Leraren met een hoog bekwaamheidsgevoel voor diversiteitsgevoelige taken zijn essentieel om een werkelijk inclusief onderwijssysteem te creëren
De afgelopen decennia is de etnische en culturele diversiteit in Vlaamse scholen enorm snel gegroeid. In steden zoals Genk en Antwerpen hebben twee op de drie kinderen een ander-dan-Belgische achtergrond. Niettemin geeft onderzoek aan dat slechts 17% van leerkrachten zich na hun opleiding bekwaam voelen om les te geven in een multiculturele klas. Dit is rampzalig wanneer men bedenkt dat bekwaamheidsgevoel een belangrijke indicator is voor de kwaliteit van lesgeven, alsook de mogelijkheid om inclusief onderwijs te creëren.
Bekwaamheidsgevoel: wat is dat?
Wanneer we spreken over bekwaamheidsgevoel, verwijzen we naar de overtuigingen die een persoon heeft in zijn eigen kunnen om een bepaalde taak uit te voeren. Voor onderwijzers werd aangetoond dat hun bekwaamheidsgevoel invloed heeft op - onder andere - hun klasmanagement, hun enthousiasme en hun doorzettingsvermogen. Bovendien weten we dat leerkrachten met een laag bekwaamheidsgevoel vaker terugvallen op deficit denken. Dit wil zeggen dat ze studieproblemen toewijzen de individuele en culturele karakteristieken van leerlingen, en tegelijkertijd de systemische onderdrukking gaan negeren waarmee gemarginaliseerde leerlingen worden geconfronteerd. Leraren met een hoog bekwaamheidsgevoel doen dit veel minder en zijn eerder geneigd om te geloven dat putting in the work eventuele problemen kan overwinnen. Zij zullen dan ook meer inspanningen leveren om al hun leerlingen op een hoger niveau te brengen en meer doorzettingsvermogen tonen op de momenten dat het eens wat moeilijker gaat.
Overtuigingen over zichzelf EN diversiteit
Naast de overtuigingen die leraren hebben over hun eigen kunnen, zijn hun overtuigingen tegenover diversiteit en inclusie belangrijk. Leerkrachten zijn meer betrokken bij alle leerlingen naarmate ze het creëren van gelijke leer- en ontwikkelingskansen effectief als een kerntaak van het onderwijs beschouwen. Daarnaast is hun attitude tegenover verschillende vormen van diversiteit uiteraard belangrijk. Een negatieve houding tegenover bepaalde groepen van leerlingen heeft zeer nadelige gevolgen voor deze leerlingen: leraren zullen minder van hen verwachten, hun minder uitdagen, hun minder ondersteunen, alsook minder tijd in hen investeren. Daarom baseert deze studie zich op een brede definitie van leerlingendiversiteit: naast verschillen in cultuur of etniciteit, worden verschillen op vlak van religie, ras, geslacht, seksualiteit, ability, sociale klasse, enz. in acht genomen. Hieruit volgt dat het creëren van een inclusieve leeromgeving die alle leerlingen ten goede komt – ongeacht hun achtergrond – vereist dat leraren beschikken over zowel een hoog bekwaamheidsgevoel voor diversiteitsgevoelige taken als een positieve attitude tegenover diversiteit.
Een nood aan kwantitatief onderzoek
Een belangrijke onderzoekslijn in het veld van inclusief onderwijs is de relatie tussen deze twee competenties. De meeste studies in het veld zijn echter gebaseerd op kwalitatieve analyses, en bijgevolg is er steeds meer nood aan kwantitatief onderzoek. Het voornaamste doel van deze studie was dan ook om op kwantitatieve wijze de relatie tussen Vlaamse leerkrachten hun bekwaamheidsgevoel voor vijf diversiteitsgevoelige taken en hun attitude tegenover diversiteit te gaan onderzoeken. Deze vijf diversiteitsgevoelige taken bestaan uit het succesvol waarnemen van diversiteit, het creëren van krachtige leeromgevingen die elke leerling laat excelleren, het begeleiden van leerlingen tot kwaliteitsvolle interacties, het bundelen van krachten met collega’s en tenslotte het samenwerken met diverse ouders. Om leerkrachten hun gevoel van bekwaamheid voor deze taken en hun attitude tegenover diversiteit te gaan meten, werd gebruikgemaakt van DISCO, een instrument dat werd ontwikkeld door het Steunpunt Diversiteit & Leren (UGent). Onze bevindingen geven aan dat een hoog bekwaamheidsgevoel voor vier van deze vijf taken samengaat met een optimistische houding ten opzichte van diversiteit. Ondanks dat bekwaamheidsgevoel voor het begeleiden van leerlingen tot kwaliteitsvolle interacties eerder indirect gerelateerd is aan leerkrachten hun attitude, liggen deze bevindingen in grote lijn met eerder onderzoek.
Een impact op de Vlaamse lerarenopleiding
Als we in acht nemen dat een eerdere studie bewijs vond dat het bekwaamheidsgevoel van leraren op het gebied van inclusieve praktijken hun attitude ten opzichte van diversiteit beïnvloedt, eerder dan andersom, - wat zou willen zeggen dat het vergroten van leraren hun bekwaamheidsgevoel voor diversiteitsgevoelige praktijken tegelijkertijd hun attitude tegenover inclusief onderwijs verbetert - en we weten dat attitudes van leraren vaak moeilijk te veranderen zijn, zou het vergroten van leraren hun bekwaamheidsgevoel voor diversiteitsgevoelige taken een enorm effect kunnen hebben op de inclusiviteit van ons onderwijssysteem. We ondersteunen dan ook ten zeerste de stelling van andere onderzoekers dat er grotere inspanningen moeten worden gedaan om het bekwaamheidsgevoel van leraren op het gebied van inclusieve praktijken te vergroten, zowel tijdens als na hun opleiding. Vooral het vergroten van leraren hun bekwaamheidsgevoel voor het creëren van stimulerende leeromgevingen en het samenwerken met diverse ouders, waarop Vlaamse leerkrachten het laagste scoren, zou een diepgaande impact kunnen hebben. Uiteraard is nog verder onderzoek nodig, en de vermelde studie is slechts een eerste bewijs over de eventuele manier waarop de twee voorgenoemde competenties impact hebben op elkaar, echter mag het niet onderschat worden wat het actief inzetten op het vergroten van leerkrachten hun bekwaamheidsgevoel zou kunnen betekenen voor de manier waarop de lerarenopleiding tot nu toe werd georganiseerd.
Ter conclusie, dit is slechts een eerste kwantitatieve analyse in de Vlaamse context en verder onderzoek – in de breedte en in de diepte – naar het bekwaamheidsgevoel van Vlaamse leerkrachten voor diversiteitsgevoelige praktijken, hun attitude tegenover diversiteit en inclusie, en de relatie tussen deze twee competenties is nodig als we een werkelijk inclusief onderwijssysteem willen creëren. Echter mag het belang van een positieve houding tegenover diversiteit en zeker het belang van een hoog bekwaamheidsgevoel voor diversiteitsgevoelige taken niet onderschat worden. Als een hoog bekwaamheidsgevoel werkelijk zo belangrijk is als recent onderzoek uitwijst, kan dit een enorme impact hebben op de organisatie van lerarenopleidingen.
Bibliografie
Aerts, S., Van Houtte, M., Dewaele, A., Cox, N., & Vincke, J. (2012). Sense of Belonging in Secondary Schools: A Survey of LGB and Heterosexual Students in Flanders. Journal of Homosexuality, 59(1), 90–113. https://doi.org/10.1080/00918369.2012.638548
Ainscow, M. (2005). Developing inclusive education systems: What are the levers for change? Journal of Educational Change, 6(2), 109–124. https://doi.org/10.1007/s10833-005-1298-4
Ainscow, M., & Miles, S. (2008). Making Education for All inclusive: where next? Prospects, 38, 15–34. https://doi.org/10.1007/s11125-008-9055-0
Avramidis, E., & Norwich, B. (2002). Teachers’ attitudes towards integration / inclusion: a review of the literature. European Journal of Special Needs Education, 17(2), 129–147. https://doi.org/10.1080/08856250210129056
Avramidis, E., Toulia, A., Tsihouridis, C., & Strogilos, V. (2019). Teachers’ attitudes towards inclusion and their self‐efficacy for inclusive practices as predictors of willingness to implement peer tutoring. Journal of Research in Special Educational Needs, 19(S1), 49–59. https://doi.org/10.1111/1471-3802.12477
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. W.H. Freeman and Company.
Bandura, A. (2012). On the Functional Properties of Perceived Self-Efficacy Revisited. Journal of Management, 38(1), 9–44. https://doi.org/10.1177/0149206311410606
Boone, S., & Van Houtte, M. (2013). In search of the mechanisms conducive to class differentials in educational choice: a mixed method research. The Sociological Review, 61(3), 549–572. https://doi.org/10.1111/1467-954X.12031
Booth, T. (2011). The name of the rose: Inclusive values into action in teacher education. Prospects, 41, 303–318. https://doi.org/10.1007/s11125-011-9200-z
Boud, D., Cohen, R., & Sampson, J. (1999). Peer Learning and Assessment. Assessment & Evaluation in Higher Education, 24(4), 413–426. https://doi.org/10.1080/0260293990240405
Butler, E. A., Gross, J. J., & Barnard, K. (2014). Testing the effects of suppression and reappraisal on emotional concordance using a multivariate multilevel model. Biological Psychology, 98, 6–18. https://doi.org/10.1016/j.biopsycho.2013.09.003
Butler, J. (1990). Gender trouble and the subversion of identity. Routledge.
Buxton, R. (2008). Multilevel modelling. Mathematics Learning Support Centre, Loughborough University. http://statstutordevelopment.lboro.ac.uk/resources/uploaded/multilevelmodelling.pdf
Caena, F. (2014). Initial teacher education in Europe: an overview of policy issues. European Commission. http://ec.europa.eu/education/policy/strategic-‐framework/expert-‐groups/documents/initial-‐teacher-‐education_en.pdf
Centre for Multilevel Modelling (2019). Multilevel Modelling Course [Online course]. LEMMA VLE, Centre for Multilevel Modelling, University of Bristol. https://www.cmm.bris.ac.uk/lemma/
Charlton, C., Rasbash, J., Browne, W.J., Healy, M., & Cameron, B. (2018). MLwiN (Version 3.02) [Computer software]. Centre for Multilevel Modelling, University of Bristol. https://www.bristol.ac.uk/cmm/software/mlwin/
Cochran-Smith, M., Ell, F., Grudnoff, L., Haigh, M., Hill, M., & Ludlow, L. (2016). Initial teacher education: What does it take to put equity at the center? Teaching and Teacher Education, 57, 67–78. https://doi.org/10.1016/j.tate.2016.03.006
Crick, R. D. (2008). Key Competencies for Education in a European Context: Narratives of Accountability or Care. European Educational Research Journal, 7(3), 311–318. https://doi.org/10.2304/eerj.2008.7.3.311
D’hondt, F., Maene, C., Vervaet, R., Van Houtte, M., & Stevens, P. A. J. (2021). Ethnic discrimination in secondary education: Does the solution lie in multicultural education and the ethnic school composition? Soc Psychol Educ, 24(5), 1231–1258. https://doi.org/10.1007/s11218-021-09651-w
D’hondt, F., Van Houtte, M., & Stevens, P. A. J. (2015). How does ethnic and non-ethnic victimization by peers and by teachers relate to the school belongingness of ethnic minority students in Flanders, Belgium? An explorative study. Soc Psychol Educ, 18(4), 685–701. https://doi.org/10.1007/s11218-015-9304-z
de Boer, A., Pijl, S. J., & Minnaert, A. (2011). Regular primary schoolteachers’ attitudes towards inclusive education: a review of the literature. International Journal of Inclusive Education, 15(3), 331–353. https://doi.org/10.1080/13603110903030089
de Bruïne, E. J., Willemse, T. M., D’Haem, J., Griswold, P., Vloeberghs, L., & van Eynde, S. (2014). Preparing teacher candidates for family-school partnerships. European Journal of Teacher Education, 37(4), 409–425. https://doi.org/10.1080/02619768.2014.912628
De Schauwer, E., Van de Putte, I., & de Beco, G. (2019). Inclusive Education in Flanders, Belgium: A Country with a Long History of Segregation. In G. de Beco, S. Quinlivan, & J. E. Lord (Eds.), The Right to Inclusive Education in International Human Rights Law (pp. 514–529). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781316392881.021
Decenniumdoelen. (2022). Armoedebarometer 2022 [Poverty Barometer 2022]. https://www.komafmetarmoede.be/wp-content/uploads/2022/09/Armoedebarometer2022.pdf
Demanet, J., & Van Houtte, M. (2012). Teachers’ attitudes and students’ opposition. School misconduct as a reaction to teachers’ diminished effort and affect. Teaching and Teacher Education, 28(6), 860–869. https://doi.org/10.1016/j.tate.2012.03.008
Departement Onderwijs en Vorming. (2008). Arbeidsmarktrapport: Basisonderwijs en secundair onderwijs [Employment outlook: Primary and secondary education]. Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. http://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestand.ashx?id=7595
Departement Onderwijs en Vorming. (2021). Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs 2020-2021 [Statistical yearbook of the Flemish education system 2020-2021] [Dataset]. https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/onderwijsstatistieken/statistisch-jaarboek/statistisch-jaarboek-van-het-vlaams-onderwijs-2020-2021
Depraetere, H. B., Janssens, R., & Struyven, K. (2015). Competentieprofiel: omgaan met diversiteit in de grootstedelijke onderwijscontext (eindrapport) [Competency profile: dealing with diversity in the metropolitan educational context (final report)]. Brussels Expertisenetwerk Onderwijs. https://cris.vub.be/ws/portalfiles/portal/22365120/Rapport_BEO_Competentieprofiel_omgaan_met_diversiteit_in_de_grootstedelijke_onderwijscontext.pdf
Desombre, C., Lamotte, M., & Jury, M. (2019). French teachers’ general attitude toward inclusion: the indirect effect of teacher efficacy. Educational Psychology, 39(1), 38–50. https://doi.org/10.1080/01443410.2018.1472219
Dyson, A., & Millward, A. (2000). Schools and special needs: Issues of innovation and inclusion. Sage.
Dyson, A., Howes, A., & Roberts, B. (2002). A systematic review of the effectiveness of school-level actions for promoting participation by all students (EPPI-Centre Review, version 1.1*). In Research Evidence in Education Library. EPPI-Centre, Social Science Research Unit, Institute of Education.
Field, A. (2018). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (5th ed.). Sage.
Fischman, W., DiBara, J. A., & Gardner, H. (2006). Creating good education against the odds. Cambridge Journal of Education, 36(3), 383–398. https://doi.org/10.1080/03057640600866007
Forlin, C., Earle, C., Loreman, T., & Sharma, U. (2011). The Sentiments, Attitudes, and Concerns about Inclusive Education Revised (SACIE-R) Scale for Measuring Pre-Service Teachers’ Perceptions about Inclusion. Exceptionality Education International, 21(3), 50–65. https://doi.org/10.5206/eei.v21i3.7682
Forlin, C., Jobling, A., & Carroll, A. (2001). Preservice teachers’ discomfort levels toward people with disabilities. The Journal of International Special Needs Education, 4, 32-38.
Fraser, G. (2018). Evaluating inclusive gender identity measures for use in quantitative psychological research. Psychology and Sexuality, 9(4), 343–357. https://doi.org/10.1080/19419899.2018.1497693
Geldof, D. (2019) Voorwoord: superdiversiteit als kern in het onderwijs [Foreword: superdiversity as the core of education]. In T. F. H. Smits, P. Janssenswillen, & W. Schelfhout (Eds.), Leraren opleiden in een superdiverse samenleving (pp. 9 – 13). Acco.
Glock, S., & Kleen, H. (2019). Attitudes toward students from ethnic minority groups: The roles of preservice teachers’ own ethnic backgrounds and teacher efficacy activation. Studies in Educational Evaluation, 62, 82–91. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2019.04.010
Groenez, S., Vantieghem, W., Lamberts, M., & Van Avermaet, P. (2018). Diversiteitsbarometer Onderwijs Vlaamse Gemeenschap [Diversity Barometer Education Flemish Community]. In Diversiteitsbarometer onderwijs (pp. 47–199). Unia.
Hargreaves, D. H. (1995). School culture, school effectiveness and school improvement. School effectiveness and school improvement, 6(1), 23-46. https://doi.org/10.1080/0924345950060102
Heck, R.H., Thomas, S.L., & Tabata, L.N. (2013). Multilevel and Longitudinal Modeling with IBM SPSS (2nd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203701249
Hellmich, F., Löper, M. F., & Görel, G. (2019). The role of primary school teachers’ attitudes and self‐efficacy beliefs for everyday practices in inclusive classrooms – a study on the verification of the ‘Theory of Planned Behaviour’. Journal of Research in Special Educational Needs, 19(S1), 36–48. https://doi.org/10.1111/1471-3802.12476
Hox, J. J., Moerbeek, M., & van de Schoot, R. (2018). Multilevel analysis: techniques and applications (3rd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315650982
ILGA-Europe. (2022). Annual Review of the Human Rights Situation of Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex People covering events that occurred in Europe and Central Asia. https://www.ilga-europe.org/files/uploads/2022/04/annual-review-2022.pdf
Jones, K., & Subramanian, S. V. (2019). Developing models for analysing contextuality, heterogeneity and change using MLwiN 3, Volume 1 (Updated March 2019). Centre for Multilevel Modelling, University of Bristol.
Jussim, L., & Harber, K. D. (2005). Teacher Expectations and Self-Fulfilling Prophecies: Knowns and Unknowns, Resolved and Unresolved Controversies. Personality and Social Psychology Review, 9(2), 131–155. https://doi.org/10.1207/s15327957pspr0902_3
Justice, L. M., Mashburn, A. J., Hamre, B. K., & Pianta, R. C. (2008). Quality of language and literacy instruction in preschool classrooms serving at-risk pupils. Early Childhood Research Quarterly, 23(1), 51–68. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2007.09.004
Klassen, R. M., & Chiu, M. M. (2010). Effects on Teachers’ Self-Efficacy and Job Satisfaction: Teacher Gender, Years of Experience, and Job Stress. Journal of Educational Psychology, 102(3), 741–756. https://doi.org/10.1037/a0019237
Kurt, T., Duyar, I., & Çalik, T. (2012). Are we legitimate yet? A closer look at the casual relationship mechanisms among principal leadership, teacher self-efficacy and collective efficacy. Journal of Management Development, 31(1), 71–86. https://doi.org/10.1108/02621711211191014
Loreman, T., Earle, C., Sharma, U., & Forlin, C. (2007). The Development of an Instrument for Measuring Pre-Service Teachers' Sentiments, Attitudes, and Concerns about Inclusive Education. International Journal of Special Education, 22(2), 150-159.
Malinen, O.-P., Savolainen, H., Engelbrecht, P., Xu, J., Nel, M., Nel, N., & Tlale, D. (2013). Exploring teacher self-efficacy for inclusive practices in three diverse countries. Teaching and Teacher Education, 33, 34–44. https://doi.org/10.1016/j.tate.2013.02.004
Messiou, K. (2017). Research in the field of inclusive education: time for a rethink? International Journal of Inclusive Education, 21(2), 146–159. https://doi.org/10.1080/13603116.2016.1223184
Miesera, S., DeVries, J. M., Jungjohann, J., & Gebhardt, M. (2019). Correlation between attitudes, concerns, self‐efficacy and teaching intentions in inclusive education evidence from German pre‐service teachers using international scales. Journal of Research in Special Educational Needs, 19(2), 103–114. https://doi.org/10.1111/1471-3802.12432
Mintz, J., Hick, P., Solomon, Y., Matziari, A., Ó’Murchú, F., Hall, K., Cahill, K., Curtin, C., Anders, J., & Margariti, D. (2020). The reality of reality shock for inclusion: How does teacher attitude, perceived knowledge and self-efficacy in relation to effective inclusion in the classroom change from the pre-service to novice teacher year? Teaching and Teacher Education, 91, 103042. https://doi.org/10.1016/j.tate.2020.103042
OECD. (2018). Teaching for the Future: Effective Classroom Practices To Transform Education. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264293243-en
Opertti, R., Walker, Z., & Zhang, Y. (2014). Inclusive education: From targeting groups and schools to achieving quality education as the core of EFA. In L. Florian (Ed.), The SAGE handbook of special education (2nd ed., Vol. 1, pp. 149-169). Sage.
Osterman, K. F. (2000). Students’ Need for Belonging in the School Community. Review of Educational Research, 70(3), 323–367. https://doi.org/10.2307/1170786
Patton Davis, L. & Museus, S. D. (2019). What Is Deficit Thinking? An Analysis of Conceptualizations of Deficit Thinking and Implications for Scholarly Research. Currents, 1(1), 117-130. http://dx.doi.org/10.3998/currents.17387731.0001.110
Pit‐ten Cate, I. M., Markova, M., Krischler, M., & Krolak-Schwerdt, S. (2018). Promoting Inclusive Education: The Role of Teachers' Competence and Attitudes. Insights into Learning Disabilities, 15(1), 49-63.
Pit‐ten Cate, I. M., Schwab, S., Hecht, P., & Aiello, P. (2019). Editorial: teachers’ attitudes and self‐efficacy beliefs with regard to inclusive education. Journal of Research in Special Educational Needs, 19(S1), 3–7. https://doi.org/10.1111/1471-3802.12480
Pohan, C. A., & Aguilar, T. E. (2001). Measuring Educators’ Beliefs about Diversity in Personal and Professional Contexts. American Educational Research Journal, 38(1), 159–182. https://doi.org/10.3102/00028312038001159
Provincies.incijfers.be. (2021) Rapport Nationaliteit en Herkomst Antwerpen [Report Nationality and Origin Antwerp] [Data set]. Data & Analyse. https://provincies.incijfers.be/databank/report/?id=rapport_natioherkomst&input_geo=gemeente_41002
Pushor, D. (2011). Attending to Milieu: Living a Curriculum of Parents Alongside Teacher Candidates. In J. Kitchen, D. Ciuffetelli Parker, & D. Pushor (Eds.), Narrative Inquiries into Curriculum Making in Teacher Education (pp. 217–237). Emerald Group Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/S1479-3687(2011)00000130014
Rasbash, J., Steele, F., Browne, W.J., & Goldstein, H. (2017). A User’s Guide to MLwiN, v3.00. Centre for Multilevel Modelling, University of Bristol. http://www.bristol.ac.uk/cmm/media/software/mlwin/downloads/manuals/3-00/manual-web.pdf
Roose, I., Vantieghem, W., Schelfhout, W., Goosen, K., & Van Avermaet, P. (2019). Hoofdstuk 6: Implementatie van een instrument om de attitude en het bekwaamheidsgevoel ten aanzien van diversiteit mee in kaart te brengen [Chapter 6: Implementing a tool to map attitudes and sense of competence towards diversity]. In T. F. H. Smits, P. Janssenswillen, & W. Schelfhout (Eds.), Leraren opleiden in een superdiverse samenleving (pp. 157–163). Acco.
Rubin, G. (1984). Thinking sex: Notes for a radical theory on the politics of sexuality. In C. Vance (Ed.), Pleasure and danger: Exploring female sexuality (pp. 267–319). Routledge.
Savolainen, H., Engelbrecht, P., Nel, M., & Malinen, O.-P. (2012). Understanding teachers’ attitudes and self-efficacy in inclusive education: implications for pre-service and in-service teacher education. European Journal of Special Needs Education, 27(1), 51–68. https://doi.org/10.1080/08856257.2011.613603
Savolainen, H., Malinen, O.-P., & Schwab, S. (2022). Teacher efficacy predicts teachers’ attitudes towards inclusion - a longitudinal cross-lagged analysis. International Journal of Inclusive Education, 26(9), 958–972. https://doi.org/10.1080/13603116.2020.1752826
Schwab, S., Resch, K., & Alnahdi, G. (2021). Inclusion does not solely apply to students with disabilities: pre-service teachers’ attitudes towards inclusive schooling of all students. International Journal of Inclusive Education. https://doi.org/10.1080/13603116.2021.1938712
Seynaeve, H., Missiaen, J., Portzky, G., Dumon, E., & Motmans, J. (2016). Onderzoek naar het psychisch welzijn van Vlaamse holebi's en/of transgenderpersonen: Risico- en beschermende factoren in kaart gebracht voor lifetimeprevalentie van sucidepogingen [Research into the psychological well-being of Flemish LGB and/or transgender people: Mapping risk and protective factors for lifetime prevalence of suicide attempts] [Master’s thesis, Ghent University]. Universiteitsbibliotheek Gent. https://lib.ugent.be/nl/catalog/rug01:002273008
Sharma, U., & Jacobs, K. (2016). Predicting in-service educators’ intentions to teach in inclusive classrooms in India and Australia. Teaching and Teacher Education, 55, 13–23. https://doi.org/10.1016/j.tate.2015.12.004
Sharma, U., Loreman, T., & Forlin, C. (2012). Measuring teacher efficacy to implement inclusive practices. Journal of Research in Special Educational Needs, 12(1), 12-21. https://doi.org/10.1111/j.1471-3802.2011.01200.x
Shochet, I. M., & Smith, C. L. (2014). A prospective study investigating the links among classroom environment, school connectedness, and depressive symptoms in adolescents. Psychology in the Schools, 51(5), 480–492. https://doi.org/10.1002/pits.21759
Sierens, S. (2007). Leren voor diversiteit: leren in diversiteit: burgerschapsvorming en gelijke leerkansen in een pluriforme samenleving: een referentiekader [Learning for diversity: learning in diversity: citizenship education and equal learning opportunities in a pluriform society: a frame of reference]. Centre for Diversity & Learning, Ghent University. http://hdl.handle.net/1854/LU-4304958
Simons, L. K., Leibowitz, S. F., & Hidalgo, M. A. (2014). Understanding gender variance in children and adolescents. Pediatr Ann., 43(6), e126–e131. https://doi.org/10.3928/00904481-20140522-07
Sincer, I., Severiens, S., & Volman, M. (2019). Teaching diversity in citizenship education: Context-related teacher understandings and practices. Teaching and Teacher Education, 78, 183–192. https://doi.org/10.1016/j.tate.2018.11.015
Siongers, J., Spruyt, B., Van Droogenbroeck, F., Bongaerts, B., & Kavadias, D. (2020). TALIS 2018 Vlaanderen - Verdiepend rapport diversiteit [TALIS 2018 Flanders - In-depth report on diversity] (p. 84). Vrije Universiteit Brussel. http://talis2018.be/wp-content/uploads/2021/03/TALIS-2018-Verdiepend-rapport-Diversiteit.pdf
Snijders, T. A. B., & Bosker, R. J. (2012). Multilevel analysis: an introduction to basic and advanced multilevel modeling. (2nd ed.). Sage.
Sokal, L., & Sharma, U. (2013). Canadian in-service teachers’ concerns, efficacy, and attitudes about inclusive teaching. Exceptionality Education International, 23(1), 59-71. https://doi.org/10.5206/eei.v23i1.7704
Struyven, K., Coubergs, C., Gheyssens, E., Engels, N., & Smets, W. (2016). Mythes over binnenklasdifferentiatie: Naar een ‘leer-kracht’-ig model [Myths about intra-class differentiation: Towards the BDK-‘teacher’ model]. Hermes, Tijdschrift van de Vlaamse Vereniging voor Leraren Geschiedenis, MAVO, PAV en Cultuurwetenschappen, 20(59), 2-16.
Subramanian, S. V., Kim, D., & Kawachi, I. (2005). Covariation in the socioeconomic determinants of self rated health and happiness: a multivariate multilevel analysis of individuals and communities in the USA. Journal of Epidemiology and Community Health, 59(8), 664–669. https://doi.org/10.1136/jech.2004.025742
Topping, K. J., & Ehly, S. W. (2001). Peer Assisted Learning: A Framework for Consultation. Journal of Educational and Psychological Consultation, 12(2), 113–132. https://doi.org/10.1207/S1532768XJEPC1202_03
Tschannen-Moran, M., & Woolfolk Hoy, A. (2001). Teacher efficacy: capturing an elusive construct. Teaching and Teacher Education, 17(7), 783–805. https://doi.org/10.1016/S0742-051X(01)00036-1
UNESCO. (2017). A guide for ensuring inclusion and equity in education. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000248254
UNESCO. (2020). Global Education Monitoring Report 2020: Inclusion and education: All means all. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000373718?posInSet=1&queryId=33c6cd70-59c3-471b-bf94-d23cfbd2c743
Van Avermaet, P., & Sierens, S. (2012). Van de periferie naar de kern: omgaan met diversiteit in onderwijs [From the periphery to the center: dealing with diversity in education]. In C. Timmerman, N. Clycq, & B. Segaert (Eds.), Cultuuroverdracht en onderwijs in een multiculturele context (pp. 16–49). Academia Press.
Van Avermaet, P., Van Houtte, M., & Van den Branden, K. (2011). Promoting equity and excellence in education. An overview. In K. Van den Branden, P. Van Avermaet, & M. Van Houtte (Eds.), Equity and excellence in education. Towards maximal learning opportunities for all students (pp. 1-20). Routledge.
Van Droogenbroeck, F., Lemblé, H., Bongaerts, B., Spruyt, B., Siongers, J., & Kavadias, D. (2019). TALIS 2018 Vlaanderen - Volume I [TALIS 2018 Flanders – Volume I]. Vrije Universiteit Brussel. http://talis2018.be/wp-content/uploads/2019/06/TALIS-2018-Vlaanderen-Volume-I.pdf
Van Mieghem, A., Verschueren, K., & Struyf, E. (2020). Professional development initiatives as a lever for inclusive education: a multiple case study using qualitative comparative analysis (QCA). Professional Development in Education. https://doi.org/10.1080/19415257.2020.1853593
Vantieghem, W., & Van Houtte, M. (2020). The Impact of Gender Variance on Adolescents’ Wellbeing: Does the School Context Matter? Journal of Homosexuality, 67(1), 1–34. https://doi.org/10.1080/00918369.2018.1522813
Vantieghem, W., Roose, I., Goossens, K., Schelfhout, W., & Van Avermaet, P. (2021). Education for all in action: A validation of a comprehensive measuring instrument for teachers’ competences in inclusive education [Manuscript submitted for publication]. Centre for Diversity & Learning, Ghent University.
Vertovec, S. (2007). Super-diversity and its implications. Ethnic and Racial Studies, 30(6), 1024–1054. https://doi.org/10.1080/01419870701599465
Vlaamse Onderwijsraad. (2022). Advies over het voorontwerp van decreet over leersteun: Weg naar nieuw decreet leersteun vraagt stevige fundering en concretisering [Advice on the preliminary draft of the Guidance decree: The road to the new Guidance decree requires a solid foundation and concretization]. https://s3-eu-west-3.amazonaws.com/vlor-prd/advice_final_attachments/Adviesover%20het%20 voorontwerp%20van%20decreet%20over%20leersteun_0.pdf
Weisel, A., & Dror, O. (2006). School climate, sense of efficacy and Israeli teachers’ attitudes toward inclusion of students with special needs. Education, Citizenship and Social Justice, 1(2), 157–174. https://doi.org/10.1177/1746197906064677
Wilson, C., Woolfson, L. M., Durkin, K., & Elliott, M. A. (2016). The impact of social cognitive and personality factors on teachers’ reported inclusive behaviour. British Journal of Educational Psychology, 86(3), 461–480. https://doi.org/10.1111/bjep.12118
Yada, A. (2015). Japanese in-service teachers’ attitudes towards inclusive education and self-efficacy for inclusive practices [Master’s thesis, University of Jyväskylä]. JYX Digital Repository. https://jyx.jyu.fi/handle/123456789/48213
Yada, A., Leskinen, M., Savolainen, H., & Schwab, S. (2022). Meta-analysis of the relationship between teachers’ self-efficacy and attitudes toward inclusive education. Teaching and Teacher Education, 109, 103521. https://doi.org/10.1016/j.tate.2021.103521
Yada, A., Tolvanen, A., & Savolainen, H. (2018). Teachers’ attitudes and self-efficacy on implementing inclusive education in Japan and Finland: A comparative study using multi-group structural equation modelling. Teaching and Teacher Education, 75, 343–355. https://doi.org/10.1016/j.tate.2018.07.011
