Marianne is een hoer. Roddelen en sociale controle in het achttiende-eeuwse Kortrijk

Elwin Hofman
Persbericht

Marianne is een hoer. Roddelen en sociale controle in het achttiende-eeuwse Kortrijk

 

Marianne is een hoer! Roddelen in historisch perspectief

Bekent u het maar. U heeft onlangs nog eens geroddeld. Dat is nochtans niet van uw gewoonte. Normaal gezien bent u principieel tegen al dat geroddel. Maar deze ene keer heeft u zich eens laten gaan. Nu voelt u zich wat schuldig. Waarom eigenlijk?

Zondige tongen

Roddelen, informatie uitwisselen over het afwijkende gedrag van afwezigen, vindt al sinds mensenheugenis plaats. Het had echter lang niet de negatieve bijklank die het vandaag heeft. Die kreeg de praktijk pas in de late middeleeuwen. In een samenleving waarin het schrift oprukte werd steeds feller geageerd tegen de ‘zonden van de tong’, waarvan roddelen er een was. Vanaf dan werd roddelen ook – geheel in de lijn van de vrouwonvriendelijke laatmiddeleeuwse opvattingen – beschouwd als een voornamelijk vrouwelijke zonde. Die negatieve en vrouwelijke connotaties is het roddelen sindsdien niet meer verloren. Het beeld dat mannen rationele conversaties over ‘serieuze’ onderwerpen hielden, terwijl vrouwen doelloos kletsten over de vele vrijers van hun overbuurvrouw, won van de zestiende tot de twintigste eeuw steeds meer veld.

Ondanks de grote bezorgdheid om al dat geroddel, werden er pas vanaf het begin van de twintigste eeuw wetenschappelijke studies naar ondernomen. Aanvankelijk hadden die vooral de bedoeling om roddelen op een efficiënte manier tegen te gaan, maar al snel ontstond er een heel andere teneur. Roddelen, zo stelden enkele onderzoekers, had belangrijke functies te vervullen in de samenleving. Het was dan ook goed en gezond om bij tijd en wijle de vuile was van de buurvrouw buiten te hangen. Onderzoekers bestudeerden de functies van het roddelen in vele contexten: zowel op de werkvloer van een autofabriek als bij lokale stammen van de Nukulaelae in Polynesië. Historici hielden zich wat afzijdig. Roddelden onze eigen voorouders dan niet, misschien?

Hoeren, incest en heiligschennis

Dat deden ze uiteraard wel. Historicus Elwin Hofman trof bij zijn onderzoek van procesdossiers in het achttiende-eeuwse Kortrijk talloze getuigenissen aan van roddelende familieleden, buren en collega’s. Er waren mensen die gehoord hadden dat een zekere Marianne (met de verhelderende bijnaam ‘met de grote mammen’) een ‘publicqe hoer’ was. Anderen wisten ‘van hooren seggen’ dat hun collega Carel Verbeke ‘onkuysheyt’ met zijn dochter had bedreven. Nog anderen vertelden dat er tijdens de vroegmis van Aswoensdag mensen jenever hadden zitten drinken en dat iemand zelfs zijn pijp had aangestoken aan de kaarsen in de kerk! Niet dat ze dat zelf gezien hadden. Maar ze hadden het gehoord.

Wellicht waren die roddels lang niet allemaal waar. Ze waren gebaseerd op vooroordelen en clichés en veranderden elke keer dat ze doorverteld werden. Dat deed er echter weinig toe voor de effecten die de roddels hadden op de roddelaars en hun omgeving. Roddelen zorgde ervoor dat mensen een sociale kaart konden opstellen, dat ze wisten wie potentiële vrienden en vijanden waren (die Marianne was te mijden – tenzij voor een welbepaald soort diensten, natuurlijk). Door te roddelen onderhielden individuen ook hun vriendschapsbanden en creëerden ze een groepsidentiteit: ‘Carel Verbeke is een verachtelijk sujet, wij doen dat soort dingen niet.’ Bovenal was roddelen echter een manier om afwijkend gedrag onder controle te houden. Ten eerste leerden individuen door te roddelen welk gedrag aanvaard werd en welk niet. Door te vertellen dat Marianne ‘een vuile hoer’ was, werd duidelijk dat onzedig gedrag niet door de beugel kon. Ten tweede leidde roddelen tot sancties op onaanvaardbaar gedrag. Enerzijds direct: individuen vonden het niet fijn als er over hen geroddeld werd. Anderzijds indirect: door het verspreiden van de roddel kregen mensen een slechte reputatie en werden ze uitgesloten van allerlei belangrijke voordelen. Carel Verbeke verloor er bijvoorbeeld zijn baan door en verliet de stad. Hij werd later opgepakt en veroordeeld voor een diefstal. Ten slotte zorgde roddelen ervoor dat individuen zich er bewust van werden dat er ook over hen kon geroddeld worden als ze zich niet conform de maatschappelijke normen gedroegen, waardoor ze wel twee keer nadachten voor ze die normen (in het publiek) overtraden.

Dierbare eer

Op het eerste zicht lijken de functies van roddels er altijd te zijn. Dat klopt slechts voor een deel. Wanneer de samenleving veranderde, veranderde de wijze waarop roddels werkten mee. De vroege achttiende eeuw was een samenleving waarin mensen nog een sterk eergevoel hadden. Eer werd publiek verdedigd en was ‘het dierbaarste ding dat wij hebben’. In de tweede helft van de achttiende eeuw was reputatie nog steeds belangrijk, maar werd die minder publiek verdedigd. Dat had zo zijn gevolgen voor de manier waarop roddels controle uitoefenden. In de eerste helft van de eeuw waren roddels sterke directe sancties die alom gevreesd werden. In de tweede helft van de eeuw verloren ze die functie voor een deel. Mensen trokken zich minder aan van wat anderen over hen zeiden. Toch bleven roddels een belangrijke controlefunctie uitoefenen: nu werden ze vooral een medium naar andere straffen, in het bijzonder gerechtelijke. De vele getuigenissen ‘van horen zeggen’ in de archieven zijn daar de restanten van.

Mensen staan zelden stil bij de vanzelfsprekende praktijken van alledag. De studie van roddelen in het verleden toont aan dat ook schijnbaar vanzelfsprekende praktijken aan contexten gebonden zijn en grote invloed kunnen uitoefenen op ons leven. Denk daar maar eens over na, bij uw volgende koffieklets.

Bibliografie

 

Uitgegeven bronnen

 

BROECKAERT, K., Jellen en Mietje, J. HUYGHEBAERT ed. (FUSL, Studiecentrum 18de-eeuwse Zuidnederlandse Letterkunde. Cahiers, 7), Brussel, 1992.

CATULLUS, Carmina, R.A.B. MYNOR ed., Oxford, 1958 (www.thelatinlibrary.com/catullus.shtml).

ERASMUS, The Tongue / Lingua, in E. FANTHAM en E. RUMMEL ed., Collected works of Erasmus. Literary and Educational Writings, 7, Toronto, 1989, 249-412.

KANT, I., Kritik der praktischen Vernunft, J. KOPPER ed., Stuttgart, 1966.

MONTESQUIEU, C., Lettres Persanes, J. ROGER ed., Parijs, 1964.

ROUSSEAU, J., Émile, ou De l’éducation, M. LAUNAY ed., Parijs, 1966.

THOMAS VAN AQUINO, Summa Theologica, Fathers of the English Dominican Province trans., 2de uitg., s.l., 1920 (http://www.newadvent.org/summa/).

 

Gedrukte bronnen

 

CHEVASSU, J., Sermoenen voor alle de sondagen des jaers. Tweede deel, Ieper, [1768].

CLAES, J., De boere-theologie, of den godvrugtigen kluysenaer, Leuven, 1821.

CRASSET, J., Christelyke bemerkingen voor alle de daegen van ’t jaer. Derde deel, Gent, 1748.

DE BIE, C., Faems Weer-galm der Neder-duytsche poësie, Mechelen, 1670.

DE RUYTER, J., Nieuw liedboek genaemt den vrolyken speelwagen, Antwerpen, [ca. 1720].

DE VLOO, I.A., Sermoenen. Zesde deel, Brugge, 1790.

ERASMUS, D., Lingua, dat is de Tonge; Leerende hoe de Mensche zijn Tonge bedwingen sal, 's Gravenhage, 1628.

ERASMUS, D., Lingua, sive, de Linguae usu atque abusu utilissimus, Leiden, 1641.

FOKKE, A., Proeve van een ironiesch coemiesch woordenboek, Amsterdam, 1821.

GOBINET, K., Onderwys der jeugt in de Christelyke Godvruchtigheyt, Gent, 1732.

HOFMAN, J.B.J., Den onbermhartigen schuld-eisscher, of de deugdzaame in armoede. Tooneel-spel in dry bedryven, Kortrijk, 1796.

HOFMAN, J.B.J., Het zinken der Oostendsche pont-schuit, Kortrijk, 1806.

LOYS, F., Den nieuwen spiegel der jongheyd, of gulden A.B.C., Gent, [1772].

Nieuw liedeken op den achterklap, s.l., [ca. 1800] (www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/KBMI01:55360).

P.P.C.D., Achterklap sonder sonde, Gent, 1704.

STRONCK, C.W., ‘Verhandeling over de pligten der samenleeving’, De pligten der samenleeving: een volksboek, Amsterdam, 1801, 3-223.

VAN EFFEN, J., Hollandsche spectator, Zesde deels, Tweede stuk, Amsterdam, 1756.

VAN HOOGSTRATEN, D., Lijst der gebruikelijkste zelfstandige naemwoorden, Amsterdam, 1733.

VANDEN BOSSCHE, P., Den katholyken pedagoge, ofte Christelyken onderwyzer in den catechismus, 10de druk, Gent, 1767.

VERHEYEN, P., Ziele-spys ofte christelyke leeringe. Eerste deel, Antwerpen, 1764.

VERSLYPE, J., Historie en overeenkominge der vier evangelien. Het eerst deel, den eersten tome, Gent, 1712.

VERVISCH, P.F.D., Wonderbaer en rugtbaer leven van den ex-pater Auxilius van Moorslede, alias Pieter-Francis-Dominiq Vervisch. Eerste boekdeel, ‘Maastricht’, [1791].

VERVISCH, P.F.D., Wonderbaer en rugtbaer leven van den ex-pater Auxilius van Moorslede, alias Pieter-Francis-Dominiq Vervisch. Tweede boekdeel, ‘Liefkenshoek’, [1791].

Onuitgegeven bronnen

 

 

KORTRIJK, Rijksarchief, Oud Stadsarchief

 

119

Register van sententien in secrete camer, 1709-1794.

126

Register van criminele sententien, 1679-1749.

1050

Bundel verzoekschriften voor collocatie, 1778-1782.

3401

Geburenverzet tegen de kaarsen- en amidonfabriek van Joseph de Pentheville in de Kapelstraat, 1785.

3842/1

 

   Enkwest (1773)

Enkwest jegens Marie Joseph Verscheure, 1773.*

   Enkwest (1775)

Enkwest jegens Gaspard Debbaudt, 1775.

   Informatie (1779)

Informatie nopende het gedrag van Carel Verbeke, 1779.*

3842/2

 

   Enkwest (1778a)

Enkwest jegens Jacobus Van Neste en Cornelia Dewilter, wonend in herberg Het Vlaschblomken, 1778.*

   Enwkest (1778b)

Enkwest jegens Joseph De Smet.*

   Enkwest (1780)

Enkwest jegens Augustin de Scheemaeker, 1780. Zie ook nr. 14294.*

   Enkwest (1783)

Enkwest jegens Jacobus de Vlaeming en Joseph Vercaemst, 1783.*

   Enkwest (1784)

Enkwest jegens Pieter Libeer, 1784.*

   Enkwest (1785)

Enkwest jegens Eligius Wijdaeghe, 1785.

4147

Stukken i.v.m. de anonieme dreigbrief aan het huis van de burgemeester, wellicht afkomstig van Joseph Louis Coppieters, gewezen stadsontvanger, 1758.

4493

Discussie over de plaats van de stedelijke vuilnisbelt, 1789.

4733

   Informatie (1753)

 

Informatie in de zaak van Franciscus Marlier tegen Marie Wostijn, 1753.*

4948

   Enkwest (1786)

 

Enkwest nopende het gedrag van Ivo De Roi, 1786.

4958

Verzameling politionele bepalingen, 1750-1794. Onder meer een rekwest van de buren van de Korenmarkt m.b.t. de reglementen rond laden en lossen.

4961

Verzet van de bewoners van de huizen aangebouwd tegen de oostkant van de Halle op de Grote Markt, tegen de door de stad opgelegde afbraak en heropbouw van hun huizen, 1718.

6670

Informatie nopende het gedrag van Thecla Calverson, 1777.*

6959

Proces tussen Francis Turpin en Catharine Popelon, zijn vrouw, in Kortrijk, eisers, en Judocus de Waele, koperslager in Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in kamer. Voorwerp: verwijten (‘was eene hoere, fotse ende canaille, dat sij leefde met hoere stucken te bedrijven, dat haeren man de keirsse was houdende, ter wijlent sij besigh was’), 1765.

6984

Proces tussen Toussaint Bernard in Kortrijk, eiser en Thomaes Cletij, in Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in kamer. Voorwerp: verwijten (‘dat hy Bernard niet fraeij en was [...], dat Bernard geene eere en hadde [...], dat hy Bernard was eenen marquis de St.Hilaire’), 1715.

7518

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser causa officii, en Jan Ronse, kleermakersknecht, en Martinus Roosebeke, zoon van een hoedenmaker, beiden in Kortrijk, verweerders, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in vierschaar. Voorwerp: inbraak 's nachts in het huis bewoond door de weduwe van Joseph Delcour en agressie tegen haar zoon Joseph, schoenlapper, 1783.*

7579

Proces tussen Servaes Verbauwen, meester-mulder in Kortrijk, eiser, en Anne Marie Melssens, jonge dochter in Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in kamer. Voorwerp: beschuldiging van bevruchting, 1771.

7589

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser causa officii, en Augustin de Scheemaecker, geboren in Kortrijk, wonend in Moeskroen, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk. Voorwerp: verkrachting van Felicita de Gruijfroy, dienstmeisje (‘nog geen derthien jaeren oud’) in herberg De Nieuwe Wisse langs de weg naar Doornik op Kortrijk-buiten, 1785.

7602

Proces tussen Adolphus vanden Berghe, schepen van Kortrijk, eiser by requeste, en Jacobus van Ackere, in Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in buitengewone kamer. Voorwerp: verkoop van een ledikant. De verweerder weigert de koop omdat het ledikant vol luizen stak. Hij zette het bed terug voor het huis van de eiser ‘onder schreeuwen ende tieren, stellende suppliants gebeurte in troubel, soo verre dat den suppliant genoodsaeckt geweest is tselve lidecant naer s'coopers vertreck in huijs te nemen’, 1754.

7605

Proces tussen Judoca Therese Tibergijn, weduwe van Adriaen Malfait, in de herberg Duynkerke aan de Kortrijkse Vismarkt, eiseres, en burgemeester en schepenen van Kortrijk, verweerders, voor de Raad van Vlaanderen, 1754-1757. Zie ook nr. 14136.

7731

Informatie preparatoire nopende het branden van enige palissaden bij Pieter Florein, die zouden gestolen zijn uit de Kortrijkse fortificaties, 1717.

8018

Proces tussen Joannes van Ackere, in Kortrijk, eiser, en Jacobus van Calenberghe, kuiper en kelderknecht van Pulincx, schout van de stad en kasselrij Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in kamer. Voorwerp: scheldwoorden in de herberg De Handboge, het gildenhof van de Sint-Sebastiaansgilde, 1780-1781.

8046

Proces tussen Theodor de Caluwe, filius Ignatius, in Kortrijk, eiser, en Pieter van Mandere, herbergier in Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in kamer. Voorwerp: verwijten op de Grote Markt (‘dat hy was eenen hondsvot ende deugniet, dat de merkt was voor eerlyke lieden ende niet voor hem’), 1780.

8055

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser causa officii, en Joseph Louis Coppieters, stadsontvanger van Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk. Voorwerp: zedelijk wangedrag van de verweerder t.o.v. Marie Catharine Blomme, 1727-1729. Zie ook nr. 9507.

8226

Enkwest in verband met de identiteit van Anthoinette Babillon, 1714.

8693

Proces tussen Hugo de Plo, koopman en handschoenmaker in Kortrijk, eiser, en Louys de la Fontaine, ontvanger van de koninklijke rechten in Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in buitengewone kamer. Voorwerp: kwaadsprekerij m.b.t. het zedelijk gedrag van de dochters van de eiser in een brief van de verweerder aan Martinetti in Brussel, 1733.*

9025

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser causa officii, en Joos Meulemans, 31 jaar, geboren te Wevelgem, wonend in Kortrijk, blekersknecht, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in vierschaar. Voorwerp: banbreuk, 1735-1736.

9158

Proces tussen Joseph Verhamme, in Kortrijk, en Therese Melsens, jonge dochter in Kortrijk, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in buitengewone kamer. Voorwerp: vaderschap en alimentatie van een kind bij Therese Melsens verwekt door Joseph Verhamme, 1770.

9175

Proces tussen Marie Dhont, weduwe van Jacobus Baekelant, in Kortrijk, eiseres, en Petrus Joseph Verhaghe, geboren en wonend in Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in buitengewone kamer. Voorwerp: vaderschap van een kind, volgens de eiseres door de verweerder verwekt bij wijlen haar dochter Marie Baekelant, 1762.*

9507

Stukken i.v.m. het proces tegen Joseph Coppieters, 1727-1729. Zie ook nr. 8055.

10033

Onderzoek door het stadsbestuur naar de feiten en moedwilligheden op 25 april 1740 wegens de duurte van het graan, 1740.

10793

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser en Francois Ludovicus Pregnier fs. Jan, bijgenaamd ‘den zotten beenhouwer’ geboren te Kortrijk, 38 jaar, verweerder, voor de burgemeester en schepenen van Kortrijk in vierschaar. Voorwerp: diefstal van een koe in de buurt van Veurne. De zaak spitst zich toe op de vraag of hij al dan niet krankzinnig is, 1731-1737.*

11207

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser en Marie van Haesbrouck, 54 jaar en Joanne Dutry fa. Jacobus, 22 jaar, geboren te Kortrijk, beide wonend in herberg Het Swijntien in Kortrijk, verweerderessen, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in buitengewone kamer. Voorwerp: ontucht, 1717.*

11448

Proces tussen Christiaen Huyghe, eiser en Anna Tanghe, vrouw van dokter Thiesbeau, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in buitengewone kamer. Voorwerp: verwijten, 1711.

11566

Proces tussen Joseph Veijs, gezworen wisselaar in Kortrijk, eiser, en Carolus de Smit, meester-zilversmid in Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in kamer. Voorwerp: verwijten nopens een zwangere dochter, 1767.

11831

Proces tussen Joos de Jonghe, waard buiten de Doornikpoort, eiser, en Guilliaeme Hannecourt, herbergier, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in buitengewone kamer. Onderwerp: verwijten (‘ghij vuijligheijt, ghij judas, ghij judas, ghij judas, laet mij passeren’), 1713.

11854

Proces tussen Anthone Causse, eiser en Joannes Staes, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in kamer. Voorwerp: verwijten (‘spion’), 1702.

12342

Getuigenissen over de poging tot verkrachting van Jeanne de Jaghere, weduwe van Jan de Plo, 47 jaar, door een officier van het garnizoen, 1795.

12517

Proces tussen Robert Planson, eiser en Joannes Houthave, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in kamer. Voorwerp: verwijten (verrader, valsaard, schelm), 1694.

14136

Proces tussen Therese Judoca Tibergijn, weduwe Adriaen Malfait, en haar twee dochters, Francoise en Joanne, in herberg Duynkercke aan de Vismarkt in Kortrijk, verweerderessen, en burgemeester en schepenen van Kortrijk, voor de Raad van Vlaanderen. Voorwerp: prostitutie, 1756-1757. Zie ook nr. 7605.*

14177

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser en Michiel Vandenborre, criminele gevangene, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in vierschaar. Voorwerp: wangedrag, vloeken, verwijten en vechtpartijen. Nieuw proces omdat verweerder zich verzet tegen het vonnis, geseling en handmerking, 1740.

14273

Proces tussen Jan Benedictus de Mulie, advocaat van de Raad van Vlaanderen en griffier van Kortrijk, eiser en Francois Joannes Hooft, advocaat van de Raad van Vlaanderen en griffier van de wezerij van de stad en kasselrij Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in buitengewone kamer. Voorwerp: de verweerder strooit allerlei verdachte geruchten uit om de eer en goede faam van de verweerder te verkorten en tracht aan gezagspersonen slechte indrukken te geven, 1775.

14294

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van Kortrijk, eiser en Guillielmus Honnoré, Emmanuel de Jaegere en Leonardus Rousseau, inwoners van Kortrijk, verweerders, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk. Voorwerp: onbetamelijk gedrag in de Sint-Maertenskerk tijdens de vroegmis van Aswoensdag, 1780. Zie ook nr. 3842/2, Enkwest (1780).

14296

Proces tussen luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser en Petrus Joseph Seijsse, 36 jaar, servetwever in Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk. Voorwerp: beurssnijderij, 1785.

14297

Proces tussen Isabelle Rose Marechael in Bossuit, eiseres, en Joseph de Jonghe, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in kamer. Voorwerp: bekladden van de eer van de eiseres, 1789.

14340

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser, en Judocus de Brauwer, notaris en deurwaarder in Kortrijk, gearresteerde verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk. Voorwerp: verwijten en verwondingen aan Carel Tassijn, 1784.

14511

Proces tussen Laureijns Verhamme, Jan Lerberghe en Francois Legiers, eisers, en burgemeester en schepenen van Kortrijk namens Guillaeme Vernacht, president van het gebuurte den Mazeelplasch genoemd de Melckmarkt in Kortrijk, verweerders, voor de Raad van Vlaanderen. Voorwerp: gelag door genoemd gebuurte op de vrijdag en zaterdag na het octaaf van het Heilig Sacrament. Wie er niet aan deelneemt, moet de helft van de kostprijs betalen, dit volgens een reglement ter zake van het stadsbestuur, 1705-1706.

14643

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser, en Petrus Franciscus Deman, 33 jaar, wonend in Kortrijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk in vierschaar, 1765. Voorwerp: dronkenschap, verteer van het geld van zijn vrouw, mishandeling van zijn vrouw en doodslag, 1765.*

14676/1

 

   Informatie (1791)

Informatie m.b.t. een aanval op een stadswacht, 1791.

14676/2

 

   Informatie (1780)

Informatie nopende het gedrag van Joanne Vanden Berghe, weduwe van stadssoldaat D'haene.

   Informatie (1783)

Informatie nopende het gedrag van de vrouw van Francis Hofman, 1783.*

   Informatie (1785a)

Informatie preparatoire gehouden nopende het gedrag van Jacobus Mandericq, meester slotenmaker in Kortrijk, 1785.*

   Informatie (1785b)

Informatie gehouden nopende het gedrag van de weduwe De Leene en haar dochters, 1785.

   Informatie (1785c)

Informatie nopende het gedrag van Marie Judoca Pauwels, 1785.

14755

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser, en Dominicus Barbe, werkman, wonend in de Doorniksewijk, verweerder, voor burgemeester en schepenen van Kortrijk. Voorwerp: dronkenschap, slagen aan vrouw en kind, 1792.

14836

Wijkmeesterschap van de wijk van de Vismarkt, 1708.

15131

Proces tussen de luitenant-hoogbaljuw van de stad en kasselrij Kortrijk, eiser causa officii, en Augustin Strobbe, 32 jaar, siamoiswever in Kortrijk. Voorwerp: doodslag op Pieter Vander Plancke, herbergier van Het Handvat op de Korenmarkt, 1787-1788.

Literatuur

ABRAHAMS, R.D., ‘A performance-centred approach to gossip’, Man, 5 (1970), 290-301.

‘Achterclap’, Middelnederlandsch Woordenboek (raadpleegbaar via http://gtb.inl.nl).

‘Achterklappen’, Woordenboek der Nederlandsche Taal (raadpleegbaar via http://gtb.inl.nl).

ADRIAENS, P.R. en DE BLOCK, A., ‘The evolutionary turn in psychiatry: a historical overview’, History of Psychiatry, 21 (2010), 131-143.

AERTS, E., ‘La religione nell’economia, l’economia nella religione. Europa 1000-1800’, S. CAVACIOCCHI red., Religione e istituzioni religiose nell’economia europea (1000-1800). Religion and religious institutions in the European Economy (1000-1800), Firenze, 2012, 3-115.

ALBERTSEN, N. en DIKEN, B., What is the Social?, Online paper, Lancaster University, department of Sociology, 2003 (http://www.lancs.ac.uk/fass/sociology/papers/albertsen-diken-what-is-the-social.pdf, geraadpleegd 14 mei 2012).

ALLPORT, G.W. en POSTMAN, L., The psychology of rumor, New York, 1947.

ALTHANS, B., Der Klatsch, die Frauen und das Sprechen bei der Arbeit, Frankfurt am Main, 2000.

ARNAUD, V.H., Gossip as a Social Force in Seventeenth-Century French Culture, Onuitgegeven doctoraatsverhandeling, University of California, 2002.

AUGUSTYN, A., ‘Demografische en economische structuren van het kanton Kortrijk en hun evolutie tussen 1799 en 1816’, Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, 53 (1987), 123-205.

AUSTIN, J.L., ‘Voordrachten over wat we met woorden doen’, F. VAN EEMEREN en W. KONING red., Studies over taalhandelingen, Meppel, 1981, 41-68.

BAILEY, F.G. red., Gifts and Poison: The Politics of Reputation, Oxford, 1971.

BAUMEISTER, R.F., ZHANG, L. en VOHS, K.D., ‘Gossip as Cultural Learning’, Review of General Psychology, 8 (2004), 111-121.

BEDFORD, O. en HWANG, K.-K., ‘Guilt and Shame in Chinese Culture: A Cross-cultural Framework from the Perspective of Morality and Identity’, Journal for the Theory of Social Behaviour, 33 (2003), 127-144.

BEERSMA, B. en VAN KLEEF, G.A., ‘How the Grapevine Keeps You in Line: Gossip Increases Contributions to the Group’, Social Psychological and Personality Science, 2 (2011), 642-649.

BELAEN, J., ‘De nering van Sint-Catharina in Kortrijk en de ondergang van het korporatief regime 1700-1795', De Leiegouw, 32 (1990), 231-250.

BEN-ZE’EV, A., ‘The Vindication of Gossip’, R.F. GOODMAN en A. BEN-ZE’EV red., Good Gossip, Lawrence, 1994, 11-24.

BERGER, P., ‘On the Obsolence of the Concept of Honour’, European Journal of Sociology, 9 (1970), 339-347.

BERGMANN, J.R., Klatsch: zur Sozialform der diskreten Indiskretion, Berlijn, 1987.

BERVOETS, T., Een derde geslacht? Het priestercelibaat in het aartsbisdom Mechelen (1559-1801), Onuitgegeven masterproef, KU Leuven, masteropleiding Geschiedenis, 2010.

BESNIER, N., ‘Information Withholding as a Manipulative and Collusive Strategy in Nukulaelae Gossip’, Language in Society, 18 (1989), 315-341.

BIJSTERVELD, A.-J., ‘Sociaal kapitaal van gildenbroeders’, Brabants Heem, 54 (2003), 129-133.

BLACK, D., ‘Preface’, D. BLACK red., Toward a general theory of social control. Volume 1: Fundamentals, Orlando, 1984, xi-xii.

BLEYEN, J., Doodgeboren. Een mondelinge geschiedenis van rouw, Amsterdam, 2012.

BLOKLAND, T., Urban bonds: social relationships in an inner city neighbourhood, Cambridge, 2003.

BOULTON, J., Neighbourhood and Society: A London Suburb in the Seventeenth Century, Cambridge, 1987.

BOURDIEU, P., Outline of a Theory of Practice (Cambridge Studies in Social Anthropology, 16), Cambridge, 1977.

BOURDIEU, P., ‘De economie van het linguïstisch ruilverkeer’, D. PELS red., Opstellen over smaak, habitus en veldbegrip, Amsterdam, 1989, 92-119.

BOURDIEU, P., ‘Economisch kapitaal, cultureel kapitaal, sociaal kapitaal’, D. PELS red., Opstellen over smaak, habitus en veldbegrip, Amsterdam, 1989, 120-141.

BOURDIEU, P., ‘Vive la crise!’, D. PELS red., Opstellen over smaak, habitus en veldbegrip, Amsterdam, 1989, 51-66.

BRICKER, V.R., ‘The Function of Humor in Zinacantan’, Journal of Anthropological Research, 36 (1980), 411-418.

BROERS, E.J.M.F.C., Beledigingszaken voor de Staatse Raad van Brabant (1586-1795), Tilburg, 1996.

BROWN, P.R.L., Augustine of Hippo: a biography, Berkeley (Calif.), 2000.

BUIJS, P., De eeuw van het geluk. Nederlandse opvattingen over geluk ten tijde van de Verlichting, 1658-1835, Hilversum, 2007.

BURKE, P., Stadscultuur in Italië tussen renaissance en barok, Amsterdam, 1988.

BURKE, P., Volkscultuur in Europa 1500-1800, Amsterdam, 1990.

BURKE, P., 'Historical anthropology', Focaal, 26/27 (1996), 49-52.

BURKE, P., ‘History as Social Memory’, P. BURKE red., Varieties of Cultural History, Ithaca (NY), 1997, 97-113.

BURKE, P., History and Social Theory, 2de uitg., Cambridge, 2005.

BURKE, P., ‘Performing history: the importance of occasions’, Rethinking history, 9 (2005), 35-52.

BURKE, P., What is Cultural History?, 2de uitg., Cambridge, 2008.

CALLEWIER, H., ‘Wellust en bedrog op hoog niveau: het proces van Marie Blomme tegen stadsontvanger Joseph Coppieters (1727-1729)’, De Leiegouw, Te verschijnen.

CAPP, B., When Gossips Meet. Women, Family, and Neighbourhood in Early Modern England, Oxford, 2003.

CASTAN, N., ‘Publiek en particulier’, R. CHARTIER red., Geschiedenis van het persoonlijk leven. [Deel 3:] Van de renaissance tot de Verlichting, Amsterdam, 1989, 353-390.

CASTAN, Y., Honnêteté et relations sociales en Languedoc 1715-1780, Parijs, 1974.

CHARTIER, R., ‘Texts, Symbols, Frenchness’, Journal of Modern History, 57 (1985), 682-695.

CHARTIER, R., ‘Inleiding: De gemeenschap, de staat en het gezin. Ontwikkelingen en spanningen’, R. CHARTIER red., Geschiedenis van het persoonlijk leven. [Deel 3:] Van de renaissance tot de Verlichting, Amsterdam, 1989, 350-352.

CHRISS, J., Social control. An introduction, Cambridge, 2007.

CLANCHY, M.T., From memory to written record. England 1066-1307, Londen, 1979.

CLARK, P., European Cities and Towns, 400-2000, Oxford, 2009.

COHEN, E., ‘Honor and gender in the streets of early modern Rome’, Journal of Interdisciplinary History, 4 (1992), 597-625.

COHEN, S. en SCULL, A. red., Social Control and the State. Historical and Comparative Essays, Oxford, 1983.

COHEN, S., Visions of Social Control. Crime, Punishment and Classification, Cambridge, 1985.

‘Commère’, Centre Nationale des Ressources Textuelles et Lexicales (www.cnrtl.fr/etymologie/commère).

COWAN, A., ‘Gossip and Street Culture in Early Modern Venice’, Journal of Early Modern History, 12 (2008), 313-333.

COWAN, A., ‘Seeing is Believing: Urban Gossip and the Balcony in Early Modern Venice.’, Gender & History, 23 (2011), 721-738.

COX, B.A., ‘What is Hopi gossip about? Information management and Hopi factions’, Man, 5 (1970), 88-98.

CREIGHTON, M.R., ‘Revisiting shame and guilt cultures: A forty-year pilgrimage’, Ethos, 18 (1990), 279-307.

CRESSY, D., Dangerous Talk. Scandalous, Seditious, and Treasonable Speech in Pre-Modern England, Oxford, 2010.

DARNTON, R., De grote kattenslachting en andere episoden uit de culturele geschiedenis van Frankrijk, Amsterdam, 1986.

DARNTON, R., ‘Best-sellers and gossip-mongers in 18th-century France’, The UNESCO courier, 50 (1997), 14-17.

DAVIS, N.Z., Fiction in the Archives. Pardon Tales and their Tellers in 16th-century France, Stanford, 1987.

DE BACKER, C., Like Belgian Chocolate for the Universal Mind. Interpersonal and Media Gossip from an Evolutionary Perspective, Onuitgegeven doctoraatsverhandeling, Universiteit Gent, departement Communicatiewetenschappen, 2005.

DE BLÉCOURT, W., ‘“Schelm, hoer en kenaille”. Schelden in achttiende-eeuws Kolderveen’, Volkskundig Bulletin, 18 (1993), 389-414.

DECEULAER, H. en JACOBS, M., ‘Les implications de la rue: droits, devoirs et conflits dans les quartiers de Gand (XVIIe-XVIIIe siècles)’, Revue d’histoire moderne et contemporaine, 49 (2002), 26-53.

DECEULAER, H., ‘Implications of the street. Entitlements, duties and conflicts in neighbourhoods in Ghent (17th-18th centuries)’, M. VAN DER BURG e.a. red., Serving the Urban Community. The Rise of Public Facilities in the Low Countries, Amsterdam, 2009, 194-216.

DECONINCK-BROSSARD, F., ‘The Art of Preaching’, J. VAN EIJNATTEN red., Preaching, sermon and cultural change in the long eighteenth century, Leiden, 2008, 95-130.

DECUYPERE, P., ‘Het Kortrijkse Correctie- en Onnoozelhuys in de Persilstraat, XVIIIde en eerste helft van de XIXde eeuw’, De Leiegouw, 33 (1991), 243-312.

DEFLEM, M., The Concept of Social Control: Theories and Applications, Paper gegeven bij de International Conference on Charities as Instruments of Social Control in Nineteenth-Century Britain, Université de Haute Bretagne (Rennes 2), 2007 (http://deflem.blogspot.com/2007/08/concept-of-social-control-theories-and.html, geraadpleegd 14 mei 2012).

DEFOORT, H., De broederschappen in de Kortrijkse Sint-Maartenskerk (XVIIde - XVIIIde eeuw): bijdrage tot de studie van de geschiedenis van het religieuze- en geestesleven in de Nieuwe tijd, Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit te Leuven, departement Geschiedenis, 1983.

DE VRIES, M., Roddel nader beschouwd, Leiden, 1990.

DE WAARDT, H., ‘Inleiding: naar een geschiedenis van de eer’, Leidschrift, 12 (1996), 7-18.

DE WAARDT, H., ‘De geschiedenis van de eer en de historische antropologie: een voorbeeld van een interdisciplinaire aanpak’, Tijdschrift voor sociale geschiedenis, 23 (1997), 334-354.

DENYS, C., ‘The Development of Police Forces in Urban Europe in the Eighteenth Century’, Journal of Urban History, 36 (2010), 332-344.

DESEURE, B., ‘Ten respecte van eerlijcke compagnie’: maatschappelijke plaatsbepaling van de herberg te ’s-Hertogenbosch in een periode van sociale transformatie (1650-1800), Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Universiteit Antwerpen, departement Geschiedenis, 2007.

DIFONZO, N. en BORDIA, P., ‘Rumor, Gossip and Urban Legends’, Diogenes, 213 (2007), 19-35.

DINGES, M., Der Maurermeister und der Finanzrichter: Ehre, Geld und soziale Kontrolle im Paris des 18. Jahrhunderts, Göttingen, 1994.

DINGES, M., ‘Die Ehre als Thema der historischen Anthropologie. Bemerkungen zur Wissenschaftsgeschichte und zur Konzeptualisierung’, K. SCHREINER en G. SCHWERHOFF red., Verletzte Ehre. Ehrkonflikte in Gesellschaften des Mittelalters und der frühen Neuzeit, Keulen, 1995, 29-62.

DOLWICK, J., S., ‘‘The Social’ and Beyond: Introducing Actor-Network Theory’, Journal of Maritime Archaeology, 4 (2009), 21-49.

DUFALLO, B., ‘Appius’ Indignation: Gossip, Tradition and Performance in Republican Rome’, Transactions of the American Philological Association, 131 (2001), 119-142.

DUNBAR, R., ‘Why gossip is good for you’, New Scientist, 21 (1992).

DUNBAR, R., Grooming, gossip, and the evolution of language, Cambridge (Mass.), 1996.

DUNBAR, R., How Many Friends Does One Person Need? Dunbar’s Number and Other Evolutionary Quirks, Londen, 2010.

ELIAS, N. en SCOTSON, J.L., The established and the outsiders: a sociological enquiry into community problems, Londen, 1965.

FANTHAM, E., ‘The Tongue / Lingua’, E. FANTHAM en E. RUMMEL ed., Collected works of Erasmus. Literary and Educational Writings, 7, Toronto, 1989, 249-412.

FARGE, A., La vie fragile. Violence, pouvoirs et solidarité à Paris au XVIIIe siècle, Parijs, 1986.

FARGE, A. en REVEL, J., Logiques de la foule: l’affaire des enlèvements d’enfants, Paris 1750, Parijs, 1988.

FARGE, A., Essai pour une histoire des voix au dix-huitième siècle, Montrouge, 2009.

FEINBERG, M. e.a., ‘The Virtues of Gossip: Reputational Information Sharing as Prosocial Behavior’, Journal of Personality and Social Psychology, Advance online publication (2012).

FENSTER, T. en SMAIL, D.L. red., Fama, The Politics of Talk and Reputation in Medieval Europe, Ithaca, 2003.

FINE, G.A. en ROSNOW, R.L., ‘Gossip, gossipers, gossiping’, Personality and Social Psychology Bulletin, 4 (1978), 161-168.

FORRESTER, J., The Seductions of Psychoanalysis: Freud, Lacan and Derrida, Cambridge, 1990.

FOSTER, E.K., ‘Research on Gossip: Taxonomy, Methods, and Future Directions’, Review of General Psychology, 8 (2004), 78-99.

FOUCAULT, M., Folie et déraison. Histoire de la folie à l’âge classique, Parijs, 1961.

FOUCAULT, M., Surveiller et punir. Naissance de la prison, Parijs, 1975.

FRIJHOFF, W., ‘Inleiding: Historische antropologie’, P. TE BOEKHORST e.a. red., Cultuur en maatschappij in Nederland 1500-1850. Een historisch-antropologisch perspectief, Meppel, 1992, 11-38.

FROISSART, P., La Rumeur: histoire et fantasmes, Parijs, 2002.

GARRIOCH, D., Neighbourhood and Community in Paris, 1740-1790, Cambridge, 1986.

GARRIOCH, D., ‘Verbal insults in eighteenth-century Paris’, P. BURKE en R. PORTER red., The Social History of Language, Cambridge, 1987, 104-119.

GARRIOCH, D. en PEEL, M., ‘Introduction: The Social History of Urban Neighborhoods’, Journal of Urban History, 32 (2006), 663-676.

GEERTZ, C., The Interpretation of Cultures, New York, 1973.

GELDHOF, J., ‘Het onderwijs in de 18de eeuw’, M. CLOET red., Het bisdom Brugge (1559-1984). Bisschoppen, priesters, gelovigen, Brugge, 1985, 245-263.

GELLES, E.B., ‘Gossip: an eighteenth-century case’, Journal of Social History, 22 (1989), 667-668.

GIARDINI, F. en CONTE, R., ‘Gossip for social control in natural and artificial societies’, Simulation, 88 (2012), 18-32.

GILMORE, D., ‘Varieties of Gossip in a Spanish Rural Community’, Ethnology, 17 (1978), 89-99.

GLUCKMAN, M., ‘Gossip and Scandal’, Current Anthropology, 4 (1963), 307-316.

GOFFMAN, E., Stigma. Notes on the Management of Spoiled Identity, Londen, 1963.

GOFFMAN, E., The Presentation of Self in Everyday Life, New York, 1971.

GOODMAN, R.F. en BEN-ZE’EV, A. red., Good Gossip, Lawrence, 1994.

‘Gossip’, D. HARPER, Online Etymology Dictionary (raadpleegbaar via www.etymonline.com).

GOWING, L., Domestic Dangers: Women, Words, and Sex in Early Modern London, Oxford, 1996.

GOWING, L., Common Bodies: Women, Touch and Power in Seventeenth-Century England, New Haven en Londen, 2003.

GREENWOOD, M.A.P., ‘Martial, Gossip, and the Language of Rumour’, F. GREWING red., ‘Toto Notus in Orbe’: Perspektiven der Martial-interpreation, Stuttgard, 1998, 278-314.

GROß, B., ‘Von Klatsch und Konflikten: Die soziale Logik von Hexereiverdächtigungen in der frühneuzeitlichen Stadt Minden’, Westfälische Zeitschrift, 159 (2009), 221-262.

HAKS, D., Huwelijk en gezin in Holland in de 17de en 18de eeuw. Processtukken en moralisten over aspecten van het laat 17de- en 18de-eeuwse gezinsleven, Utrecht, 1985.

HAMMOND, N., Gossip, Sexuality and Scandal in France (1610-1715), Oxford, 2011.

HANNERZ, U., ‘Gossip, networks and culture in a Black American ghetto’, Ethnos, 32 (1967), 35-60.

HEILMAN, S.C., Synagogue Life, Chicago, 1973.

HINDLE, S., ‘The Shaming of Margaret Knowsley: Gossip, Gender and the experience of authority in Early Modern England’, Continuity & Change, 9 (1994), 391-419.

HITCHCOCK, T., English Sexualities, 1700-1800, Basingstoke, 1997.

HOFFMANN, C.A., ‘Social Control and the Neighborhood in European Cities’, H. ROODENBURG en P. SPIERENBURG red., Social Control in Europe Volume 1, 1500-1800, Columbus, 2004, 309-327.

HOFMAN, E., De Schaduw van Foucault. Waanzin in de achttiende eeuw: een grote opsluiting?, Onuitgegeven bachelorpaper, Katholieke Universiteit Leuven, bacheloropleiding Geschiedenis, 2011.

HOLTZ, S., ‘On Sermons and Daily Life’, J. VAN EIJNATTEN red., Preaching, sermon and cultural change in the long eighteenth century, Leiden, 2008, 263-311.

HORODOWICH, E., ‘The gossiping tongue: oral networks, public life and political culture in early modern Venice’, Renaissance Studies, 19 (2005), 22-45.

HUNTER, V., ‘Gossip and the Politics of Reputation in Classical Athens’, Phoenix. Classical Association of Canada, 44 (1990), 299-325.

HUYGHEBAERT, J., Jellen en Mietje (FUSL, Studiecentrum 18de-eeuwse Zuidnederlandse Letterkunde. Cahiers, 7), Brussel, 1992, 1-70.

IHALAINEN, P., ‘The Enlightenment Sermon: Towards Practical Religion and a Sacred National Community’, J. VAN EIJNATTEN red., Preaching, sermon and cultural change in the long eighteenth century, Leiden, 2008, 219-260.

INGRAM, M., ‘Charivari and Shame Punishments: Folk Justice and State Justice in Early Modern England’, H. ROODENBURG en P. SPIERENBURG red., Social Control in Europe 1500-1800, Columbus, 2004, 288-308.

JACOBS, M., ‘Sociaal kapitaal van buren. Rechten, plichten en conlficten in Gentse gebuurten (zeventiende – achttiende eeuw)’, Volkskundig Bulletin, 22 (1996), 149-176.

‘Jangle’, D. HARPER, Online Etymology Dictionary (raadpleegbaar via www.etymonline.com).

JAWORSKI, A. en COUPLAND, J., ‘Othering in Gossip: “You Go out You Have a Laugh and You Can Pull Yeah Okay but Like...”’, Language in Society, 34 (2005), 667-694.

KAPFERER, B., Rumeurs, Le Plus Vieux Media du Monde, Parijs, 1987.

KARTZOW, M.B., Gossip and gender: othering of speech in the pastoral epistles, Berlijn, 2009.

KEUNEN, A. en ROODENBURG, H., ‘Inleiding bij het themanummer Schimpen en Schelden: eer en belediging in Nederland 1600-1850’, Volkskundig Bulletin, 18 (1992), 289-294.

KOOIJMANS, L., Vriendschap en de kunst van het overleven in de zeventiende en achttiende eeuw, Amsterdam, 1997.

KÖVECSES, Z., Metaphor. A Practical Introduction, Oxford, 2010.

KÜMIN, B., Drinking Matters. Public Houses and Social Exchange in Early Modern Central Europe, Basingstoke, 2007.

LABRIE, A., ‘Eenzaamheid en sociabiliteit: romantische vriendschap in Duitsland’, Groniek, 29 (1995), 68-86.

LATOUR, B., Reassembling the Social. An Introduction to Actor-Network-Theory, Oxford, 2005.

LEUKER, M.-T., ‘Schelmen, hoeren, eerdieven en lastertongen. Smaad en belediging in zeventiende-eeuwse kluchten en blijspelen’, Volkskundig Bulletin, 18 (1992), 314-339.

LEVI, G., ‘On microhistory’, P. BURKE red., New Perspectives on Historical Writing, Cambridge, 1991, 93-113.

LIPSCOMB, S., ‘Crossing boundaries: women’s gossip, insults and violence in sixteenth-century France’, French History, 25 (2011), 408-426.

LIS, C., SOLY, H. en VAN DAMME, D., Op vrije voeten? Sociale politiek in West-Europa (1450-1914), Leuven, 1985.

LIS, C. en SOLY, H., Te gek om los te lopen? Collocatie in de 18de eeuw, Turnhout, 1990.

LIS, C. en SOLY, H., ‘Neighbourhood social change in West-European cities. Sixteenth to nineteenth centuries’, International review of social history, 38 (1993), 1-30.

LUCASSEN, L., ‘De angst voor een onderklasse. Buurtbinding in vroegmoderne Hollandse steden’, L. LUCASSEN en W. WILLEMS red., De krachtige stad. Een eeuw omgang en ontwijking, Amsterdam, 2007, 83-109.

LUCY, J.A., ‘Linguistic Relativity’, Annual Review of Anthropology, 26 (1997), 291-312.

MADDENS, N., ‘De nieuwe tijd’, N. Maddens red., De geschiedenis van Kortrijk, Tielt, 1990, 147-363.

MADDENS, N., Inventaris Oud Stadsarchief Kortrijk, Brussel, 1999 (gedigitaliseerde inventaris beschikbaar in leeszaal RAK).

MAES, L.T., Vijf eeuwen stedelijk strafrecht. Bijdrage tot de rechts- en cultuurgeschiedenis der Nederlanden, Antwerpen, 1947.

MAUSS, M., Essai sur le don. Forme et raison de l’échange dans les sociétés archaïques, Parijs, 2007 [1923-1924].

MEDICK, H., 'Historical anthropology: some misunderstandings and basic assumptions', Focaal, 26/27 (1996), 61-64.

MERRY, S.E., ‘Rethinking Gossip and Scandal’, D. BLACK red., Toward a general theory of social control. Volume 1: Fundamentals, Orlando, 1984, 271-302.

MILNE-SMITH, A., ‘Club Talk: Gossip, Masculinity and Oral Communities in Late Nineteenth-Century London’, Gender & History, 21 (2009), 86-106.

MOELANS, P., Handgeschreven liederen. Wereldlijke liedcultuur in liedhandschriften (Zuidelijke Nederlanden, ca. 1600 – ca. 1800) uit de Gentse universiteitsbibliotheek, Onuitgegeven doctoraatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, subfaculteit Geschiedenis, 2010.

MONBALLYU, J., ‘De hoofdlijnen van de criminele strafprocedure in het graafschap Vlaanderen (16de tot 18de eeuw)’, C.H. VAN RHEE en F. STEVENS red., Voortschrijdend procesrecht: een historische verkenning, Leuven, 2001, 63-108.

MORREAL, J., ‘Gossip and humor’, R.F. GOODMAN en A. BEN-ZE’EV red., Good Gossip, Lawrence, 1994, 56-64.

MUCHEMBLED, R., De uitvinding van de moderne mens. Collectief gedrag, zeden, gewoonten en gevoelswereld van de middeleeuwen tot de Franse Revolutie, Amsterdam, 1990.

NEUBAUER, H., Fama, Berlijn, 1998.

PAINE, R., ‘What is gossip about? An alternative hypothesis’, Man, 2 (1967), 278-285.

PARSONS, N., Reading Gossip in Early Eighteenth-Century England, Basingstoke, 2009.

PETHERAM, M., ‘Gossip or chronicler? Versailles and Saint-Simon’, History Today, 42 (1992), 31.

PEVERI, P., ‘Voisinage et contrôle social au XVIIIe siècle’, Mentalités, 4 (1990), 89-104.

PHILLIPS, S.E., Transforming Talk: The Problem with Gossip in Late Medieval England, University Park (Pa.), 2007.

PORTELLI, A., The Battle of Valle Giulia. Oral History and the Art of Dialogue, Londen, 1997.

PROVOOST, N., Levende met de Lierenaars. Sociale relaties van kleinsteedse middengroepen in crisistijd (Lier, 1680-1755), Onuitgegeven doctoraatsverhandeling, K.U. Leuven, subfaculteit Geschiedenis, 2011.

PUT, E., ‘Schoolboeken in de nieuwe tijd: status quaestionis en perspectieven voor verder onderzoek’, Archief- en bibliotheekwezen in België, 35 (1988), 111-128.

PUT, E., De cleijne schoolen. Het volksonderwijs in het hertogdom Brabant tussen Katholieke Reformatie en Verlichting (eind 16de eeuw - 1795), Leuven, 1990.

PUTNAM, R., Bowling Alone. The Collapse and Revival of American Community, New York, 2000.

RAMOS, D., ‘Gossip, Scandal and Popular Culture in Golden Age Brazil’, Journal of Social History, 33 (2000), 887-912.

‘Roddelen’, Algemeen Vlaamsch Idioticon, Leuven, 1865-1870, 548.

‘Roddelen’, J. DE VRIES, Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leiden, 1971 (raadpleegbaar via www.etymologiebank.nl).

‘Roddelen’, H. BEEM, Resten van een taal. Woordenboekje van het Nederlandse Jiddisch, Assen, 1975, 102.

‘Roddelen’, Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdam, 2003-2009 (raadpleegbaar via www.etymologiebank.nl).

ROHRBAUGH, R.L., ‘Gossip in the New Testament’, J.J. PILCH red., Social Scientific Models for Interpreting the Bible, Leiden, 2001, 239-259.

ROODENBURG, H., Onder censuur. De kerkelijke tucht in de gereformeerde gemeente van Amsterdam, 1578-1700, Hilversum, 1990.

ROODENBURG, H., ‘Naar een etnografie van de vroegmoderne stad: De ‘gebuyrten’ in Leiden en Den Haag’, P. TE BOEKHORST e.a. red., Cultuur en maatschappij in Nederland, 1500-1850. Een historisch-antropologisch perspectief, Meppel, 1992, 219-243.

ROODENBURG, H., ‘Eer en oneer ten tijde van de Republiek: een tussenbalans’, Volkskundig Bulletin, 22 (1996), 129-148.

ROODENBURG, H., ‘Social Control Viewed from Below’, H. ROODENBURG en P. SPIERENBURG red., Social Control in Europe 1500-1800, Columbus, 2004, 145-158.

ROODENBURG, H., Antropologen, historici en de hartslag van het archief, Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar Historische antropologie en etnologie van Europa, met bijzondere aandacht voor Nederland, 1500 tot heden, Vrije Universiteit Amsterdam, faculteit der Sociale wetenschappen, 2009.

ROOIJAKKERS, G., ‘Opereren op het snijpunt van culturen: middelaars en media in Zuid-Nederland’, P. TE BOEKHORST e.a. red., Cultuur en maatschappij in Nederland 1500-1850. Een historisch-antropologisch perspectief, Meppel, 1992, 245-283.

ROSS, E.A., ‘Social Control’, American Journal of Sociology, 1 (1896), 513-535.

ROSS, E.A., Social Control. A Survey of the Foundations of Order, New York, 1901.

ROUSSEAUX, X., ‘‘Sozialdisziplinierung’, Civilisation des mœurs et monopolisation du pouvoir. Elements pour une histoire du contrôle social dans les Pays-Bas méridionaux 1500-1815’, H. SCHILLING red., Institutionen, Instrumente und Akteure sozialer Kontrolle und Disziplinierung im frühneuzeitlichen Europa, Frankfurt am Main, 1999, 251-274.

SARNOWIEC, M., ‘De zeven zonden van het dienstmeisje. Een moralistische en libertijnse versie beschreven en verbeeld’, K. BOSTOEN e.a. red., ‘Tweelinge eener dragt’. Woord en beeld in de Nederlanden (1500-1700), Hilversum, 2001, 199-222.

SCHEIN, S., ‘Used and Abused: Gossip in Medieval Society’, R.F. GOODMAN en A. BEN-ZE'EV red., Good Gossip, Lawrence, 1994, 139-153.

SCOTT, J.C., Weapons of the Weak: Everyday Forms of Peasant Resistance, New Haven, 1985.

SCOTT, J.C., Domination and the arts of resistance: hidden transcripts, New Haven, 1990.

SCOTT, T., ‘The Reformation between Deconstruction and Reconstruction: Reflections on Recent Writings on the German Reformation’, German History, 26 (2008), 406-422.

SHARPE, J.A., Defamation and Sexual Slander in Early Modern England: the church courts at York, York, 1980.

SHAW, A.K., TSVETKOVA, M. en DANESHVAR, R., ‘The Effect of Gossip on Social Networks’, Complexity, 16 (2010), 39-47.

SHERIFF, R.E., ‘Exposing Silence as Cultural Censorship: A Brazilian Case’, American Anthropologist, 102 (2000), 114-132.

SHOEMAKER, R., ‘The decline of public insult in Londen 1660-1800’, Past & Present, 169 (2000), 97-131.

SHOEMAKER, R., ‘Male honour and the decline of public violence in eighteenth-century London’, Social History, 26 (2001), 190-208.

SLEEBE, V., ‘Community and Social Control: An Enquiry into the Dutch Experience’, C. EMSLEY e.a. red., Social Control in Europe 1800-2000, Columbus, 2004, 167-190.

SMEYERS, J., ‘Van traditie naar vernieuwing. De Zuidnederlandse letterkunde in de Oostenrijkse tijd’, H. HASQUIN red., Oostenrijks België, 1713-1794. De Zuidelijke Nederlanden onder de Oostenrijkse Habsburgers, Brussel, 1987, 301-346.

‘Snappen’, Middelnederlandsch Woordenboek (raadpleegbaar via http://gtb.inl.nl).

‘Snappen’, Woordenboek der Nederlandsche Taal (raadpleegbaar via http://gtb.inl.nl).

SOLY, H., ‘Geschiedenis in de jaren tachtig: wetenschap of verhaal?’, T. VENCKELEER en W. VERBEKE red., Cultuurwetenschappen in beweging, Kapellen, 1992, 25-56.

SPACKS, P.M., Gossip, New York, 1985.

SPIERENBURG, P., De Verbroken Betovering. Mentaliteit en cultuur in preïndustrieel Europa, Hilversum, 1998.

SPIERENBURG, P., ‘Knife fighting and popular codes of honor in early modern Amsterdam’, P. SPIERENBURG red., Men and violence: gender, honor, and rituals in modern Europe and America, Columbus, 1998, 103-127.

SPIERENBURG, P., ‘Social Control and History: An Introduction’, H. ROODENBURG en P. SPIERENBURG red., Social Control in Europe 1500-1800, Columbus, 2004, 1-22.

STEVENS, L., ‘Kortrijk tijdens de Spaanse Successieoorlog’, De Leiegouw, 32 (1990), 219-230.

STEWART, P.J. en STRATHER, A., Witchcraft, sorcery, rumors and gossip, Cambridge, 2004.

STORME, H., ‘Huwelijksmoraal en lekenmentaliteit in de preken van Joannes Verslype (1656-1735)’, De Leiegouw, 28 (1986), 373-382.

STORME, H., ‘Gedrukte preekboeken: een verwaarloosde bron voor de geschiedenis van godsdienst, mentaliteit en dagelijks leven’, Archief- en Bibilotheekwezen in België, 35 (1988), 89-109.

STORME, H., Die trouwen wilt voorsichtelijck: predikanten en moralisten over de voorbereiding op het huwelijk in de Vlaamse bisdommen (17e-18e eeuw), Leuven, 1992.

SUGDEN, R., ‘The evolutionary turn in game theory’, Journal of Economic Methodology, 8 (2001), 113-130.

TEBBUTT, M., Women’s talk? A social history of gossip in working-class neighbourhoods, 1880-1960, Aldershot, 1997.

THERRY, M., De dekenij Roeselare (1609 - 1649). Bijdrage tot de studie van de katholieke hervorming in het bisdom Brugge, Leuven, 1983.

THERRY, M., ‘Geloven in de kroeg. God, Kerk en eer in de herbergen van het 17de-eeuwse bisdom Brugge’, E. PUT e.a. red., Geloven in het verleden. Studies over het godsdienstig leven in de vroegmoderne tijd, aangeboden aan Michel Cloet, Leuven, 1996, 163-187.

THOEN, I., Strategic Affection? Gift Exchange in Seventeenth-Century Holland, Amsterdam, 2007.

THOMAS, L., ‘The Logic of Gossip’, R.F. GOODMAN en A. BEN-ZE’EV red., Good Gossip, Lawrence, 1994, 85-99.

TLUSTY, B.A., Bacchus and Civic Order. The Culture of Drink in Early Modern Germany, Charlottesville (VA), 2001.

TONER, J., Popular culture in Ancient Rome, Cambridge, 2009.

TÖNNIES, F., Gemeinschaft und Gesellschaft. Grundbegriffe der reinen Soziologie, Darmstadt, 1979 [1887].

TRACY, J.L., ROBINS, R.W. en TAGNEY, J.P. red., The Self-Conscious Emotions. Theory and Research, New York, 2007.

VAN BRUAENE, A.-L., Om beters wille. Rederijkerskamers en de stedelijke cultuur in de Zuidelijke Nederlanden (1400-1650), Amsterdam, 2008.

VANDENBERGHE, M., De bestuurlijke inrichting van de stad Kortrijk tijdens het Oostenrijkse bewind (1740-1789), Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, afdeling Moderne Geschiedenis, 1968.

VANDEN HENDE, F., ‘Rederijkerij in het Kortrijkse tijdens de tweede helft van de achttiende eeuw’, De Leiegouw, 10 (1968), 129-130.

VAN DE POL, L., ‘Prostitutie en de Amsterdamse burgerij: Eerbegrippen in een vroegmoderne stedelijke samenleving’, P. TE BOEKHORST e.a. red., Cultuur en maatschappij in Nederland 1500-1800. Een historisch-antropologisch perspectief, Meppel, 1992, 179-218.

VAN DE POL, L., Het Amsterdams hoerdom. Prostitutie in de zeventiende en achttiende eeuw, Amsterdam, 1996.

VANDEPUTTE, J., De criminaliteit in het Kortrijkse, 1750-1795, Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, departement Geschiedenis, 1981.

VAN DER WOUDE, A.M., ‘De alfabetisering’, Algemene Geschiedenis der Nederlanden, VII, Haarlem, 1980, 257-264.

VAN DIJCK, M.F., ‘Bonding or bridging social capital? The evolution of Brabantine confraternities during the late medieval and the early modern period’, N. TERPSTRA en A. PROSPERI red., Confraternities between laity and clergy in the pre-modern world, Turnhout, 2012, 143-170, ter perse (http://www.eshcc.eur.nl/fileadmin/ASSETS/eshcc/Personal_Page/vandijck/9_-_VanDijck_-_Bonding_or_Bridging_Brabant_-_online.pdf, geraadpleegd 4/06/2012).

VAN EIJNATTEN, J., ‘Getting the Message: Towards a Cultural History of the Sermon’, J. VAN EIJNATTEN red., Preaching, sermon and cultural change in the long eighteenth century, Leiden, 2008, 343-388.

VANHEMELRYCK, F., De criminaliteit in de ammanie van Brussel van de late middeleeuwen tot het einde van het Ancien Régime (1404-1789) (Verhandelingen van de Koninklijke academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten van België. Klasse der letteren, 97), Brussel, 1981.

VANHOUTTE, C., ‘Kortrijk tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog 1740-1750’, De Leiegouw, 32 (1990), 251-274.

VAN HOUTTE, J.A. en MADDENS, N., ‘Economische en Sociale Geschiedenis van het Kortrijkse’, L. KYMPERS red., Bekaert 100. Economische ontwikkeling in Zuid-West-Vlaanderen, Tielt, 1980, 15-170.

VAN ITERSON, A., WADDINGTON, K. en MICHELSON, G., ‘Breaking the Silence. The Role of Gossip in Organizational Culture’, N.M. ASHKANASY e.a. red., The Handbook of Organizational Culture and Climate, Thousand Oaks (Calif.), 2010, 375-392.

VAN MEETEREN, A., Op hoop van akkoord. Instrumenteel forumgebruik bij geschilbeslechting in Leiden in de zeventiende eeuw, Hilversum, 2006.

VANNESTE, D., De pre-industriële Vlaamse stad: een sociaal-economische survey. Interne differentiatie te Gent en te Kortrijk op het einde van de 18de eeuw, Leuven, 1987.

VANSINA, J., Oral Tradition as History, Londen, 1985.

VELDHUIZEN, M.D., Het quaetste blat. De zonden van de tong in het Middelnederlands, Universiteit Utrecht, departement Nederlandse Taal en Cultuur, 2005.

VERBEKE, G., ‘Kortrijk en de revolutie van 1789’, De Leiegouw, 32 (1990), 275-286.

VERBERCKMOES, J., Laughter, Jestbooks and Society in the Spanish Netherlands, Basingstoke, 1999.

VERHEUST, E., ‘Ekonomische en sociale toestand van de stad Kortrijk in 1770 volgens de stadsmagistraat’, Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, 53 (1987), 119-121.

VIAENE, A., ‘Handel en nijverheid te Kortrijk in 1764’, De Leiegouw, 2 (1960), 95-102.

VICKERY, A., ‘Golden Age to Separate Spheres? A Review of the Categories and Chronology of English Women’s History’, The Historical Journal, 36 (1993), 383-414.

VOS, A., Burgers, broeders en bazen. Het maatschappelijk middenveld van ‘s-Hertogenbosch in de zeventiende en achttiende eeuw, Hilversum, 2007.

VRIES, P.H.H., Vertellers op drift. Een verhandeling over de nieuwe verhalende geschiedenis, Hilversum, 1990.

VRINTS, A., ‘Het recht in eigen handen. Collectieve sanctie als mechanisme van informele sociale controle in Antwerpen tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw’, Stadsgeschiedenis, 3 (2008), 143-162.

VRINTS, A., Het theater van de straat. Publiek geweld in Antwerpen tijdens de eerste helft van de twintigste Eeuw, Amsterdam, 2011.

WADDICOR, M.H., Montesquieu: Lettres persanes, Londen, 1977.

WAHRMAN, D., The Making of the Modern Self. Identity and Culture in Eighteenth-Century England, New Haven en Londen, 2004.

WICKHAM, C., ‘Gossip and Resistance among the Medieval Peasantry’, Past & Present, 160 (1998), 3-24.

WORCESTER, T., ‘The Classical Sermon’, J. VAN EIJNATTEN red., Preaching, sermon and cultural change in the long eighteenth century, Leiden, 2008, 133-172.

WRIGHTSON, K., ‘The ‘decline of neighbourliness’ revisited’, D. WOOLF en N.L. JONES red., Local identities in late medieval and early modern England, Basingstoke, 2007, 19-49.

 

Universiteit of Hogeschool
Geschiedenis
Publicatiejaar
2012
Kernwoorden
Share this on: