Rationeel emotioneel zijn

Kelly Vermeiren
Persbericht

Rationeel emotioneel zijn

Het aantal cursussen rond relationele en seksuele vorming (RSV) op maat van jongeren met autisme zijn op één hand te tellen. Omdat veel leerkrachten hun eigen cursus voor de doorsnee leerling ontwerpen, zijn ze zelden aangepast aan de specifieke noden van autistische jongeren. Zij hebben meer behoefte aan vaste structuren en duidelijke opdrachten. Ik heb geprobeerd een lessenpakket te ontwikkelen waarbij jongeren met autisme centraal staan. Ik ben een idealist die tracht de relationele problemen van jongeren met autisme te verkleinen en ik ben ervan overtuigd dat zoiets binnen het onderwijs verwezenlijkt kan worden.

Dubbelzinnige seks

Jongeren met autisme gaan, net zoals andere jongeren, tijdens de puberjaren door een verwarrende en verhitte periode. De pubertijd bestaat namelijk uit heel wat stress, angst en onzekerheden. Er zijn vele publicaties verschenen over autisme en al zijn variaties. Wat opvalt, is dat ze zich vooral op de overgang van baby naar kind richten. De tienerjaren blijven vrijwel onbekend terrein. In de pubertijd willen we erbij horen. Jongeren met autisme ervaren emoties heel intens, wat kan leiden tot verdriet, eenzaamheid en frustratie. De meeste jongeren met autisme willen vrienden en een relatie, maar sommige eigenschappen maken dat moeilijk.

Autistische jongeren hebben problemen met indirect taalgebruik. Als een meisje zegt: “ik heb het koud” bedoelt ze misschien dat ze wil knuffelen. Een jongere met autisme zou reageren met: “had dan trui meegebracht”. Het taalgebruik rond relaties en seks is vaak dubbelzinnig. Wij weten dat een voetballer die ‘scoort’ iets anders betekent dan wanneer een jongere in de nachtclub iemand ‘scoort’. Een autistische jongere legt die link niet. Daarnaast hebben een aantal woorden meerdere betekenissen. Zo kan ‘vrijen’ knuffelen, kussen, een lief hebben of seks hebben betekenen. Jongeren met autisme kunnen een woord of situatie maar op één manier interpreteren.

Ze zijn geneigd oogcontact te mijden en gebruiken niet veel lichaamstaal. Door hun beperkte interesses zijn ze gespecialiseerd in hun favoriete onderwerpen en praten daar het liefst over. Daardoor lijkt het alsof ze ongeïnteresseerd zijn in anderen. Daarnaast mogen jongeren (met autisme) zich best afvragen of ze wel relaties willen. Ze hebben nood aan vaste patronen en kunnen bijvoorbeeld niet goed tegen verandering. Een partner zou de meubels kunnen verplaatsen of eten koken dat ze niet lekker vinden. Daarom mogen ze er best aan twijfelen of ze wel met een ander willen samenleven. Er zwemmen genoeg visjes in de zee, maar niet iedereen is nu eenmaal gek op vis.

Een condoom over een banaan trekken kunnen ze ondertussen wel

In het secundair onderwijs concentreren leerkrachten zich tijdens de lessen RSV te veel op preventie. Ze leggen de nadruk op allerlei middelen die ons behoeden voor seksueel overdraagbare aandoeningen en zwangerschap. Het relationele aspect wordt verwaarloosd. Jongeren vragen zich af wie de eerste stap zet of wie eerst moet bellen na een afspraakje. Zelfs de meest sociale jongeren hebben vragen over relaties en niet alleen over condooms en spiraaltjes. Aan de lessen RSV kan dus nog gesleuteld worden. Onderwerpen zoals zelfbeeld, vriendschap, emotie en verschillende soorten relaties zijn belangrijk. Er zijn een aantal dingen die autistische jongeren niet goed begrijpen. De meest intieme geheimen deel je bijvoorbeeld niet met de vrouw naast je in het bushokje en je zeurt tegen je vrienden niet over het weer.

Relaties ontleed

In een cursus voor jongeren met autisme is een rode draad in zowel lay-out als inhoud zeer belangrijk. Zo kan je ja-neenvragen best vermijden. Jongeren met autisme zouden uren moeten nadenken over hun keuze en uiteindelijk besluiteloos achterblijven. Ook het verwoorden van een bepaalde emotie is moeilijk. Gevoelens zijn weinig tastbaar. Voor jongeren met autisme is het belangrijk om rationeel na te denken over emoties. Dat kan bijvoorbeeld door hen een piramideschema te laten maken van wie hun goede vrienden, kameraden en kennissen zijn. Zo kunnen ook eigenschappen van een ‘beste vriend’ gerangschikt worden van ‘belangrijk’ naar ‘minder belangrijk’. Jongeren met autisme hebben minder gevoel met wat sociaal aanvaard gedrag is en zijn vaak iets té eerlijk. Vrouwen vinden het bijvoorbeeld niet leuk als je zegt dat hun derrière er inderdaad te dik uitziet in die jurk. Sociale situaties worden best stap voor stap ontleed. Zo krijgen ze een aantal sociale vaardigheden aangeleerd.

In het lessenpakket ‘Rationeel emotioneel zijn’ heb ik geprobeerd jongeren een taal te geven om gevoelens te uiten en dit op een manier waar zij zich comfortabel bij voelen. Ze krijgen de mogelijkheid om sociale situaties te analyseren. Relaties zijn ingewikkeld en verwarrend en door emoties rationeel te maken wil ik jongeren met autisme een houvast geven om orde in de chaos te scheppen. Op die manier krijgen ze een overlevingskit mee die als leidraad dient voor de acceptatie van zichzelf en in relaties met anderen, als ze van vis houden tenminste.

Bibliografie

Vermeulen, P. & Mertens, A. & Vanroy, K. (2010) Autisme en normale begaafdheid in het onderwijs. Berchem: uitg. EPO.

Hénault, I. (2006). Aspergersyndroom & seksualiteit – in adolescentie en volwassenheid. Amsterdam: uitg. Nieuwezijds.

Gillberg, C. & Peeters, T. (2003). Autisme – medisch & educatief. Antwerpen: uitg. Houtekiet.

Roeyers, H. (2008) Autisme: alles op een rijtje. Leuven/Voorburg: uitg. Acco

Peeters, K. & Degryse, B. & Frans, E. & Van den Eynde, S. & Verhetsel, L. (2011) Relationele & seksuele vorming – handboek voor secundair onderwijs. Antwerpen: uitg. Garant in samenwerking met SENSOA.

Attwood, T. (2007) Hulpgids Asperger-syndroom – de complete gids. Amsterdam: uitg. Nieuwezijds.

Gerland, G. (2004). Autisme – relaties & seksualiteit. Antwerpen/Amsterdam: uitg. Houtekiet.

Vermeulen P. (2005) Ik ben speciaal 2 – werkboek psycho-educatie voor mensen met autisme. Berchem: uitg. EPO. Gent, Vlaamse Dienst Autisme, Autisme Centraal.

Gradin T. & Attwood T. (2008) Meisjes en vrouwen met Asperger. Huizen: uitg. Pica.

Hellemans, H. & Vermeulen, P. & Conix, G. & De Lameillieure, L. (2006) Seks @ autisme. Kom – Een programma voor relationele en seksuele vorming voor jongeren en volwassenen met autisme. Deel 1: seksualiteit. Berchem: uitg. EPO. Gent, Vlaamse Dienst Autisme, Autisme Centraal.

Baron-Cohen, S. (2008) Autisme en Asperger-syndroom – stand van zaken. Amsterdam: uitg. Nieuwezijds.

Segar, M. (2007) Coping – overlevingsgids voor mensen met Aspergersyndroom. Antwerpen/Apeldoorn: uitg. Garant.

Peeters, K. (2009) Vriendschap, een gps op Mars – boek voor jongeren. Leuven: uitg. LannooCampus. Houten: uitg. Bohn stafleu van Loghum.

AuTiWerkT (DVD) Leren en werken met autisme. Vlaamse overheid, GO!, OVSG, VVKBuO

http://www.autismevolwassen.nl/DSM-V.html (opgevraagd op 30 november 2012)

http://www.participate-autisme.be/nl/pdf/brochure_participate.pdf (opgevraagd op 4 december 2012)

http://www.autiwerkt.be/basisinfo_autisme_ijsbergdenken  (opgevraagd op 4 december 2012)

http://www.hesterlever.nl/wp-content/uploads/2011/11/versie-D-onderzoek… (opgevraagd op 30 november 2012)

http://wetenschappelijktijdschriftautisme.nl/wp-content/uploads/2011/01… (opgevraagd op 30 november 2012)

http://www.niche-lab.nl/_documents/59_Engagement.pdf (opgevraagd op 2 december 2012)

http://www.pdd-nos.nl/columns/2006col/col_dec_06.html (opgevraagd op 2 december 2012)

http://www.autismevlaanderen.be/wg/vva/content/onderzoek-partners (opgevraagd op 2 december 2012)

http://www.rug.nl/research/behavioural-cognitiveneurosciences/research/… (opgevraagd op 2 december 2012)

www.autismevlaanderen.be (opgevraagd op 3 december 2012)

www.autismeurope.org (opgevraagd op 3 december 2012)

www.autismecentraal.com (opgevraagd op 3 december 2012)

www.seksuelevorming.be/sites/default/files/digitaal_materiaal/goedeminn… (opgevraagd op 21 januari 2013)

 

Universiteit of Hogeschool
Lerarenopleiding Secundair Onderwijs - gechiedenis & niet-confessionele zedenleer
Publicatiejaar
2013
Promotor(en)
Jan Van Vaek
Kernwoorden
Share this on: