Paarden als redmiddel? Nieuw onderzoek werpt eerste licht op therapie met assistentie van paarden voor kinderen met leerstoornissen, met gemengde resultaten

Aliki
Melistas

Kunnen paarden de levenskwaliteit van kinderen met leerstoornissen verbeteren? Een recent onderzoek werpt een eerste blik op Equine-Assisted Psychotherapy (EAT) voor deze specifieke groep kinderen, maar roept op tot voorzichtigheid. De vraag blijft: slaan we een nieuwe weg in, naar veelbelovende maar nog onbekende behandelingen of houden we vast aan het vertrouwde pad dat onvoldoende lijkt te helpen? 

De zoektocht naar hulp:

Stel je voor dat je een prijzig geneesmiddel koopt bij de apotheker, in de hoop dat het jouw specifieke klachten kan verlichten. Je zou willen weten of het werkt, toch? Hetzelfde geldt ook voor psychologische behandeltrajecten, maar helaas haalt de praktijk soms het wetenschappelijk onderzoek in. Zo worden dan therapieën aangeboden en aangeraden voordat er wetenschappelijk bewijs is dat ze echt werken. Dit was het geval voor de therapeutische benadering bij kinderen met leerstoornissen met assistentie van paarden, bekend als EAT. 

 

Afbeelding verwijderd.

​Tekortschietende bekende benadering:

“Waarom zoeken naar iets nieuws, als er behandelingen zijn?”, kan u nu denken. Wel, daar loopt het nu net mis. Veel kinderen met leerstoornissen, zoals dyslexie en dyscalculie, hebben niet alleen moeite met lezen, schrijven of rekenen. Ze voelen zich vaak ook eenzaam, (faal)angstig en onbegrepen, iets wat over het hoofd wordt gezien in de traditionele behandelingen. 

Vooral nu, in een tijd waarin gelijke leerkansen en ondersteuning voor kinderen een cruciaal onderwerp zijn en veel aandacht krijgen, werpt de therapie met assistentie van paarden een nieuw licht op hoe we deze kinderen kunnen helpen. Tenminste, dat is wat beperkt onderzoek, dat positieve resultaten heeft laten zien bij andere groepen mensen, doet vermoeden. Maar de grote vraag blijft: "Hoe zou dat dan precies werken?". (Foto door Pragyan Bezbaruah op Pexels)

Afbeelding verwijderd.Het paardenmiddel:

De antwoorden op deze vraag zijn vergelijkbaar met de informatie die u kan vinden in de bijsluiter van een medicijn. In deze studie nam men het ‘paardenmiddel’ onder de loep, ofwel therapie met assistentie van paarden. Deze therapievorm valt onder de brede noemer van 'Animal-Assisted Interventions'. Hierbij volgen gediplomeerde klinisch psychologen een aanvullende opleiding in therapeutisch werken met paarden. Er worden bestaande psychologische behandelmethoden gebruikt, maar met een unieke twist: er wordt een paard betrokken. Hoewel ‘paardentherapie’ populairder wordt en al aangeboden wordt als behandeling, was er tot nu toe geen wetenschappelijk onderzoek dat ons vertelde hoe effectief het is bij kinderen met leerstoornissen. Deze studie heeft daar verandering in gebracht, met opmerkelijke resultaten.

 

De proef op de som:

Afbeelding verwijderd.

​Deze resultaten bekwam men uit bevragingen van 27 lagereschoolkinderen met leerstoornissen die samen met een ouder deelnamen. Sommigen volgden EAT, anderen kregen ook of alleen logopedie, en enkele kinderen reden bovendien paard. Zij werden vervolgens in twee groepen verdeeld: een groep die EAT volgde en een groep die dat niet deed.

Aan ieder kind werd bij het begin en einde van de studie gevraagd hoe het zichzelf zag op vlak van wiskunde en taal (zelfconcept), of het graag voor school werkte en waarom (zelfregulatie) en of het zich sociaal en emotioneel goed in zijn vel voelde op school. De ouders kregen op beide momenten dan weer vragen over waarom zij dachten dat hun kind voor school werkt (zelfregulatie), hoe ze hun kind zijn sociale en emotionele skills inschatten (sociaal-emotioneel functioneren) en hoe goed het kan plannen en structureren (executief functioneren).

Opvallend is dat het onderzoek dus niet keek naar lees- en rekenvaardigheden, maar juist naar sociaal-emotionele aspecten die vaak over het hoofd worden gezien.

Resultaten brengen een dubbel verhaal

Van twijfel naar zelfvertrouwen 

In eerste instantie voelden kinderen die therapie met assistentie van paarden volgden, zich minder bekwaam in wiskunde. Maar dit gevoel verdween na verloop van tijd. De verbetering was wel niet groot genoeg om met zekerheid te zeggen dat EAT hier verantwoordelijk voor was. Sommige van deze kinderen kregen namelijk ook logopedie, wat ook invloed kan hebben gehad. Misschien hebben ze tijdens de logopedie ook wiskunde geoefend en zijn ze dáárdoor zelfverzekerder geworden. Wat betreft hun vermogen om te plannen en organiseren, meldden alle ouders, ongeacht of hun kinderen paardentherapie kregen of niet, geen problemen. Ook hier kan de logopedie geholpen hebben.

Maar er is meer aan de hand… 

Motivatie voor schoolwerk: een alarmbel

Uit de resultaten viel namelijk op dat de kinderen in de EAT-groep minder gemotiveerd waren en bleven om voor school te werken. Dit luidt de alarmbel over mogelijke nog ongekende negatieve gevolgen en suggereert dat er misschien ongewenste effecten zijn als we proberen wiskunde- of taaloefeningen te koppelen aan hun interesse in paardrijden of paarden. Of was dit gewoon toeval? Deze vragen en bemerkingen benadrukken in ieder geval waarom het zo belangrijk is om onderzoek te doen en ook de mogelijke bijwerkingen van een behandeling te begrijpen.

Sociaal-emotionele groei: een positieve noot

Anderzijds leken de kinderen die EAT volgden dan weer wel positieve veranderingen te ervaren, vooral op het gebied van het begrijpen van hun gevoelens en sociale interacties. Ouders merkten namelijk op dat hun kinderen die therapie met assistentie van paarden volgden, na verloop van tijd beter werden in het omgaan met vrienden en het inleven in andermans standpunten. Het is belangrijk om deze positieve aspecten verder te onderzoeken in de toekomst, omdat ze kunnen bijdragen aan ons begrip van hoe de therapie kan helpen.

De weg vooruit:

In de zoektocht naar de beste zorg voor kinderen met leerstoornissen biedt therapie met assistentie van paarden zowel hoop als vragen. Het beperkte onderzoek tot nu toe werpt licht op mogelijke voordelen, maar roept ook zorgen op over mogelijke negatieve effecten. Net zoals bij medicijnen is het belangrijk om een 'bijsluiter' te voorzien voor ouders, hulpverleners en kinderen die alternatieve therapieën overwegen. En daarvoor is meer onderzoek nodig.

Laten we wel voorzichtig zijn en ons bewust blijven van de beperkingen van het huidige onderzoek voordat we definitieve aanbevelingen doen. We staan op een tweesprong: durven we nieuwe wegen inslaan om deze kinderen te helpen, of blijven we vasthouden aan vertrouwde methoden?

Welke weg zou u kiezen?

Bibliografie

Almasloukh, K. B. (2022). Equine-Assisted Activities and Therapies: State-of-the-Art Review. Nursing Science Quarterly,35(1), 92-100. https://doi.org/10.1177/08943184211051367

Altay, M. A., & Gorker, I. (2018). Assessment of Psychiatric Comorbidity and WISC-R Profiles in Cases Diagnosed with Specific Learning Disorder According to DSM-5 Criteria. Noropsikiyatri Arsivi-Archives of Neuropsychiatry, 55(2), 127-134. https://doi.org/10.5152/npa.2017.18123

APA, A. P. A. (2013). Diagnostic and Statistical manual of mental disorder (5th ed.). American Psychiatric Association. 

Aro, T., Eklund, K., Eloranta, A. K., Narhi, V., Korhonen, E., & Ahonen, T. (2019). Associations Between Childhood Learning Disabilities and Adult-Age Mental Health Problems, Lack of Education, and Unemployment. Journal of Learning Disabilities, 52(1), 71-83. https://doi.org/10.1177/0022219418775118

Arrazola, A., & Merkies, K. (2020). Effect of Human Attachment Style on Horse Behaviour and Physiology during Equine-Assisted Activities-A Pilot Study. Animals, 10(7). https://doi.org/ARTN115610.3390/ani10071156

Arsalidou, M., Pawliw-Levac, M., Sadeghi, M., & Pascual-Leone, J. (2018). Brain areas associated with numbers and calculations in children: Meta-analyses of fMRI studies. Developmental Cognitive Neuroscience, 30, 239-250. https://doi.org/10.1016/j.dcn.2017.08.002

Artevelde Hogeschool. (2022). Hippotherapie postgraduaat opleidinghttps://www.arteveldehogeschool.be/nl/opleidingen/postgraduaat/hippotherapie#alles

Aviv, T. L. M., Katz, Y. J., & Berant, E. (2021). The Contribution of Therapeutic Horseback Riding to the Improvement of Executive Functions and Self-Esteem Among Children With ADHD. Journal of Attention Disorders, 25(12), 1743-1753. https://doi.org/Artn108705472092589810.1177/1087054720925898

Ayala, M. D., Carrillo, A., Iniesta, P., & Ferrer, P. (2021). Pilot Study of the Influence of Equine Assisted Therapy on Physiological and Behavioral Parameters Related to Welfare of Horses and Patients. Animals, 11(12). https://doi.org/https://doi.org/10.3390/ani11123527

Azizi, A., Drikvand, F. M., & Sepahvandi, M. A. (2020). Effect of cognitive-behavioral play therapy on working memory, short-term memory and sustained attention among school-aged children with specific learning disorder: a preliminary randomized controlled clinical trial. Current Psychology, 39(6), 2306-2313. https://doi.org/10.1007/s12144-018-9914-7

Baten, E., Vlaeminck, F., Mues, M., Valcke, M., Desoete, A., & Warreyn, P. (2023). The Impact of School Strategies and the Home Environment on Home Learning Experiences During the COVID-19 Pandemic in Children With and Without Developmental Disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 53(4), 1642-1672. https://doi.org/10.1007/s10803-021-05383-0

Berkeley, S., & Larsen, A. (2018). Fostering Self-Regulation of Students with Learning Disabilities: Insights from 30 Years of Reading Comprehension Intervention Research. Learning Disabilities Research & Practice, 33(2), 75-86. https://doi.org/10.1111/ldrp.12165

Bishara, S., & Kaplan, S. (2022). Inhibitory Control, Self-Efficacy, and Mathematics Achievements in Students with Learning Disabilities. International Journal of Disability Development and Education, 69(3), 868-887. https://doi.org/10.1080/1034912x.2021.1925878

Borleffs, E., Maassen, B. A. M., Lyytinen, H., & Zwarts, F. (2019). Cracking the Code: The Impact of Orthographic Transparency and Morphological-Syllabic Complexity on Reading and Developmental Dyslexia. Frontiers in Psychology, 9https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.02534

Burgon, H., Gammage, D., & Hebden, J. (2018). Hoofbeats and heartbeats: equine-assisted therapy and learning with young people with psychosocial issues - theory and practice. Journal of Social Work Practice, 32(1), 3-16. https://doi.org/10.1080/02650533.2017.1300878

Cagle-Holtcamp, K., Nicodemus, M. C., Parker, J., & Dunlap, M. H. (2019). Does Equine Assisted Learning Create Emotionally Safe Learning Environments for At-Risk Youth? Journal of Youth Development, 14(4), 232-252. https://doi.org/10.5195/jyd.2019.727

Castellanos, I., Kronenberger, W. G., & Pisoni, D. B. (2018). Questionnaire-based assessment of executive functioning: Psychometrics. Applied Neuropsychology-Child, 7(2), 93-109. https://doi.org/10.1080/21622965.2016.1248557

Caviola, S., Mammarella, I. C., & Kovas, Y. (2019). Math anxiety in children with and without mathematical difficulties: the role of gender and genetic factors. In Abingdon: Routledge (pp. 141-155). https://research.gold.ac.uk/id/eprint/25952/

Cohen, J. W. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral-Sciences (2 ed.). Routledge. https://doi.org/https://doi.org/10.4324/9780203771587

Corp., I. (Released 2022). IBM SPSS Statistics for Macintosh. In (Version 29.0.) Armonk, NY: IBM Corp. 

Corrigan, A. (2003). Social Competence Scale – Teacher Version, Grade 3 /Year 4 (Fast Track Project Technical Report, Issue. http://www.fasttrackproject.org

Craig, E. A., Nieforth, L., & Rosenfeld, C. (2020). Communicating Resilience among Adolescents with Adverse Childhood Experiences (ACEs) through Equine Assisted Psychotherapy (EAP). Western Journal of Communication, 84(4), 400-418. https://doi.org/10.1080/10570314.2020.1754451

Cronbach, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. psychometrika, 16(3), 297-334. https://doi.org/https://doi.org/10.1007/BF02310555

Darweesh, A. M., Elserogy, Y. M., Khalifa, H., Gabra, R. H., & El-Ghafour, M. A. (2020). Psychiatric comorbidity among children and adolescents with dyslexia. Middle East Current Psychiatry-Mecpsych, 27(1). https://doi.org/ARTN2810.1186/s43045-020-00035-y 

Deci, E. L., Koestner, R., & Ryan, R. M. (2001). Extrinsic rewards and intrinsic motivation in education: Reconsidered once again. Review of Educational Research, 71(1), 1-27. https://doi.org/Doi 10.3102/00346543071001001 

Dennis, M. S., Sharp, E., Chovanes, J., Thomas, A., Burns, R. M., Custer, B., & Park, J. (2016). A Meta-Analysis of Empirical Research on Teaching Students with Mathematics Learning Difficulties. Learning Disabilities Research & Practice,31(3), 156-168. https://doi.org/10.1111/ldrp.12107

Desoete, A., Roeyers, H., & De Clercq, A. (2004). Children with mathematics learning disabilities in Belgium. Journal of Learning Disabilities, 37(1), 50-61. https://doi.org/Doi 10.1177/00222194040370010601 

Deutz, U., Heussen, N., Weigt-Usinger, K., Leiz, S., Raabe, C., Polster, T., Daniela, S., Moll, C., Lucke, T., Krageloh-Mann, I., Hollmann, H., & Hausler, M. (2018). Impact of Hippotherapy on Gross Motor Function and Quality of Life in Children with Bilateral Cerebral Palsy: A Randomized Open-Label Crossover Study. Neuropediatrics, 49(3), 185-192. https://doi.org/10.1055/s-0038-1635121

Donker, A. S., de Boer, H., Kostons, D., van Ewijk, C. C. D., & van der Werf, M. P. C. (2014). Effectiveness of learning strategy instruction on academic performance: A meta-analysis. Educational Research Review, 11, 1-26. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2013.11.002

Dowker, A., Sarkar, A., & Looi, C. Y. (2016). Mathematics Anxiety: What Have We Learned in 60 Years? Frontiers in Psychology, 7https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00508

Driessen, G., Langen, A., & van Vierke, H. (2000). Basisonderwijs: Veldwerkverslag, leerlinggegevens en oudervragenlijsten. (Basisrapportage PRIMA-cohortonderzoek., Issue. 

DuPaul, G. J., Gormley, M. J., & Laracy, S. D. (2013). Comorbidity of LD and ADHD: Implications of DSM-5 for Assessment and Treatment. Journal of Learning Disabilities, 46(1), 43-51. https://doi.org/10.1177/0022219412464351

Estrada, E., Ferrer, E., Shaywitz, B. A., Holahan, J. M., & Shaywitz, S. E. (2022). Reversing Downstream Consequences of School Hiatus on Reading in Disadvantaged, At-Risk Children. Journal of Pediatric Neuropsychology, 8(2), 53-59. https://doi.org/10.1007/s40817-022-00119-z

Ewing, C. A., MacDonald, P. M., Taylor, M., & Bowers, M. J. (2007). Equine-Facilitated Learning for Youths with Severe Emotional Disorders: A Quantitative and Qualitative Study. Child and Youth Care Forum, 1(36), 59-72. https://doi.org/https://doi.org/10.1007/s10566-006-9031-x

Ferrer, E., Shaywitz, B. A., Holahan, J. M., Marchione, K., & Shaywitz, S. E. (2010). Uncoupling of Reading and IQ Over Time: Empirical Evidence for a Definition of Dyslexia. Psychological Science, 21(1), 93-101. https://doi.org/10.1177/0956797609354084

Finell, J., Sammallahti, E., Korhonen, J., Ekloef, H., & Jonsson, B. (2022). Working Memory and Its Mediating Role on the Relationship of Math Anxiety and Math Performance: A Meta-Analysis. Frontiers in Psychology, 12https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.798090

Frances, L., Quintero, J., Fernandez, A., Ruiz, A., Caules, J., Fillon, G., Hervas, A., & Soler, C. V. (2022). Current state of knowledge on the prevalence of neurodevelopmental disorders in childhood according to the DSM-5: a systematic review in accordance with the PRISMA criteria. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 16(1).https://doi.org/10.1186/s13034-022-00462-1

Franklin, A. M., Giacheti, C. M., da Silva, N. C., Campos, L. M. G., & Pinato, L. (2018). Correlation between sleep profile and behavior in individuals with specific learning disorder. Codas, 30(3). https://doi.org/10.1590/2317-1782/20182017104

Franz, D. J., Lenhard, W., Marx, P., & Richter, T. (2021). Here I sit, making men in my own image: how learning disorder labels affect teacher student's expectancies. Current Psychologyhttps://doi.org/10.1007/s12144-021-02250-0

Gabriels, R. L., Agnew, J. A., Holt, K. D., Shoffner, A., Pan, Z. X., Ruzzano, S., Clayton, G. H., & Mesibov, G. (2012). Pilot study measuring the effects of therapeutic horseback riding on school-age children and adolescents with autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 6(2), 578-588. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2011.09.007

Gamez-Calvo, L., Gamonales, J. M., Hernandez-Beltran, V., & Munoz-Jimenez, J. (2022). Benefits of hypotherapy for people with Attention Deficit and Hyperactivity Disorder in school age. Exploratory systematic review. Retos-Nuevas Tendencias En Educacion Fisica Deporte Y Recreacion(43), 88-97. <Go to ISI>://WOS:000671774800001 

Gehle, M., Trautner, M., & Schwinger, M. (2023). Motivational self-regulation in children with mild learning difficulties during middle childhood: Do they use motivational regulation strategies effectively? Journal of Applied Developmental Psychologyhttps://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.appdev.2022.101487

Gesten, E. L. (1976). A Health Resources Inventory: The development of a measure of the personal and social competence of primary-grade children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 44, 775-786. 

Ghesquière, P., Desoete, A., & Andries, C. (2014). Actualisering van het standpunt in verband met de praktijk van attestering voor kinderen met een leerstoornis in het gewoon onderwijs. In L. Acco (Ed.), Zorg dragen voor kinderen en jongeren met leerproblemen. Handvatten voor goede praktijk (pp. 11-19). 

Ghesquière, P., & Hellinckx, W. (2018). Als leren pijn doet. In A. Leuven (Ed.), Kinderen met een leerstoornis opvoeden en begeleiden (Vol. 2de druk). 

Gilboa, Y., & Helmer, A. (2020). Self-Management Intervention for Attention and Executive Functions Using Equine-Assisted Occupational Therapy Among Children Aged 6-14 Diagnosed with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 26(3), 239-246. https://doi.org/10.1089/acm.2019.0374

Goroshit, M., & Hen, M. (2021). Academic procrastination and academic performance: Do learning disabilities matter? Current Psychology, 40(5), 2490-2498. https://doi.org/10.1007/s12144-019-00183-3

Graziano, P. A., McNamara, J. P., Geffken, G. R., & Reid, A. (2011). Severity of Children's ADHD Symptoms and Parenting Stress: A Multiple Mediation Model of Self-Regulation. Journal of Abnormal Child Psychology, 39(7), 1073-1083. https://doi.org/10.1007/s10802-011-9528-0

Grigorenko, E. L., Compton, D. L., Fuchs, L. S., Wagner, R. K., Willcutt, E. G., & Fletcher, J. M. (2020). Understanding, Educating, and Supporting Children With Specific Learning Disabilities: 50 Years of Science and Practice. American Psychologist, 75(1), 37-51. https://doi.org/10.1037/amp0000452

Haft, S. L., Duong, P. H., Ho, T. C., Hendren, R. L., & Hoeft, F. (2019). Anxiety and Attentional Bias in Children with Specific Learning Disorders. Journal of Abnormal Child Psychology, 47(3), 487-497. https://doi.org/10.1007/s10802-018-0458-y

Hanin, V., & Van Nieuwenhoven, C. (2016). The influence of motivational and emotional factors in mathematical learning in secondary education. European Review of Applied Psychology-Revue Europeenne De Psychologie Appliquee, 66(3), 127-138. https://doi.org/10.1016/j.erap.2016.04.006

Harari, Y. N. (2015). Sapiens. HarperCollins. 

Harvey, C., Jedlicka, H., & Martinez, S. (2020). A Program Evaluation: Equine-Assisted Psychotherapy Outcomes for Children and Adolescents. Child and Adolescent Social Work Journal, 37(6), 665-675. https://doi.org/10.1007/s10560-020-00705-0

Hauge, H., Kvalem, I. L., Berget, B., J., E.-S. M., & Braastad, B. O. (2013). Equine-assisted activities and the impact on perceived social support, self-esteem and self-efficacy among adolescents – an intervention study. International Journal of Adolescence and Youth, 1(19), 1-21. https://doi.org/https://doi.org/10.1080/02673843.2013.779587

Heffernan, K. (2017). The effect of an equine assisted therapy (EAT) programme on children’s occupational performance – a pilot study. Irish Journal of Occupational Therapy, 45(1), 28-39. https://doi.org/https://doi.org/10.1108/ijot-02-2017-0005

Hendren, R. L., Haft, S. L., Black, J. M., White, N. C., & Hoeft, F. (2018). Recognizing Psychiatric Comorbidity with Reading Disorders. Frontiers in Psychiatry, 9https://doi.org/10.3389/fpsyt.2018.00101

Hession, C. E., Eastwood, B., Watterson, D., Lehane, C. M., Oxley, N., & Murphy, B. A. (2014). Therapeutic Horse Riding Improves Cognition, Mood Arousal, and Ambulation in Children with Dyspraxia. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 20(1), 19-23. https://doi.org/10.1089/acm.2013.0207

Hutton, J. S., DeWitt, T., Hoffman, L., Horowitz-Kraus, T., & Klass, P. (2021). Development of an Eco-Biodevelopmental Model of Emergent Literacy Before Kindergarten A Review. Jama Pediatrics, 175(7), 730-741. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2020.6709

Hyun, G. J., Jung, T. W., Park, J. H., Kang, K. D., Kim, S. M., Son, Y. D., Cheong, J. H., Kim, B. N., & Han, D. H. (2016). Changes in Gait Balance and Brain Connectivity in Response to Equine-Assisted Activity and Training in Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 22(4), 286-293. https://doi.org/10.1089/acm.2015.0299

Jang, B., Song, J., Kim, J., Kim, S., Lee, J., Shin, H. Y., Kwon, J. Y., Kim, Y. H., & Joung, Y. S. (2015). Equine-Assisted Activities and Therapy for Treating Children with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 21(9), 546-553. https://doi.org/10.1089/acm.2015.0067

Katzir, T., Kim, Y. S. G., & Dotan, S. (2018). Reading Self-Concept and Reading Anxiety in Second Grade Children: The Roles of Word Reading, Emergent Literacy Skills, Working Memory and Gender. Frontiers in Psychology, 9https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01180

Kazdin, A. E. (2017). Strategies to improve the evidence base of animal-assisted interventions. Applied Developmental Science,21(2), 150-164. https://doi.org/10.1080/10888691.2016.1191952

Knight, C. (2021). The impact of the dyslexia label on academic outlook and aspirations: An analysis using propensity score matching. British Journal of Educational Psychology, 91(4). https://doi.org/10.1111/bjep.12408

Kronenberger, W. G., Beer, J., Castellanos, I., Pisoni, D. B., & Miyamoto, R. T. (2014). Neurocognitive Risk in Children With Cochlear Implants. Jama Otolaryngology-Head & Neck Surgery, 140(7), 608-615. https://doi.org/10.1001/jamaoto.2014.757

Kronenberger, W. G., Castellanos, I., & Pisoni, D. B. (2018). Questionnaire-based assessment of executive functioning: Case studies. Applied Neuropsychology-Child, 7(1), 82-92. https://doi.org/10.1080/21622965.2016.1200976

Kwon, S., Sung, I. Y., Ko, E. J., & Kim, H. S. (2019). Effects of Therapeutic Horseback Riding on Cognition and Language in Children With Autism Spectrum Disorder or Intellectual Disability: A Preliminary Study. Annals of Rehabilitation Medicine-Arm, 43(3), 279-288. https://doi.org/10.5535/arm.2019.43.3.279

Lepper, M. R., Greene, D., & Nisbett, R. E. (1973). Undermining children's intrinsic interest with extrinsic reward: A test of the "overjustification" hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 28(1), 129–137. https://doi.org/https://doi.org/10.1037/h0035519

Lithari, E. (2019). Fractured academic identities: dyslexia, secondary education, self-esteem and school experiences. International Journal of Inclusive Education, 23(3), 280-296. https://doi.org/10.1080/13603116.2018.1433242

Lonergan, A., Doyle, C., Cassidy, C., Mahon, S. M., Roche, R. A. P., Boran, L., & Bramham, J. (2019). A meta-analysis of executive functioning in dyslexia with consideration of the impact of comorbid ADHD. Journal of Cognitive Psychology, 31(7), 725-749. https://doi.org/10.1080/20445911.2019.1669609

Lopez-Cepero, J. (2020). Current Status of Animal-Assisted Interventions in Scientific Literature: A Critical Comment on Their Internal Validity. Animals, 10(6). https://doi.org/10.3390/ani10060985

Lovett, M. W., Frijters, J. C., Steinbach, K. A., Sevcik, R. A., & Morris, R. D. (2021). Effective Intervention for Adolescents With Reading Disabilities: Combining Reading and Motivational Remediation to Improve Outcomes. Journal of Educational Psychology, 113(4), 656-689. https://doi.org/10.1037/edu0000639

Lovett, M. W., Frijters, J. C., Wolf, M., Steinbach, K. A., Sevcik, R. A., & Morris, R. D. (2017). Early Intervention for Children at Risk for Reading Disabilities: The Impact of Grade at Intervention and Individual Differences on Intervention Outcomes. Journal of Educational Psychology, 109(7), 889-914. https://doi.org/10.1037/edu0000181

Macauley, B. L. (2022). Speech-Language Pathology Incorporating Horses. Seminars in Speech and Language, 43(01), 35-53. https://doi.org/10.1055/s-0041-1741553

Maehler, C., & Schuchardt, K. (2016). Working memory in children with specific learning disorders and/or attention deficits. Learning and Individual Differences, 49, 341–347. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.lindif.2016.05.007

Maes, F., Van Damme, J., & Verschueren, K. (2008). Longitudinaal onderzoek in het basisonderwijs, Leerlingvragenlijst vijfde leerjaar (schooljaar 2007-2008) (Onderzoek in opdracht van de Vlaamse minister van Onderwijs en Vorming, in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’, Issue. 

Mann, H. B., & Whitney, D. R. (1947). On a Test of Whether One of Two Random Variables Is Stochastically Larger than the Other. 18, 50-60. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.1214/aoms/1177730491

Maresca, G., Portaro, S., Naro, A., Crisafulli, R., Raffa, A., Scarcella, I., Aliberti, B., Gemelli, G., & Calabro, R. S. (2022). Hippotherapy in neurodevelopmental disorders: a narrative review focusing on cognitive and behavioral outcomes. Applied Neuropsychology-Child, 11(3), 553-560. https://doi.org/10.1080/21622965.2020.1852084

Marsh, H. W. (1990). Self Description Questionnaire-I. PsycTESTS Datasethttps://doi.org/https://doi.org/10.1037/t01843-000

McKissock, H. B., Bowen, A., Dawson, S., Eldridge, L., McIntire, J., Stanojevic, C., Tamas, D., & McCormick, B. P. (2022). Manualized Equine-Assisted Therapy Protocol for Clients with Autism Spectrum Disorder. Therapeutic Recreation Journal, 56(1), 39-54. https://doi.org/10.18666/Trj-2022-V56-I1-10862

Meinck, S., Fraillon, J., & Strietholt, R. (2022). The Impact of the COVID-19 Pandemic on Education (I.A.E.E. (International Association for the Evaluation of Educational Achievement), Issue. V. H. Publishing. 

Midden-Vlaanderen, S. (2023). Opleiding zorgeverlener met therapiepaardenhttps://syntra-mvl.be/nl/opleidingen/dieren/paarden/zorgverlener-met-therapiepaarden

Mingozzi, A., Tobia, V., & Marzocchi, G. M. (2023). Dyslexia and dyscalculia: which neuropsychological processes distinguish the two developmental disorders? Child Neuropsychologyhttps://doi.org/10.1080/09297049.2023.2170997

Miniksar, D. Y., & Oz, B. (2021). Personality traits and suicide probability in children and adolescents with specific learning disorder. Cukurova Medical Journal, 46(3), 1245-1256. https://doi.org/10.17826/cumj.899873

Moll, K., Kunze, S., Neuhoff, N., Bruder, J., & Schulte-Koerne, G. (2014). Specific Learning Disorder: Prevalence and Gender Differences. Plos One, 9(7). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0103537

Morgan, P. L., Farkas, G., & Maczuga, S. (2015). Which Instructional Practices Most Help First-Grade Students With and Without Mathematics Difficulties? . Educational Evaluation and Policy Analysis, 2(37), 184-205. https://doi.org/https://doi.org/10.3102/0162373714536608

Morsanyi, K., van Bers, B. M. C. W., McCormack, T., & McGourty, J. (2018). The prevalence of specific learning disorder in mathematics and comorbidity with other developmental disorders in primary school-age children. British Journal of Psychology, 109(4), 917-940. https://doi.org/10.1111/bjop.12322

Muñoz-Lasa, S., Ferriero, G., Valero, R., Gomez-Muñiz, F., Rabini, A., & Varela, E. (2011). Effect of therapeutic horseback riding on balance and gait of people with multiple sclerosis. Giornale italiano di medicina del lavoro ed ergonomia,4(33), 462-467. 

Murphy, L., Wilson, J., & Greenberg, S. (2017). Equine-Assisted Experiential Learning in Occupational Therapy Education. Journal of Experiential Education, 4(40), 366-376. 

Norwood, M. F., Lakhani, A., Maujean, A., Downes, M., Fullagar, S., Barber, B. L., & Kendall, E. (2021). The Horse as a Therapist: Effects of an Equine Program Without "Therapy" on the Attention and Behavior of Youth Disengaged from Traditional School. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 27(8), 678-687. https://doi.org/10.1089/acm.2020.0500

OPGanG., V. p. (2022). Vergelijking terugbetaling van psychotherapie & psychologische begeleiding door de verschillende mutualiteiten. https://cdn.nimbu.io/s/csxg2ov/channelentries/oq9kckm/files2021%20Overzichtstabel%20terugbetaling%20psychotherapie.pdf?1lkjmkp

Payne, E., DeAraugo, J., Bennett, P., & McGreevy, P. (2016). Exploring the existence and potential underpinnings of dog-human and horse-human attachment bonds. Behavioural Processes, 125, 114-121. https://doi.org/10.1016/j.beproc.2015.10.004

Pearson, K. (1900). On the criterion that a given system of deviations from the probable in the case of a correlated system of variables is such that it can be reasonably supposed to have arisen from random sampling. In (Vol. 50, pp. 157-175). https://doi.org/10.1080/14786440009463897

Pelyva, I. Z., Kresak, R., Szovak, E., & Toth, A. L. (2020). How Equine-Assisted Activities Affect the Prosocial Behavior of Adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(8). https://doi.org/10.3390/ijerph17082967

Perelmutter, B., McGregor, K. K., & Gordon, K. R. (2017). Assistive technology interventions for adolescents and adults with learning disabilities: An evidence-based systematic review and meta-analysis. Computers & Education, 114, 139-163. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2017.06.005

Perkins, B. L. (2018). A Pilot Study Assessing the Effectiveness of Equine-Assisted Learning with Adolescents. Journal of Creativity in Mental Health, 13(3), 298-305. https://doi.org/10.1080/15401383.2018.1427168

Peters, L., & Ansari, D. (2019). Are specific learning disorders truly specific, and are they disorders? Trends in Neuroscience and Education, 17https://doi.org/ARTN 10011510.1016/j.tine.2019.100115 

Peterson, R. L., & Pennington, B. F. (2015). Developmental Dyslexia. Annual Review of Clinical Psychology, Vol 11, 11, 283-307. https://doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-032814-112842

Potvin-Belanger, A., Vincent, C., Freeman, A., & Flamand, V. H. (2022). Impact of hippotherapy on the life habits of children with disabilities: a systematic review. Disability and Rehabilitation, 44(26), 8161-8175. https://doi.org/10.1080/09638288.2021.2012847

Qualtrics. (2005). Qualtrics [Online survey platform]. Qualtrics. https://www.qualtrics.com

Rosenfield, D., Folger, R., & Adelman, H. F. (1980). When rewards reflect competence: A qualification of the overjustification effect. Journal of Personality and Social Psychology, 39(3), 368-376. https://doi.org/https://doi.org/10.1037/0022-3514.39.3.368

Ruijssenaars, A. J., & Ruijssenaars, J. M. (2017). Leerproblemen en leerstoornissen, 2e dr. . Lemniscaathttps://lemniscaat.nl/files/fm9789056373931.pdf

Ryan, R. M., & Connell, J. P. (1989). Perceived Locus of Causality and Internalization - Examining Reasons for Acting in 2 Domains. Journal of Personality and Social Psychology, 57(5), 749-761. https://doi.org/Doi 10.1037/0022-3514.57.5.749 

Saggers, B., & Strachan, J. (2016). Horsing around: Using equine facilitated learning to support the development of social-emotional competence of students at risk of school failure. Child & Youth Services, 7(37), 231-252. 

Shapiro, S. S., & Wilk, M. B. (1965). An Analysis of Variance Test for Normality (Complete Samples). Biometrika, 52, 591-&. https://doi.org/DOI 10.1093/biomet/52.3-4.591 

Shaywitz, S. E., Shaywitz, J. E., & Shaywitz, B. A. (2021). Dyslexia in the 21st century. Current Opinion in Psychiatry, 34(2), 80-86. https://doi.org/10.1097/Yco.0000000000000670

Soares, N., Evans, T., & Patel, D. R. (2018). Specific learning disability in mathematics: a comprehensive review. Translational Pediatrics, 7(1), 48-62. https://doi.org/10.21037/tp.2017.08.03

Soenens, B., Sierens, E., Vansteenkiste, M., Dochy, F., & Goossens, L. (2012). Psychologically Controlling Teaching: Examining Outcomes, Antecedents, and Mediators. Journal of Educational Psychology, 104(1), 108-120. https://doi.org/10.1037/a0025742

Stolz, I., Anneken, V., & Froboese, I. (2022). Measuring Equine-Assisted Therapy: Validation and Confirmatory Factor Analysis of an ICF-Based Standardized Assessment-Tool. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(5). https://doi.org/10.3390/ijerph19052738

Suarez-Alvarez, J., Fernandez-Alonso, R., & Muniz, J. (2014). Self-concept, motivation, expectations, and socioeconomic level as predictors of academic performance in mathematics. Learning and Individual Differences, 30, 118-123. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2013.10.019

Tops, W., Callens, M., Desoete, A., Stevens, M., & Brysbaert, M. (2014). Metacognition for Spelling in Higher Education Students with Dyslexia: Is There Evidence for the Dual BurdencHypothesis? . Plos One, 9(9). https://doi.org/https://doi.org/10.1371/journal.pone.0106550

Trzmiel, T., Purandare, B., Michalak, M., Zasadzka, E., & Pawlaczyk, M. (2019). Equine assisted activities and therapies in children with autism spectrum disorder: A systematic review and a meta-analysis. Complementary Therapies in Medicine, 42, 104-113. https://doi.org/10.1016/j.ctim.2018.11.004

Vansteenkiste, M., Sierens, E., Soenens, B., Luyckx, K., & Lens, W. (2009). Motivational Profiles From a Self-Determination Perspective: The Quality of Motivation Matters. Journal of Educational Psychology, 101(3), 671-688. https://doi.org/10.1037/a0015083

Visser, L., Kalmar, J., Linkersdorfer, J., Gorgen, R., Rothe, J., Hasselhorn, M., & Schulte-Korne, G. (2020). Comorbidities Between Specific Learning Disorders and Psychopathology in Elementary School Children in Germany. Frontiers in Psychiatry, 11https://doi.org/ARTN 29210.3389/fpsyt.2020.00292 

Vlaams Netwerk Leerproblemen vzw. (2021). De effecten van de COVID-19 crisis: betalen leerlingen met leerproblemen de rekening?http://www.netwerkleerproblemen.be/downloadsCoronatekst%20netwerk%20leerproblemen%20versie%20210511.pdf

Ward, S. C., Whalon, K., Rusnak, K., Wendell, K., & Paschall, N. (2013). The Association Between Therapeutic Horseback Riding and the Social Communication and Sensory Reactions of Children with Autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(9), 2190-2198. https://doi.org/10.1007/s10803-013-1773-3

Weinreich, L., Haberstroh, S., Schulte-Korne, G., & Moll, K. (2023). The relationship between bullying, learning disorders and psychiatric comorbidity. Bmc Psychiatry, 23(1). https://doi.org/ARTN 11610.1186/s12888-023-04603-4 

WHO, W. H. O. (2012). International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (10th ed., ICD-10). World Health Organization. 

WHO, W. H. O. (2019). International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (11th ed., ICD-11). World Health Organization. 

Wilcoxon, F. (1945). Individual comparisons by ranking methods. Biometrics Bulletin, 1(6), 80–83. https://doi.org/https://doi.org/10.2307/3001968

Wilkie, K. D., Germain, S., & Theule, J. (2016). Evaluating the Efficacy of Equine Therapy Among At-risk Youth: A Meta-analysis. Anthrozoos, 29(3), 377-393. https://doi.org/10.1080/08927936.2016.1189747

Willcutt, E. G., Betjemann, R. S., Pennington, B. F., Olson, R. K., DeFries, J. C., & Wadsworth, S. J. (2007). Longitudinal Study of Reading Disability and Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: Implications for Education. Mind Brain and Education, 1(4), 181-192. https://doi.org/10.1111/j.1751-228X.2007.00019.x

Willcutt, E. G., Petrill, S. A., Wu, S., Boada, R., DeFries, J. C., Olson, R. K., & Pennington, B. F. (2013). Comorbidity Between Reading Disability and Math Disability: Concurrent Psychopathology, Functional Impairment, and Neuropsychological Functioning. Journal of Learning Disabilities, 46(6), 500-516. https://doi.org/10.1177/0022219413477476

Wood, W., Alm, K., Benjamin, J., Thomas, L., Anderson, D., Pohl, L., & Kane, M. (2021). Optimal Terminology for Services in the United States That Incorporate Horses to Benefit People: A Consensus Document. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 27(1), 88-95. https://doi.org/10.1089/acm.2020.0415

Xia, Z., Hancock, R., & Hoeft, F. (2017). Neurobiological bases of reading disorder Part I: Etiological investigations. Language and Linguistics Compass, 4(11). https://doi.org/https://doi.org/10.1111/lnc3.12239

Yang, L. P., Li, C. B., Li, X. M., Zhai, M. M., Zhao, J., & Weng, X. C. (2022). Prevalence of developmental dyslexia in primary school children: a protocol for systematic review and meta-analysis. World Journal of Pediatrics, 18(12), 804-809. https://doi.org/10.1007/s12519-022-00572-y

Young, C. B., Wu, S. S., & Menon, V. (2012). The Neurodevelopmental Basis of Math Anxiety. Psychological Science, 23(5), 492-501. https://doi.org/10.1177/0956797611429134

Zhang, M., Trussell, R. P., Gallegos, B., & Asam, R. R. (2015). Using Math Apps for Improving Student Learning: An Exploratory Study in an Inclusive Fourth Grade Classroom. TechTrends, 2, 32-39. https://doi.org/https://doi.org/10.1007/s11528-015-0837-y

Zhu, X., Suarez-Jimenez, B., Zilcha-Mano, S., Lazarov, A., Arnon, S., Lowell, A. L., Bergman, M., Ryba, M., Hamilton, A. J., Hamilton, J. F., Turner, J. B., Markowitz, J. C., Fisher, P. W., & Neria, Y. (2021). Neural changes following equine-assisted therapy for posttraumatic stress disorder: A longitudinal multimodal imaging study. Human Brain Mapping,42(6), 1930-1939. https://doi.org/10.1002/hbm.25360