hyderabad on violence against healthcare workers. Int Orthop. 2014;38(4):685–7.

30.        Phillips JP. Workplace Violence against Health Care Workers in the United States. N Engl J Med. 2016;374(17):1661–9.

31.        McNamara RM, Whitley TW, Sanders  a B, Andrew LB. The extent and effects of abuse and harassment of emergency medicine residents. Acad Emerg Med. 1995;2(4):293–301.

32.        Fernandes CMB, Raboud JM, Christenson JM, Bouthillette F, Bullock L, Ouellet L, e.a. The effect of an education program on violence in the emergency department. Ann Emerg Med. januari 2002;39(1):47–55.

33.        Kowalenko T, Walters BL, Khare RK, Compton S. Workplace violence: A survey of emergency physicians in the state of Michigan. Vol. 46, Annals of Emergency Medicine. 2005. p. 142–7.

34.        Gates DM, Ross CS, McQueen L. Violence against emergency department workers. J Emerg Med. oktober 2006;31(3):331–7.

35.        Kansagra SM, Rao SR, Sullivan AF, Gordon JA, Magid DJ, Kaushal R, e.a. A survey of workplace violence across 65 U.S. emergency departments. Acad Emerg Med. 2008;15(12):1268–74.

36.        Behnam M, Tillotson RD, Davis SM, Hobbs GR. Violence in the Emergency Department: A national survey of emergency medicine residents and attending physicians. J Emerg Med. mei 2011;40(5):565–79.

37.        Kowalenko T, Cunningham R, Sachs CJ, Gore R, Barata IA, Gates D, e.a. Workplace violence in emergency medicine: Current knowledge and future directions. J Emerg Med. september 2012;43(3):523–31.

38.        Kowalenko T, Gates D, Gillespie GL, Succop P, Mentzel TK. Prospective study of violence against ED workers. Am J Emerg Med. januari 2013;31(1):197–205.

39.        Schnapp B, Slovis B, Shah A, Fant A, Gisondi M, Shah K, e.a. Workplace Violence and Harassment Against Emergency Medicine Residents. West J Emerg Med. 2016;17(5):567–73.

40.        Frank E, Brogan D, Schiffman M. Prevalence and correlates of harassment among US women physicians. Arch Intern Med. 1998;158(4):352–8.

41.        Phillips SP, Schneider MS. Sexual harassment of female doctors by patients. N Engl J Med. 23 december 1993;329(26):1936–9.

42.        Phillips S. Sexual harassment of female physicians by patients: What is to be done? Can Fam Physician. 1996;42(JAN.):73–8.

43.        Bird S. Harassment of GPs. Aust Fam Physician. 2009;38(7):533–4.

44.        Magin P, Adams J, Joy E, Ireland M, Heaney S, Darab S. Violence in general practice: Perceptions of cause and implications for safety. Can Fam Physician. 2008;54(9):1278–84.

45.        Miedema B, Hamilton R, Lambert-Lanning A, Tatemichi SR, Lemire F, Manca D, e.a. Prevalence of abusive encounters in the workplace of family physicians: A minor, major, or severe problem? Can Fam Physician. 2010;56(3).

46.        Forrest L, Parker R, Hegarty K, Tuschke H. Patient initiated aggression and violence in Australian general practice. Aust Fam Physician. 2010;39(5):323–6.

47.        Tolhurst H, Baker L, Murray G, Bell P, Sutton A, Dean S. Rural general practitioner experience of work-related violence in Australia. Aust J Rural Health. 2003;11(5):231–6.

48.        Alexander C, Fraser J. Occupational violence in an Australian healthcare setting: implications for managers. J Healthc Manag. 2004;49(6):377–90.

49.        Magin PJ, Adams J, Sibbritt DW, Joy E, Ireland MC. Experiences of occupational violence in Australian urban general practice: A cross-sectional study of GPs. Med J Aust. 2005;183(7):352–6.

50.        Koritsas S, Coles J, Boyle M, Stanley J. Prevalence and predictors of occupational violence and aggression towards GPs: A cross-sectional study. Br J Gen Pract. 2007;57(545):967–70.

51.        Gale C, Arroll B, Coverdale J. Aggressive acts by patients against general practitioners in New Zealand: One-year prevalence. N Z Med J. 7 juli 2006;119(1237):U2050.

52.        Forrest LE, Herath PM, McRae IS, Parker RM, Mja. A national survey of general practitioners’ experiences of patient-initiated aggression in Australia. Med J Aust. 6 juni 2011;194(11):605–8.

53.        Urso PD, Hobbs R, Green H. PRACTICE OBSERVED Aggression and the general practitioner. 1989;298(January).

54.        Hobbs FD. Violence in general practice: a survey of general practitioners’ views. BMJ. 1991;302(6772):329–32.

55.        Ness GJ, House  a, Ness  a R. Aggression and violent behaviour in general practice: population based survey in the north of England. BMJ. 2000;320(7247):1447–8.

56.        Elston MA, Gabe J. Violence in general practice: A gendered risk? Sociol Heal Illn. maart 2016;38(3):426–41.

57.        National Health Service. We don’t have to take this: resource pack. London: Great Britain. Department of Health. National Health Service; 1999.

58.        The College Practice - NHS Zero Tolerance [Internet]. [geciteerd 21 april 2017]. Beschikbaar op: http://www.thecollegepractice.co.uk/info.aspx?p=18

59.        O’Connell P, Bury G. Assaults against general practitioners in Ireland. Fam Med. mei 1997;29(5):340–3.

60.        O’Reilly D, Gilliland  a., Steele K, Kelly C. Reasons for patient removals: Results of a survey of 1005 GPs in Northern Ireland. Br J Gen Pract. 2001;51(469):661–3.

61.        Lagro-janssen METCVDMALM. Seksuele intimidatie van co-assistenten tijdens hun stage. Ned Tijdschr Geneeskd. 2005;149(14):764–8.

62.        Pernot IC, Hop HJMVBWCJ. Agressie tegen kinderartsen en assistent-geneeskundigen in de kindergeneeskunde in Nederland. Ned Tijdschr Geneeskd. 2005;149(10):542–4.

63.        Wees duidelijk over agressie [Internet]. [geciteerd 8 mei 2017]. Beschikbaar op: http://www.duidelijkoveragressie.nl/

64.        Vorderwulbecke F, Feistle M, Mehring M, Schneider A, Linde K. Aggression and violence against primary care physicians-a nationwide questionnaire survey. Dtsch Arztebl Int. 2015;112(10):159–65.

65.        Conseil National de l’Ordre des Médecins. L’observatoire pour la sécurité des médecins [Internet]. 2002 [geciteerd 21 april 2017]. Beschikbaar op: https://www.conseil-national.medecin.fr/article/l-observatoire-pour-la-…

66.        Organización Médica Colegial. Observatorio de Agresiones [Internet]. 2009 [geciteerd 8 mei 2017]. Beschikbaar op: http://www.cgcom.es/documentacion_agresiones

67.        Peng W, Ding G, Tang Q, Xu L. Continuing violence against medical personnel in China: A flagrant violation of Chinese law. Vol. 10, BioScience Trends. 2016. p. 240–3.

68.        Saeki K, Okamoto N, Tomioka K, Obayashi K, Nishioka H, Ohara K, e.a. Work-related aggression and violence committed by patients and its psychological influence on doctors. J Occup Health. 2011;53(5):356–64.

69.        Hanson GC, Perrin NA, Moss H, Laharnar N, Glass N. Workplace violence against homecare workers and its relationship with workers health outcomes: a cross-sectional study. BMC Public Health. 2015;15:11.

70.        Fishbain DA, Bruns D, Disorbio JM, Lewis JE. Correlates of self-reported violent ideation against physicians in acute- and chronic-pain patients. Pain Med. 2009;10(3):573–85.

71.        Barton B, Peat J. Medical Statistics: A Guide to SPSS, Data Analysis and Critical Appraisal. Vol. 4. John Wiley & Sons Ltd.; 2014. 408 p.

Universiteit of Hogeschool
Master of medicine in de geneeskunde
Publicatiejaar
2017
Promotor(en)
Prof. Dr. Dirk Devroey, prof. dr. Michel Deneyer
Kernwoorden
Share this on: