Ruimte voor lichaamscultuur
Ruimte voor lichaamscultuur.
Het badhuis als stimulans voor lichaam en geest bij ouderen.
Het verzorgen, het bezig zijn met en het vermaken van het lichaam in al zijn facetten, kortom ‘lichaamscultuur’ is van alle tijden en culturen. Ook in het interieur neemt het lichaam een belangrijke plaats in, de badkamer is de plek bij uitstek die het lichaam centraal plaatst. Binnen de Westerse cultuur is het baden thuis of in publieke badhuizen vandaag hoofdzakelijk een privaat gebeuren. Ondanks de aanwezigheid van gemeenschappelijke baden in publieke badhuizen in België, beleven bezoekers het baden hoofdzakelijk individueel of samen met het beperkte gezelschap waarmee ze het badhuis bezoeken. Deze masterproef stelt de vraag: kan het een meerwaarde betekenen om een badhuis te ontwerpen met als doel interactie tussen baders te stimuleren?
In literatuur wordt beschreven hoe ruimte en lichaamscultuur elkaar versterken. Zo zijn de middeleeuwse en Japanse badhuizen gericht op de aanwezigheid van het lichaam als instrument voor sociaal contact. De architectuur, organisatie en structuur van deze badplaatsen lokt interactie uit tussen mensen, een fenomeen dat ik ook graag wou implementeren in de Belgische badcultuur. Door onderzoek te doen naar deze badhuizen, kon ik voor mezelf enkele ontwerptechnieken opstellen waarmee ik aan de slag ging voor dit masterproject, een badhuis, ruimte voor lichaamscultuur. Al schetsend werden deze technieken ingezet. Dit was voor mij een manier om vlot een eerste reeks ontwerpen en ideeën te genereren die inzetbaar zijn in een badruimte en het contact tussen de baders kunnen bevorderen.
Om het sociaal contact en de interactie tussen baders in de Belgische badhuizen aan te kunnen wakkeren, is een passende doelgroep noodzakelijk. Uit onderzoek is gebleken dat ouderen, bvb. 65 plussers die hun partner verloren hebben, vaak eenzaam zijn. Met het toenemen van de leeftijd neemt het aantal sociale relaties af, waardoor eenzaamheid vaker voorkomt in de hogere leeftijdsgroepen. Senioren ervaren een gemis met betrekking op contact met anderen en hebben een subjectieve behoefte aan sociale relaties (Thijsen, 1983, p. 272-273).
De eenzaamheid die bij deze leeftijdsgroep komt kijken, maakt dat ouderen (65+) een geschikte doelgroep vormen binnen dit concept. Bovendien hebben ouderen niet altijd de middelen om een badkamer thuis aan te passen aan hun steeds hoger wordende noden. Bijgevolg zou het voor hen niet alleen een plek kunnen zijn voor sociaal contact, maar ook voor hygiëne en beweging. Zo blijven de ouderen niet alleen sociaal actief, maar krijgen ze ook de mogelijkheid om fysiek gezond en fit te blijven. Door deze informatie te koppelen aan verschillende badculturen en typologieën van badhuizen, waaronder de Japanse, de Finse, de Romeinse en de Turkse cultuur, waar het baden ook meer inhoudt dan louter ontspanning, probeerde ik een badhuis te ontwerpen waarbinnen het lichaam en sociale interactie bij ouderen centraal staat. Het badhuis vormt bijgevolg een medium om contact te leggen en eenzaamheid bij senioren tegen te gaan.
Voor dit masterproject hebben mijn schetsen me geholpen om ruimtelijk inzicht te krijgen in het verhaal over het baden en sociale interactie bij ouderen. Een uitgebreid onderzoek en een veelheid aan schetsen vormden de ideale voedingsbodem om een ontwerp uit te putten. Door de oudere bader een ‘natte’ badwandeling te bieden kan hij/ zij zich gewichtsloos voortbewegen doorheen het ontwerp. Spieren en gewrichten worden minimaal belast tijdens het bezoek aan het badhuis. Vanuit deze natte route zijn enkele droge ruimtes te bereiken. Hieronder vallen bijvoorbeeld de stoomruimte, sauna, bewegingsruimte en rustruimte. Deze ruimtes zijn eveneens afgestemd op de oudere en hebben als functie om spieren en gewrichten los te maken en te laten ontspannen tussen de wandeling door. Ruimtes voor massage en kiné maken hier ook deel van uit maar worden naast de natte wandeling aangeboden in combinatie met medische hulp.
Als interieurarchitect is het mijn ambitie om mijn ontwerpveld te verreiken met informatie uit verschillende disciplines. Door het ontwerpen te benaderen vanuit verschillende invalshoeken, probeer ik een verhaal te brengen dat zich niet louter beperkt tot de interieurarchitectuur. Zo heb ik me voor deze masterproef onder andere verdiept in de medische en psychologische wereld van ouderen en in de lichamelijke gewoonten en gebruiken binnen andere culturen over verschillende tijdsperiodes. Daarnaast ook in de wereld van de keramiek, het ontwerpen en uitvoeren van een eigen tegel die inzetbaar is in het ontwerp, bracht me dichter bij het materiaal dan ik had durven denken. Nieuwe inzichten brachten me tot bij een uitgewerkt ontwerp waarbij psychologie, cultuur en geschiedenis elkaar ontmoeten. Dit is voor mij interieurarchitectuur.
