Adieu NAVO, hier komt de EU?
In de huidige tijd zijn termen als protectionisme en populisme bijna dagelijks in het nieuws. De verkiezing van de Amerikaanse president Trump heeft dit proces nog in een stroomversnelling gebracht. Zeker de laatste maanden is zijn persoon sterk verbonden met deze termen. Het ‘America-first’-principe van Trump zorgt ervoor dat de Europese leiders meer dan ooit beseffen dat de Oude Wereld op zichzelf is aangewezen. Daarbij komen de vele uitdagingen waarmee de Europese Unie vandaag te kampen heeft. Zo is er de grote migratiecrisis die men maar moeizaam onder controle te brengen is. De continue dreiging van terrorisme en de opkomst van het populisme in sommige lidstaten zorgen voor een groeiend scepticisme ten aanzien van de Europese Unie. De combinatie van beide factoren zorgt ervoor dat hier en daar gepleit wordt voor een Europees leger.
Politieke steun
Het zou de ultieme integratie betekenen voor de Europese Unie: een leger voor de hele Unie. Vandaag opperen al enkele Europese politieke zwaargewichten dat een Europees leger de Europese Unie zal toelaten zich sterker te profileren op het wereldtoneel. Anders gezegd, zij kan dan een voet naast wereldmachten als de Verenigde Staten en China plaatsen. Zowel de president van de Europese Commissie, Juncker, als de Franse president Macron zijn voorstanders van een Europees leger. Ook binnen het Europees parlement zijn voorstanders te vinden. Guy Verhofstadt bijvoorbeeld, voorzitter van de Liberale fractie in het Europees Parlement, draagt de idee van een Europees leger een warm hart toe. Ondanks de steun van deze prominente figuren is een Europees leger nog niet voor morgen. Of een Europees leger er ook effectief komt, hangt grotendeels af van de politieke steun die de idee geniet. Die is er vandaag de dag wel, maar niet onvoorwaardelijk en al zeker niet vanuit elke hoek.
Soevereiniteit
De idee van een Europees leger is niet nieuw en de defensiesamenwerking binnen de Europese Unie heeft al een heel traject achter de rug. Uit het Verdrag van Lissabon blijkt dat de er mogelijkheden zijn voor meer defensiesamenwerking en wellicht zelfs een Europees leger op termijn. De Europese Commissie heeft aan de hand van initiatieven al laten blijken dat zij wenst gebruik te maken van deze mogelijkheden. Jean-Claude Juncker, als drijvende kracht, is daar ook ambitieus in. De Europese Commissie neemt weliswaar het voortouw, maar defensie is en blijft een delicaat onderwerp. De verdere integratie van de Europese Unie vereist namelijk dat de lidstaten een deel van hun soevereiniteit afstaan aan dit supranationale beleidsniveau. Defensie is net datgene wat de lidstaten het liefst bij zich houden. Het feit dat er met 28 landen en dus ook met quasi 28 meningen rekening moet worden gehouden, vergemakkelijkt het integratieproces niet echt. De weg naar een Europees leger is bezaaid met obstakels, al lijkt het debat hierover opnieuw aan te wakkeren als gevolg van de talloze uitdagingen waarmee de Europese Unie te kampen heeft.
NAVO versus Europese integratie
De huidige 28 lidstaten verschillen van elkaar en hebben niet dezelfde visie als het aankomt op defensie en al zeker niet wat betreft samenwerking met andere lidstaten. Bepaalde lidstaten wensen een diepere samenwerking, andere willen een eengemaakt en onafhankelijk leger voor de hele Unie en nog andere lidstaten kijken naar de NAVO voor wat betreft defensie. De NAVO oefent ook een rechtstreekse invloed uit op het debat over een eventueel Europees leger. De mogelijke creatie van een Europees leger zou het nut van de NAVO in vraag kunnen stellen. Zolang het samenwerking gaat in de EU en niet om diepere integratie in de vorm van een Europees leger, hoeft de NAVO zich geen zorgen te maken. Een Europees leger is in dit geval eerder een aanvulling. Toch kunnen ze ook concurrenten worden als er toch beslist wordt om voor het integratieverhaal te kiezen binnen de EU. Een reden hiervoor kan zijn om de Amerikaanse overheersing in bedwang te houden. Enkele Europese regeringsleiders wensen namelijk een grotere en meer invloedrijke rol voor de EU op het wereldtoneel. Een Europees leger als tegenhanger van de NAVO kan deze wens kracht bijzetten. De NAVO is natuurlijk een monument op het vlak van defensie en het blijft maar zeer de vraag in hoeverre het Europese continent verenigd is in de wens om voluit voor een eigen leger te gaan. En in welke vorm zou dit dan zijn, als aanvulling en versterking van de NAVO of toch als een concurrent?
