Culture shock in … Leuven?!
Heb jij een buitenlandse uitwisseling achter de rug? Of ken je iemand die op Erasmus is gegaan? Dan kan je ongetwijfeld meespreken over het fenomeen 'culture shock'. Je leert tijdens je buitenlands verblijf namelijk de plaatselijke gebruiken kennen, probeert je uit te drukken in een andere taal en proeft de lokale delicatessen. Deze ervaringen zijn vaak leuk, maar soms zijn ze ook bijzonder vreemd en laten ze diepe impressies na op mensen. Ook in België ervaren buitenlandse studenten zo'n culture shock. Dat is niet alleen zo vandaag. Honderd jaar geleden maakten enkele Amerikaanse studenten de oversteek naar ons land en beschreven wat ze hier aantroffen.
Amerikaans geld en invloed
Vandaag studeren meer dan zesduizend buitenlandse studenten aan de Leuvense universiteit, waarvan ook enkele Amerikanen. Honderd jaar geleden lag dit aantal veel lager en was studeren – laat staan in het buitenland – voor de meeste mensen helemaal geen vanzelfsprekendheid. Via een studiebeurs van een filantropische organisatie konden enkele Amerikanen toch de oversteek maken.
In de Verenigde Staten zijn de bekendste voorbeelden daarvan de filantropische stichtingen van John D. Rockefeller, Andrew Carnegie en Henry Ford. Een deel van hun astronomische fortuinen zetten ze in om mindergegoede Amerikaanse studenten te laten studeren. Naast altruïsme en filantropie waren er zeker ook persoonlijke belangen mee gemoeid.
Ook Herbert Hoover, de latere president van de Verenigde Staten, stichtte zo'n filantropische organisatie, namelijk de Commission for Relief in Belgium Educational Foundation (CRBEF). Dat Hoover ook Belgische studenten wou bereiken met zijn stichting heeft alles te maken met zijn voorgaande activiteiten in België. Als voorzitter van de Commission for Relief in Belgium (CRB) had hij ervoor gezorgd dat België en Noord-Frankrijk van een algemene hongersnood gespaard bleven. In 1918, toen de oorlog eindigde, had de CRB nog enkele miljoenen op haar rekening staan. Met dit geld richtte Hoover uiteindelijk de CRBEF op in 1920.
^ Herbert Hoover, oprichter van de Commission for Relief in Belgium in 1914 en latere president van de Verenigde Staten.
Politieke agenda
Met de CRBEF-beurzen wou Hoover beloftevolle studenten bereiken die zelf niet over de middelen beschikten om te studeren aan buitenlandse prestigieuze universiteiten. Daarnaast speelde het diplomatieke aspect een belangrijke rol. De beursstudenten – die fellows werden genoemd – moesten hun land vertegenwoordigen in het buitenland als een echte diplomaat. Op die manier, zo vond Hoover, zouden beide landen verbroederen.
Een reisbeurs bemachtigen was echter geen gemakkelijke opdracht. Geïnteresseerde studenten moesten een lange selectieprocedure doorlopen waarin ze blijk gaven van hun academische en persoonlijke kwaliteiten. Vele kandidaten studeerden aan prestigieuze Amerikaanse universiteiten zoals Harvard, Princeton en Stanford University. Vaak hadden ze al een diploma op zak of werkten ze als docent aan een hogeschool of universiteit. Daarnaast moesten kandidaten ook een medisch attest voorschotelen en bewijzen dat ze de taal van onderwijs onder de knie hadden. Aan de meeste Belgische universiteiten was dat op dat moment nog enkel Frans. Vanaf 1938 werd ook Nederlands goedgekeurd als volwaardig alternatief voor het Frans. Uiteindelijk mochten elk jaar een tiental Amerikaanse studenten en academici naar een Belgische universiteit naar keuze komen op kosten van de CRBEF.
Eens ter plaatse moesten deze beursstudenten regelmatige correspondentie onderhouden met de CRBEF. Dit was niet alleen uit interesse, maar zeker ook uit controle. De organisatie wou namelijk dat haar fellows uitstekende resultaten behaalden op zowel academisch vlak als sociaal-maatschappelijk. Naast hun studie en onderzoek, stimuleerde de CRBEF haar beursstudenten om in nauw contact te treden met Belgen. Vele van de fellows kregen via hun contacten met de Amerikaanse organisatie toegang tot de Belgische beau-monde.
^ Via posterreclame wilden verschillende Belgische universiteiten, zoals hier de Brusselse universiteit, de harten van buitenlandse studenten winnen.
No boys, no make-up !
Maar wat vonden die Amerikaanse studenten dan van België? Dit verschilde heel erg van persoon tot persoon. Zo ervaarden vrouwelijke en niet-blanke Amerikanen ons land compleet anders dan hun blanke mannelijke collega's. Anne Hart, die in 1920 in België aankwam, moest vaststellen dat ze als vrouwelijke studente onderhevig was aan een streng universiteitsreglement. Hierin stond dat studentes altijd met twee over straat moesten gaan, zij moesten steeds vooraan in de aula plaatsnemen en waren verplicht om zich aan de avondklok te houden om half elf 's avonds. Verder was make-up, opzichtige kledij en ontmoetingen met jongensstudenten – tenzij het familie was – verboden.
Niet alleen vrouwen, maar ook zwarte Amerikanen botsten in Leuven op heel wat vooroordelen. Zo schreef een Leuvense professor in 1939 naar de CRBEF dat Francis Hammond, een zwarte Amerikaanse student, niet met dezelfde maatstaven beoordeeld mag worden dan zijn blanke medestudenten. Een andere professor was van mening dat Hammond erg hard werkte en goede resultaten behaalde. Hij vond het opmerkelijk dat iemand van het zwarte ras zo'n studies kon verwezenlijken.
^ De eerste meisjesstudenten in Leuven moesten zich aan heel wat regels houden.
Binnenkort viert de CRBEF – die intussen omgedoopt werd tot de Belgian-American Educational Foundation (BAEF) – haar honderdste verjaardag. Tegen dan zullen ze meer dan 3550 Belgen en 954 Amerikanen de kans gegeven hebben om aan de andere kant van de Atlantische oceaan te studeren. Tot op vandaag reikt de organisatie beurzen uit aan beloftevolle Belgen en Amerikanen, al zullen de ervaringen van hun huidige fellows ongetwijfeld helemaal anders zijn dan honderd jaar geleden.
Bibliografie
BRONNEN
ARCHIEF VAN DE COMMISSION FOR RELIEF IN BELGIUM EDUCATION FOUNDATION (CRBEF)/ BELGIAN AMERICAN EDUCATIONAL FOUNDATION (BAEF)
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.1; American Fellows 1920-1921, Anne Hart, Joseph Zimmerman.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.2; American Fellows 1921-1922 (I), Ruskin Raymond Rosborough.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.3; American Fellows 1921-1922 (II), James S. Taylor.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.4; American Fellows 1922-1923, James Le Grand.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.5; American Fellows 1923-1924, Amos M. Showalter.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.6; American Fellows 1924-1925, Theodore T. McCrosky.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.7; American Fellows 1925-1926, Alfred M. Wolfson.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.8; American Fellows 1926-1927, Lenette M. Rogers.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.9; American Fellows 1927-1928, Benjamin Woodbridge, George Sauté.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.10; John W. Spies.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.11; American Fellows 1929-1930, Ruth Reed, Thomas E. Weier.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.12; American Fellows 1930-1931, Eugene C. Glover, Elizabeth G. Salmon.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.14; American Fellows 1932-1933, Henry McNeill, Willard W. Spencer, Walter J. Marx.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.16; Morris Garnsey.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.17; American Fellows 1934-1935, Edward G. Misner.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.18; American Fellows 1935-1936, Wilfred B. Neff, John W. Spies.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.19; Arthur L. Bigelow.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.20; American Fellows 1936-1937 (II), Charles Rosenblum, Hugh S. Taylor, John J. Fitz Gerald, Garnsey Morris.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.21; American Fellows 1937-1938 (I), Bernard S. Gould.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.22; Anthony C. Swezey.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.23; American Fellows 1938-1939, Albert J. Lynd, Robert B. MacLeod.
BRUSSEL, BAEF Archief, Personal Files of American Fellows in Belgium, 2.24; American Fellows 1939-1940, Alice E. Bourneuf, Francis M. Hammond, John J. Fitz Gerald, Benjamin Woodbridge Jr.
BRUSSEL, BAEF Archief, The Administration Office during the Interwar, 7.16.1; Brussels University, poster.
***
BRUSSEL, BAEF Archief, CRB Educational Foundation, Inc. Annual Reports, 1931-1941.
BRUSSEL, BAEF Archief, 'Some Facts about B.A.E.F.', s.l., 10 maart 1964.
UNIVERSITEITSARCHIEF LEUVEN
Belgian and American C.R.B. Fellows 1920 - 1950: Biographical Directory, New York, 1950.
DE RAEYMAEKER, L., In Memoriam Léon Noël, Leuven, 1953.
General Information Memorandum for Belgian C.R.B. Fellows, New York, 1927.
HOOVER, H., The Memoirs of Herbert Hoover: Years of Adventure 1894-1920, I, New York, 1951.
LADEUZE, P. en MARCHAL, E., 'Le Chanoine Victor Grégoire', Revue Des Questions Scientifiques, 58(1939), 9.
'Mededeeling van den Vicerektor', Ons Leven (25 november 1966), 7-8.
SECUNDAIRE LITERATUUR
BEKKERS, R., ‘Wetenschap en filantropie’, E. VENEMA, en C. GROENHUIJSEN (red.), De Dikke Blauwe. Filanthropium Jaargids 2014, Amsterdam, 2014, 106-118.
BERTRAMS, K., ‘The domestic uses of Belgian-American ‘mutual understanding’: the commission for relief in Belgium educational foundation, 1920-1940’, Journal of Transatlantic Studies, 13(2015), 326–343.
BLEYEN, J., Doodgeboren. Een mondelinge geschiedenis van rouw, Amsterdam, 2012.
BOLENS, G., 'Emotions in History and Literature', Postmedieval, 8(2017), 120-133.
BOSCH, A. (red.), Veranderende grenzen: nationalisme in Europa 1919-1989, Nijmegen, 1992.
BOULPAEP, E., Belgian American Educational Fondation Inc., s.l., 1995.
BURKE, P., ‘Performing History: The Importance of Occasions’, Rethinking History, 9(2005), 35-52.
BURKE, P., Wat is Cultuurgeschiedenis?, Utrecht, 2009.
CAMU, G., C.R.B. Belgian and American fellows: Biographical directory 1920-1974, Brussel, 1974.
CORENS, K., Inventaris van het archief van rector Honoré Van Waeyenbergh (1891-1971), Leuven, 2009.
DANIELS, R., Coming to America: a history of immigration and ethnicity in American life, New York, 1990.
DE MAEYER, J. en WYNANTS, P. (red.), Katholiek onderwijs in België. Identiteit en evolutie (19de-21ste eeuw), Averbode, 2016.
DE NEEF, G., De eerste vrouwelijke studenten aan de Universiteit te Leuven (1920-1940), Leuven, 1985.
DE NEEF, M., Meisjesstudenten te Leuven tussen de beide wereldoorlogen. Een socio-kulturele studie van de eerste generaties vrouwelijke studenten aan de Katholieke Universiteit te Leuven, 1920-1940, Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, subfaculteit Geschiedenis, 1983.
DENIS, V., Katholieke Universiteit te Leuven 1425-1958, Leuven, 1958.
DEPICKERE, L., "Wij waren de porren van Leuven." Vrouwelijke studenten aan de Leuvense Universiteit (1960-1968), Onuitgegeven masterproef, KULeuven, subfaculteit Geschiedenis, 2018.
De Universitaire stichting 1920 - 1970: Gedenkboek, Brussel, 1970.
DE VOS, L. en DECAT, F., 'Mei 1940, Van Albertkanaal Tot Leie. België in De Tweede Wereldoorlog', België in de Tweede Wereldoorlog, 10 dln., Kapellen, 1990.
DOBBELAERE, K., Het 'volk-gods' de mist in? Over de Kerk in België, Leuven, 1988.
DUMENIL, L., ‘The Tribal Twenties: 'Assimilated' Catholics' Response to Anti-Catholicism in the 1920s’, Journal of American Ethnic History, 11(1991), 21–49.
DUMOULIN, M., ‘Het ontluiken van de twintigste eeuw. 1905-1918’, in V. DUJARDIN, M. DUMOULIN, E. GERARD en M. VAN DEN WIJNGAERT, Nieuwe Geschiedenis van België, 2: 1905-1950, II, Tielt, 2006, 697-865.
FARRE, S., Colis de Guerre : Secours Alimentaire et Organisations Humanitaires (1914-1947), Rennes, 2014.
Francqui-fonds 1932-1962: Dertig jaar werkzaamheden, Brussel, 1962.
GEMELLI, J. en MACLEOD, R. (red.), American Foundations in Europe: Grant-Giving Policies, Cultural Diplomacy and Trans-Atlantic Relations, 1920-1980, Brussel, 2003.
HALLEUX, R., VANPAEMEL, G., VANDERSMISSEN, J. en DESPY-MEYER A., (red.), Geschiedenis van de wetenschappen in België 1815-2000, 2dln., Brussel, 2001.
HUISTRA, P. en WILS, K., Fit to travel. The Exchange Programme of the Belgian American Educational Foundation: An Institutional Perspective on Scientific Persona Formation (1920-1940), Bijdragen en Mededelingen Betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 131(2016), 112-134.
LAMBERTS, E. en ROEGIERS, J., De Universiteit te Leuven 1425-1985, Leuven, 1985.
LAQUA, D., The age of internationalism and Belgium, 1880 - 1930: peace, progress and prestige, Manchester, 2013.
LAQUA, D., ‘Transnational intellectual cooperation, the League of Nations, and the problem of order’, Journal of Global History, 6(2011), 223-247.
LOVETT, B., America's Historically Black Colleges and Universities: A Narrative History, 1837-2009, Macon, 2011.
MAJOR, J., Bespreking van F. NINKOVICH, The Diplomacy of Ideas: U.S. Foreign Policy and Cultural Relations, 1938–1950 (Cambridge University Press), Cambridge, 1981, International Affairs, 58(1981), 143-144.
MATT, S.J., ‘Current Emotion Research in History: Or, Doing History from the Inside Out’, Emotion Review, 3(2011), 117-124.
MCGRATH, L., 'Intellectual Ambassadors: Building Peace across the Atlantic in the Early Twentieth Century', History of Humanities, 3(2018), 159-175.
MERTENS, C., Het dagelijks leven van de Leuvense student tijdens de Tweede Wereldoorlog, Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, departement Geschiedenis, 1987.
ONGHENA, S., ‘The Survival of 19th‐Century Scientific Optimism: The Public Discourse on Science in Belgium in the Aftermath of the Great War (ca. 1919–1930)’, Centaurus, 53(2011), 280-305.
OTTERSPEER, W. en SCHULLER TOT PEURSUM-MEIJER, J., Wetenschap en wereldvrede : De Koninklijke Akademie van Wetenschappen en het herstel van de internationale wetenschap tijdens het Interbellum, Amsterdam, 1997.
PLAMPER, J., The History of Emotions: An Introduction, Oxford, 2015.
PROCTOR, T., ‘The Louvain Library and US Ambition in Interwar Belgium', Journal of Contemporary History, 2015, Vol.50(2), 147-167.
RIETZLER, K., ‘Before the cultural Cold Wars: American philanthropy and cultural diplomacy in the inter-war years’, Historical Research, 84(2011), 148-164.
ROELANDTS, K., 'Carnoy, Albert Joseph (1878-1961)', Nationaal Biografisch Woordenboek, I, Brussel, 1964, 300-303.
RUEGG, W. (red.), A history of the university in Europe. 3: Universities in the nineteenth and early twentieth centuries (1800 - 1945), 4 dln., Cambridge, 2004.
RUPP, J.C., Van oude en nieuwe universiteiten. De verdringing van Duitse door Amerikaanse invloeden op de wetenschapsbeoefening en het hoger onderwijs in Nederland, 1945-1995, Den Haag, 1997.
STEARNS, P. en STEARNS, C., 'Emotionology: Clarifying the History of Emotions and Emotional Standards', the American Historical Review, 90(1985), 813-836.
TOEWS, J., 'Linguistic Turn and Discourse Analysis in History', International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences, Amsterdam, 2015, 202-207.
TOURNES, L. (red.), L’argent de l’influence : les fondations américaines et leurs réseaux européens, Parijs, 2010.
UYTTEBROUCK, A., ‘L’Université Libre de Bruxelles de 1834 à 1934’, in A. UYTTEBROUCK en A. DESPY-MEYER (red.), Les cent cinquante ans de l'Université libre de Bruxelles (1834-1984), Brussel, 1984, 11-32.
VAN BOSSTRAETEN, T., Bezet maar beschermd. België en de markies van Villalobar tijdens de Eerste Wereldoorlog, Leuven, 2008.
VAN DE VELDE, S., De l’UCL aux Etats-Unis : Les Boursiers de la BAEF de 1964 à 1969, Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Université Catholique de Louvain-la-Neuve, subfaculteit Geschiedenis, 2005.
VANKELECOM, G., Het dagelijks leven van de Leuvense student tijdens het interbellum (1919-1940), Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, departement Geschiedenis, 1988.
VANPAEMEL, G., Wetenschap als roeping. Een geschiedenis van de Leuvense faculteit voor wetenschap, Leuven, 2017.
VON OERTZEN, C., Science, Gender, and Internationalism: Women's Academic Networks, 1917 – 1955, New York, 2014.
VRANKEN, J., VAN HOOTEGEM, G. en HENDERICKX, E., Het speelveld, de spelregels en de spelers? Handboek sociologie, Leuven, 2013.
WALTON, W., Internationalism, National Identities, and Study Abroad. France and the United States, 1890 – 1970, Stanford, 2010.
WESTERMAN, T.D., Rough and Ready Relief: American Identity, Humanitarian Experience and the Commission for Relief in Belgium, 1914-1917, Onuitgegeven doctoraatsverhandeling, University of Connecticut, departement Geschiedenis, 2014.
DIGITALE INFORMATIE
‘About Xavier: History’, Xavier University of Louisiana, 2018 (www.xula.edu/about-xavier/history.html). Geraadpleegd op 9 april 2018.
BERTRAMS, K., ‘From Exchange Programs to the Legitimisation of University-based Management Education : The Case of Belgium, 1920-1970’, M. KIPPING en N. TIRATSOO (red.), Americanisation in 20th Century Europe : Business, Culture, Politics, Lille, Centre d’Histoire de l’Europe du Nord-Ouest, Lille, 2002 (https://books.openedition.org/irhis/1966). Geraadpleegd op 14 juli 2018.
BOSS-BICAK, S., ’25 Years of Coeducation’, Columbia College, juli 2009 (www.college.columbia.edu/cct/archive/jul_aug09/features1). Geraadpleegd op 3 april 2018.
De Universitaire Stichting, ‘Over de Universitaire Stichting’ (www.fondationuniversitaire.be/nl/content/over-de-universitaire-stichtin…). Geraadpleegd op 25 maart 2018.
FONTAINAS, P., 'Shaler, Millard King', Koninklijke Academie voor Overzeese Wetenschappen (www.kaowarsom.be/nl/notices_shaler_millard_king). Geraadpleegd op 9 augustus 2018.
‘Grégoire, Victor Marie Théodore Joseph (1870-1938), BESTOR, 2 maart 2017 (www.bestor.be/wiki_nl/index.php/Gr%C3%A9goire,_Victor_Marie_Th%C3%A9odo…). Geraadpleegd op 5 april 2018 en 10 augustus 2018.
HUISTRA, P., ‘De eerste vrouw in Leuven’, Cultuurgeschiedenis blog, 30 april 2014 (http://cultuurgeschiedenis.be/de-eerste-vrouw-in-leuven). Geraadpleegd op 8 mei 2018.
‘Massart, Jean Baptiste (1865-1925), BESTOR, 16 januari 2018 (www.bestor.be/wiki_nl/index.php/Massart,_Jean_Baptiste_(1865-1925)). Geraadpleegd op 5 april 2018.
'Tuck, William H.', Social Networks and Archival Context (http://snaccooperative.org/ark:/99166/w6x06str). Geraadpleegd op 8 augustus 2018.
Vlaanderen School- en Studietoelagen, ‘Historisch overzicht van de studiefinanciering’, (studietoelagen.be/historisch-overzicht-van-de-studiefinanciering). Geraadpleegd op 30 juni 2018.
