Vermogensrechtelijke bescherming in nieuw samengestelde gezinnen: een rechtsvergelijkende studie

Eveline François
Persbericht

Nieuw samengestelde gezinnen: België vs. Nederland

Vandaag de dag zijn nieuw samengestelde gezinnen een alledaags fenomeen: mensen hertrouwen of gaan samenwonen met een andere partner dan de partner van de voorgaande relatie. Deze situaties brengen heel wat moeilijkheden met zich mee. Dit bijvoorbeeld wanneer de biologische ouder of de stiefouder te sterven komt in de nieuwe relatie. Hoe moet de nalatenschap verdeeld worden onder de kinderen, stiefkinderen en/of de langstlevende partner in België en Nederland? Kan het stiefkind wel erven van de stiefouder en hoe kan men de langstlevende partner het beste beschermen?

Misschien bent u reeds met deze problematiek van overlijden in uw nieuwe gezin geconfronteerd geweest? Of misschien is dat niet het geval en wilt u zich informeren over deze kwestie? Dan is deze masterproef een goede handleiding om uw eigen rechten, de rechten van uw partner en de rechten van uw kinderen verstaanbaar te maken als Belg of als Nederlander. Deze masterproef bevat een uiteenzetting over de vererving door de kinderen en/of de partner afhankelijk van het gekozen huwelijksvermogensstelsel in de beide landen.

In tegenstelling tot België wordt in Nederland een stiefkind in het burgerlijk recht erkend. Dit wil zeggen dat een stiefkind door de overleden partner als erfgenaam aangesteld kan worden. Dit enkel en alleen wanneer de erflater dit wenst. Het stiefkind zal zo een deel van de nalatenschap kunnen erven alsof het een eigen kind van de erflater was. In België bestaat deze mogelijkheid niet. Zo zal er slecht iets aan het stiefkind kunnen worden nagelaten door een schenking of aan de hand van het testament met als beperking van het beschikbare deel van uw nalatenschap. Dit bedraagt onder de huidige regeling minimaal een vierde van uw nalatenschap. Het Nederlandse erfrecht is bijgevolg moderner dan dat van België. België besloot hier dan ook verandering in te brengen.

België is momenteel een nieuwe wet aan het uitwerken in verband met het erfrecht. Deze verandering in België zal ervoor zorgen dat u uw stiefkind meer zal kunnen nalaten dan onder de huidige regeling mogelijk is. Zo zal u bijvoorbeeld een overeenkomst in verband met de verdeling van uw nalatenschap kunnen sluiten met uw eigen kinderen en stiefkinderen. Daarnaast beschikt u vandaag de dag slechts over een vierde van uw nalatenschap. Hier zal ook verandering in komen. U zal vrijblijvend over de helft van uw nalatenschap kunnen beschikken. Zo zal er voor u de mogelijkheid zijn uw eigen kinderen en uw stiefkinderen gelijk te behandelen. Let op, dit is niet verplicht. Het is zowel in Nederland als België vrijblijvend om een stiefkind iets na te laten. Zonder deze keuze zal het stiefkind niets erven van u als stiefouder aangezien uw stiefkind van rechtswege geen erfgenaam is.

Naast de schenking en het testament bestaan er in Nederland en België andere mogelijkheden om een stiefkind iets na te laten. Zo is er de mogelijkheid het stiefkind te adopteren om een volledig gelijke behandeling met de eigen kinderen te bekomen. Daarnaast bestaat de mogelijkheid uw partner de nalatenschap, of een deel ervan, na te laten en uw kinderen of stiefkinderen. Zo zal u kunnen besluiten uw nalatenschap eerst aan uw langstlevende partner na te laten. Wanneer uw langstlevende partner te overlijden komt, zal uw resterende nalatenschap toekomen aan uw kinderen of stiefkinderen, zoals door uzelf bepaald.

Wilt u uw partner beschermen tegen de rechten van uw eigen kinderen? Dan kan u er ook voor opteren uw partner maximaal te gaan bevoordelen. Dit kan in België bijvoorbeeld aan de hand van huwelijksvoordelen. Zo kan u bijvoorbeeld uw gehele gemeenschappelijk vermogen aan uw partner nalaten. Echter bestaat er wel de mogelijkheid dat uw kinderen beroep doen op hun reserve, waardoor het huwelijksvoordeel beperkt zal worden. In Nederland wordt burgerrechtelijk de langstlevende partner bevoordeelt. Deze partner vererft namelijk de gehele nalatenschap bij uw overlijden. Uw kinderen hebben slechts recht op een vergoeding van de partner bij zijn/haar overlijden. U kan daarnaast uw partner extra gaan beschermen door bijvoorbeeld het gehele gemeenschappelijke vermogen aan hem/haar na te laten.

U kan ook de keuze maken uw kinderen te bevoordelen, waardoor uw partner afstand zal moeten nemen van de nalatenschap. Dit is in België echter beperkt mogelijk indien u gehuwd bent. De echtgenoot is namelijk een reservataire erfgenaam, net zoals de eigen kinderen. Wettelijk samenwonenden zijn te onterven door het opmaken van een testament. Feitelijk samenwonenden erven van rechtswege niets waardoor uw kinderen automatisch de gehele nalatenschap vererven. In Nederland kan u, net zoals de wettelijk samenwonende partner in België, uw echtgenoot of partner onterven door middel van een testament.

Zoals gebleken bestaan er vele mogelijkheden die uw wens kunnen vervullen. Echter is het belangrijk uzelf goed te informeren. Uw huwelijksvermogensstelsel bepaalt namelijk hetgeen wat in uw nalatenschap zal vallen. Daarnaast zal de verstandhouding tussen u en uw stiefkinderen of nieuwe partner een bepalende factor zijn die uw keuze kan beïnvloeden. Zo kunnen er aan iedere keuze die u maakt positieve en negatieve gevolgen verbonden zijn voor uw eigen kinderen en voor uw partner. Deze masterproef kan bijgevolg voor u een ideaal hulpmiddel zijn om uzelf te informeren.

Bibliografie

Bibliografie
België

  • Wetgeving

Art. 3 van de Wet van 13 februari 2003 tot openstelling van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht en tot wijziging van een aantal bepalingen van het Burgerlijk Wetboek, BS 28 februari 2003.

Art. 2 van het Vlaams Decreet tot wijziging van de Vlaamse Codex Fiscaliteit van 13 december 2013 op 19 december 2014, BS 29 januari 2015.

Decreet 7 juli 2006 houdende vrijstelling van successierechten ten voordele van de langstlevende partner voor de nettowaarde van de gezinswoning, BS 20 september 2006, inwerkingtreding vanaf 1 januari 2007.

Omzendbrief 2015/1 betreffende art. 3.17.0.0.2 van de Vlaamse Codes Fiscaliteit van 13 december 2013, zoals gewijzigd door het decreet van 19 december 2014, BS 25 maart 2015.

Ontwerp van Decreet houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 1997, Parl.St. Vl.Parl. 1996-97, stuk 428, nr. 1, 182 p.

Wet van 22 april 2003 tot wijziging van enkele bepalingen van het Burgerlijk Wetboek in verband met het erfrecht van de langstlevende echtgenoot, BS 22 mei 2003.

Wetsvoorstel (A. BORGINON en M. TAELMAN) tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek teneinde het stiefkind als erfgenaam te kunnen benoemen, Parl.St. Kamer 2005, nr. 51-1853/001.

Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek teneinde het stiefkind als erfgenaam te kunnen benoemen, Parl. St. Senaat BZ 2 september 2010, nr. 53-0039/001.

Wetsvoorstel (C. VAN CAUTER) tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek voor wat betreft het erfrecht van het stiefkind, Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 53-1047/001.

Wetsvoorstel (M. TAELMAN e.a.) tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het erfrecht, Parl. St. Senaat 2012-13, nr. 53-2207/001.

Wetsvoorstel (C. VAN CAUTER, S. BECQ, P. GOFFIN en S. SMEYERS) tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de erfenissen en de giften betreft en tot wijziging van diverse andere bepalingen ter zake, Parl. St. Kamer 2017, nr. 54-2282/001.

  • Rechtspraak

Antwerpen 5 oktober 2004, T.Not. 2007, afl. 9, 510-517.

Cass. 28 april 2016, AR F.15.0035.N., Not.Fisc.M. 2016, afl. 7, 244-248.

GwH 19 december 2002, nr. 186/2002.

GwH 20 december 2012, nr. 163/2012.

Rb. Oudenaarde 24 oktober 1989, RW 1989-90, 788, Rec.gén.enr.not. 1990, 325.

  • Rechtsleer: boeken

BARBAIX, R., EGGERMONT, S., GEELHAND DE MERXEM, N. en SWENNEN, F., Handboek Estate Planning: Koekoekskinderen. Bijzonder deel 2, Gent, Larcier, 2009, 187 p.

BARBAIX, R., “Deel 2: Het sterfhuisbeding: civielrechtelijke aspecten” in BARBAIX, R., GEELHAND DE MERXEM, N. en VERBEKE, A., Handboek Estate Planning: Huwelijksvoordelen.
Bijzonder deel 4, Gent, Larcier, 2010, p. 39-89.

BUYSSE, E., Een nieuw hersamengesteld gezin! Denk eerder aan later, Tweede vernieuwde editie, Gent, Story Publishers, 2009, 142 p.

DECLERCK, C., “Secundair huwelijksvermogensstelsel” in PINTENS, W. en DU MONGH, J., Patrimonium 2006, Antwerpen, Intersentia, 2006, p. 123-129.

DU MONGH, J., “Voorwerp van het familiaal vermogensrecht” in VANWINCKELEN, K., DECLERCK, C., DU MONGH, J. en PINTENS, W., Familiaal Vermogensrecht, Druk 1, Antwerpen, Intersentia, 2010, p. 2-6.

DU MONGH, J., “Wettelijk stelsel” in VANWINCKELEN, K., DECLERCK, C., DU MONGH, J. en PINTENS, W., Familiaal Vermogensrecht, Druk 1, Antwerpen, Intersentia, 2010, p. 150-327.

DU MONGH, J., "Conventionele stelsels” in VANWINCKELEN, K., DECLERCK, C., DU MONGH, J. en PINTENS, W., Familiaal Vermogensrecht, Druk 1, Antwerpen, Intersentia, 2010, p. 328- 396.

DU MONGH, J., "Wettelijke samenwoning" in VANWINCKELEN, K., DECLERCK, C., DU MONGH, J. en PINTENS, W., Familiaal Vermogensrecht, Druk 1, Antwerpen, Intersentia, 2010, p. 482-503.

DU MONGH, J., "Feitelijke samenwoning" in VANWINCKELEN, K., DECLERCK, C., DU MONGH, J. en PINTENS, W., Familiaal Vermogensrecht, Druk 1, Antwerpen, Intersentia, 2010, p. 504-545.

MICHIELS, D., "Tontine en aanwas" in CASMAN, H. en VAN LOOCK, M., Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, 2008, T.X.Inl.-1 - T.X.3-38.

PINTENS, W. en DU MONGH, J., Familiaal Vermogensbeheer, Antwerpen, Intersentia, 2004, 247 p.

SLUYTS , C. en VANDEBEEK, N., "Enkele tips voor de organisatie van de nalatenschap: tontine en bedingen van aanwas" in SLUYTS , C. en VANDEBEEK, N., Het onroerend goed en de nalatenschap, Mechelen, Kluwer, 2016, XIV.E-604 - XIV.E-658.

VAN BIERVLIET, C., De grote lijnen van ons erfrecht, Diegem, ced.samson, 1995, 137 p.

VAN BIERVLIET, C., De grote lijnen van ons erfrecht in het Vlaamse Gewest en de rest van België, Diegem, ced.samson, 1997, 206 p.

VERBEKE, A., “Deel 1: Algemeen kader der huwelijksvoordelen” in BARBAIX, R., GEELHAND DE MERXEM, N. en VERBEKE, A., Handboek Estate Planning: Huwelijksvoordelen. Bijzonder deel 4, Gent, Larcier, 2010, p. 24-38.

VERBEKE, A.-L., BUYSSENS, F. en DERYCKE, H., Handboek Estate Planning: Vermogensplanning met effect bij leven: Huwelijk en Samenwoning. Algemeen Deel 1, Gent, Larcier, 2011, 158 p.

  • Rechtsleer: tijdschriften

AERTS, E., “Sterfhuisclausule decretaal gekortwiekt”, Successierechten 2015, afl. 6, 10-12.

CASMAN, H. en VERBEKE, A., “Wat is een huwelijksvoordeel?”, Not.Fisc.M. 2005, afl. 9, 292-297.

CASMAN, H., “Actualia schenkingen”, NJW 2011, deel 1, afl. 248, 558-567.

CASMAN, H., “Actualia schenkingen”, NJW 2011, deel 2, afl. 249, 594-603.

CASMAN, H., "Stiefkinderen stiefmoederlijk behandeld?", TEP 2016, afl. 1, 2-4.

DEGEEST, G., "De erfrechtelijke positie van het stiefkind in de nalatenschap van de stiefouder", TEP 2016, afl. 1, 5-69.

DECUYPER, J. en RUYSSEVELDT, J., “Ongelijke verdeling van de gemeenschap”, Successierechten 2016-2017, 107-149.

DELBOO, M., “Verrekeningsbeding”, Successierechten 2002-2003, nr. 7-8, 1-7.

GEELHAND DE MERXEM, N., “Het reparatiedecreet VCF wat de erf- en schenkbelasting betreft”, TEP 2015, afl. 2, 243-255.

HELSEN, F., “Het toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen”, Not.Fisc.M. 2015, afl. 3, 70-89.

LESSELIERS, V., “Een voorstel van keuzebeding zonder fiscale kopzorgen – een pleidooi voor het keuzebeding bij vooruitmaking”, Not.Fisc.M. 2017, afl. 1, 22-28.

MICHIELS, D., “Huwelijkscontracten als instrumenten van vermogensplanning”, AFT 2008, afl. 1, 4-40.

SIBIET, A., “De langstlevende stiefouder, de ‘zwakke weggebruiker’ in het Belgisch rechtsverkeer? De invloed van stiefkinderen op de uitwerking van huwelijksvoordelen (art. 1465 BW)”, Not.Fisc.M. 2004, afl. 1, 1-17.

SIBIET, A., “Bescherming van kinderen bij tweede huwelijk. Art. 1465 BW: renovatiewerken gewenst”, NJW 2005, afl. 98, 110-115.

SNYERS, J.-L., “Scheiding van goederen”, TPR 2003, 1759-1773.

VAN DEN BROECK, A., “De artikelen 1458, 1464 en 1465 BW in het licht van het gelijkheidsbeginsel en de theorie van de huwelijksvoordelen”, Not.Fisc.M. 2011, afl. 4, 93-111.

VAN GEEL, A. en DECLERCK, C., “Actuele planningstechnieken in vraag gesteld”, Not.Fisc.M. 2011, afl. 7, 178-198.

VAN HIMME, N., “Het verbod van erfovereenkomsten – Qua vadimus? – Rechtsvergelijkende studie over de toekomst van het verbod en mogelijke oplossingen voor het Belgisch erfrecht”, Not.Fisc.M. 2011, afl. 9, 254-281.

VERBEKE, A., “Het alsof-beding in gevaar?”, Not.Fisc.M. 2003, afl. 7, 199-208.

WUYTS, L., “De uitbreng en uitsluiting uit de huwgemeenschap: burgerrechtelijke en fiscaalrechtelijke aspecten”, Not.Fisc.M. 2016, afl. 7, 226-243.

  • Rechtsleer: masterproeven

CAESTEKER, L. en DEGRYSE, D., Het wettelijk erfrecht in nieuw samengestelde gezinnen: waar zitten de tekortkomingen en hoe kan dit opgelost worden?, Masterproef Handelswetenschappen Hogeschool Gent, 2011-12, 124p.

  • Online bronnen

Boersema, K. (2007), Nieuw samengestelde gezinnen, een onmogelijke opdracht of een nieuwe kans? Geraadpleegd op 2 november 2016, van http://old.bethesda.be/fileadmin/Artikels/05_2007_Nieuw_samengesteld_ge… .

De Rouck, P. (29 maart 2017). Kunt u uw nieuwe partner onterven ten voordele van uw kinderen? Netto- De Tijd. Geraadpleegd op 30 maart 2017 via www.tijd.be/netto/dossier/erfenisgids2017/Kunt-u-uw-nieuwe-partner-onte….

Casman, H., Huwelijkscontracten. Geraadpleegd op 28 maart 2017 via http://www.jura.be/secure/documentview.aspx?id=dn300071370&state=changed .

FOD Economie, KMO, middenstand en energie (2016). Aantal huwelijken en echtscheidingen neemt amper toe in 2015. Geraadpleegd op 2 november 2016, via http://statbel.fgov.be/nl/binaries/PBmardiv2015_nl_tcm325-280202.pdf .

Heireman, M. en Lemmens, G.G.E. (2010), Nieuw samengestelde gezinnen. In Bakker, G.A., Van Zeben, D.M., Dewipelaere, J., Vecht. R., Van Der Meulen, M. en Soyez, V. (eds.), Handboek kinderen en adolescenten: problemen en risicosituaties: gezin, Bohn Stafleu van Loghum 2010. Geraadpleegd op 2 november 2016, via http://lib.ugent.be/nl/catalog/pug01:1066106 .

  • Andere bronnen

COOLS, H., Successieplanning in nieuw samengestelde gezinnen, Artelex Seminarie Zwijnaarde, Beroepsvereniging van Zelfstandige Bank- en verzekeringsbemiddelaars (BZB), 2011, 115 p.

Erfenisgids: het nieuwe erfrecht in 30 vragen & antwoorden, Netto-De Tijd, maart 2017, 65 p.

Nederland

  • Wetgeving

Voorstel van wet van de leden Swinkels, Recourt en Van Oosten tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en de Faillissementswet teneinde de omvang van de wettelijke gemeenschap van goederen te beperken, Kamerstukken II 2016-17, 33987, nr. 13.

Voorstel van wet van de leden Swinkels, Recourt en Van Oosten tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en de Faillissementswet teneinde de omvang van de wettelijke gemeenschap van goederen te beperken, Kamerstukken II 2016-17, 33987, nr. 29.

Voorstel van wet van de leden Swinkels, Recourt en Van Oosten tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en de Faillissementswet teneinde de omvang van de wettelijke gemeenschap van goederen te beperken, Kamerstukken II 2016-17, 33987, nr. 30.

Wet van 21 december 2000 tot wijziging van het Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de openstelling van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht, Stb. 2001, nr. 9.

  • Rechtspraak

Gerechtshof’s-Gravenhage 16 maart 2011, GZ VERZ 10-264, ECLI:NL:GHSGR:2011:BT8439, JPF 2012, 60.

  • Rechtsleer: boeken

KOLKMAN, W.D., REINHARTZ, B.E., VERSTAPPEN, L.C.A. en VAN VIJFEIJKEN, I.J.F.A., Erfrecht civiel en fiscaal, Tekst en commentaar, Vierde druk, s.l., Kluwer, Deventer, 2012, 1195 p.
KRAAN, C.A. en MARCK, Q.J., Het huwelijksvermogensrecht, Zesde druk, Den Haag, Boom Juridische Uitgevers, 2012, 393 p.

SCHOLS, B., Schenk- en erfbelasting, Tweede druk, Den Haag, Boom Juridische Uitgevers, 2014, 112 p.

VAN DER BURGHT, G. en SCHONEWILLE, F., Het samengestelde gezin en de nalatenschap, Apeldoorn, Maklu, 2014, 66 p.

VAN MOURIK, M.J.A., Huwelijk en vermogensrecht, Tweede druk, Zwolle, W.E.J. Tjeenk Willink, 1977, 157 p.

VAN MOURIK, M.J.A., Monografieën Privaatrecht: 1 Erfrecht, Vijfde druk, Ravenstein, Kluwer - Deventer, 2008, 222 p.

VAN MOURIK, M.J.A., Monografieën Privaatrecht: 12 Huwelijksvermogensrecht, Elfde druk, Ravenstein, Kluwer - Deventer, 2009, 208 p.

VERSTRAATEN, R.T.G., De Nederlandse successiebelastingen, Derde herziende druk, Arnhem, Gouda Quint BV, 1990, 272 p.

  • Rechtsleer: tijdschriften

SCHOLS, B.M.E.M., BURGERHART, W. en SCHOLS, F.W.J.M., “De schenking als erfrechtelijk voorschot. Inbreng?”, AdvoTip 2012, afl. 8, 1-2.

SCHOLS, B.M.E.M., BURGERHART, W. en SCHOLS, F.W.J.M., “ Een niet-nietig cadeau. De onaantastbaarheid van schenkingen tussen echtgenoten naar nieuw maar ook naar oud recht.”, AdvoTip 2012, afl. 20, 1-2.

SCHOLS, B.M.E.M., BURGERHART, W. en SCHOLS, F.W.J.M., “Van de saisine en de wettelijke verdeling”, AdvoTip 2013, afl. 1, 1-3.

SCHOLS, B.M.E.M., BURGERHART, W. en SCHOLS, F.W.J.M., “Wel de hond maar niet het konijn? Ofwel wat is de reikwijdte van een legaat?” AdvoTip 2013, afl. 11, 1-2.

TUINSTRA, G.A., “De (klassieke) cautio Socini. Oud maar nog niet versleten?”, AdvoTip 2017, afl. 4, 1-4.

  • Rechtsleer: masterproeven

THIJSSEN, J., Het stiefkind: een ondergeschikte positie in het erfrecht?, Scriptie Master Rechtsgeleerdheid Universiteit Tilburg, 2013, 54 p.

  • Online bronnen

Centraal Bureau voor de Statistieken (CBS) (2016, 17 oktober). Huwelijksontbindingen door echtscheiding en overlijden. Geraadpleegd op 27 februari 2017, via http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=37425ned&D1… .

​​​​​​​Fiscaal Studie en Documentatiecentrum (FSDC) door Beers, J. (2016). Hoofdstuk 5: Estate planning. 31 p. Geraadpleegd op 30 april 2017, via www.fsdc.nl/files/file/downloads%20FA/Voorbeelden%20Handleiding/Hoofdst… .

InfoNu (2015, 28 december). Erfbelasting 2016, vrijstellingen tarieven, successierechten. Geraadpleegd op 30 april 2017, via http://financieel.infonu.nl/belasting/159590-erfbelasting-2016-vrijstel… .

Nederlands Jeugdinstituut. Kerncijfers echtscheidingen. Geraadpleegd op 27 februari 2017, via www.nji.nl/Scheiding-Achtergronden-Cijfers .

Visser, M.F., “Finaal wederkerig verrekenbeding bij overlijden: een quasi-legaat?”, Estate Planner 2006, 4 p. Geraadpleegd via http://www.estateplanningexpert.nl/lay/media/Artikelen/Visser_2006_6.pdf .

Universiteit of Hogeschool
Master of Science in de Handelswetenschappen - Fiscaliteit
Publicatiejaar
2017
Promotor(en)
Prof. Dr. Bertel De Groote
Kernwoorden
Share this on: