De helden achter de coulissen.
“Uw echtgenoot was een ware opofferende brankardier..." Deze woorden waren de laatste in een brief die Alice Lemaire, de vrouw van Jos Tysmans, ontving van zijn wapenbroeder Timmermans. Hij sprak in de brief over de gevangenneming van Tysmans te Maredsous en de manier waarop hij daarmee omging. Over brancardiers is nog niet veel geweten, vandaar de keuze voor deze thesis. Hoe zag het leven van een brancardier aan het IJzerfront tijdens de oorlog van 1914- 1918 eruit? Welke zaken diende hij zeker te kennen en kunnen? Hoe zag hun opleiding eruit? Wat was de rol van de Gezondheidsdienst en het Belgische Rode Kruis? Waren de brancardiers vrijwillige of opgeroepen soldaten? Wat behoorde tot hun bezigheden bij rustmomenten? Hoe zag een actiemoment eruit? Welke technieken en materialen moesten ze kennen en hebben? Allemaal vragen die in deze masterproef aan bod kwamen en beantwoord werden.
Deze masterproef beantwoordde natuurlijk niet alleen bovenstaande vragen maar bekeek dus ook het leven van de brancardier-kunstenaar-onderwijzer Jos Tysmans. Ik schreef dit werk in opdracht van enkele organisaties die meer inzicht wensten in het frontleven van Tysmans. Door zijn beroep als onderwijzer voor de oorlog, was hij vrijgesteld van legerdienst in vredestijd. Bij de Algemene Mobilisatie werd hij echter opgeroepen om dienst te doen als brancardier in het Belgische Leger, meer bepaald bij de 4e Legerdivisie. Daarnaast was hij was ook kunstenaar en tekende, fotografeerde, schetste en beschreef hij verscheidene gebeurtenissen gedurende zijn tijd aan het front. Via correspondentie volgde hij tekenlessen aan een Londense academie om meer uit zijn werk te kunnen halen. Tysmans overleefde de oorlog en keerde terug naar het gewone leven, al zou dat nooit meer hetzelfde zijn. Zijn kleinzoon erfde, bij het overlijden van Tysmans in 1974, al zijn werk inclusief de werken uit zijn oorlogsperiode.
Deze thesis is onderverdeeld in twee grote delen, elk op zich weer onderverdeeld in hoofdstukken en soms subhoofdstuken. Het eerste deel gaat over het Belgische leger in de Eerste Wereldoorlog. Het eerste hoofdstuk handelt over de hiërarchie en de organisatie van het leger. Het tweede hoofdstuk geeft een korte samenvatting van de gebeurtenissen tijdens de Groote Oorlog in ons land en somt ook enkele belangrijke slagen aan het Westelijk Front op. Een derde hoofdstuk geeft een korte historie en evolutie van de Gezondheidsdienst van het Belgische leger alsook wat meer informatie over zijn werking. Het laatste hoofdstuk van dit eerste deel handelt over Jos Tysmans zelf. In het eerste deel van de thesis wordt heel bewust een apart hoofdstuk aan hem gewijd, namelijk omdat hij binnen het Belgische leger een eigen weg aflegde door zijn hele frontdienst bij dezelfde divisie te blijven, eerst bij de ambulancecolonne van deze dienst, later bij de genie. Het tweede grote deel van deze masterthesis gaat over de brancardiers zelf. Als eerste komt de theorethische en praktische opleiding aan bod, meer specifiek de rol van het Belgische Rode Kruis en de inhoud van de opleidingsboeken. In het tweede hoofdstuk vertel ik meer over de Algemene Mobilisatie van de Belgische soldaten, over diegene die werden opgeroepen en de vrijwilligers. Vervolgens werp ik een beeld op het leven aan en achter het front waarbij ik stilsta bij momenten van actie en momenten van rust. Een laatste onderdeel gaat over de technieken, materialen en transportmogelijkheden van brancardiers en hoe deze evolueerden doorheen de vier jaar oorlog.
Aangezien ik ook een case-study gebruik, moest ik op voorhand nadenken over een manier om dit in te passen. Ik diende mij bewust te zijn van het gevaar algemene bevindingen en specifieke onderdelen van Tysmans’ leven niet met elkaar te vermengen. Daarom koos is ervoor om na elk van bovenstaande onderdelen, een apart deel aan Jos Tysmans te wijden. Zo kon de lezer de gelijkenissen maar ook de verschillen zelf onderscheiden.
De bronnen en literatuur die voor dit werk gebruikt konden worden waren beperkt en vergden heel wat zoekwerk. Dankzij de hulp van verschillende privépersonen en medewerkers van onderzoekcentra kon ik de nodige informatie bekomen. De moeilijkheidsgraad van het onderzoek maakte van dit werk een grotere uitdaging.
Martin Luther King zei ooit: “We are not makers of history, we are made of history” en met deze thesis probeerde ik aan te tonen dat de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog, meer specifiek de geschiedenis van de onderdelen van die oorlog die ons onbekend zijn, ons later hebben gevormd en zorgden voor veraneringen die anders misschien nooit waren doorgevoerd.
