Politieke correctheid en zelfcensuur: het N-woord bij Vlaamse jongeren
“You gotta bleep one single word though”, zei de Amerikaanse rapper Kendrick Lamar enkele maanden geleden tegen een witte fan die op podium meezong met een van zijn hits. Welk woord dat was? Het befaamde N-woord, oftewel “nigga”. Het wordt in de Verenigde Staten niet onder stoelen of banken gestoken hoe mensen denken over het gebruik van deze omstreden term. Reeds jarenlang zijn er discussies over wie het mag gebruiken, en vooral wie niet. De laatste jaren is de term door invloeden van het internet, social media en de populaire hiphopscene ook hier in het taalgebruik van de Vlaamse jongeren opgedoken. Maar hoe staan zij daartegenover? Niet zo kritisch als in de Verenigde Staten, blijkt nu uit nieuw onderzoek van de Universiteit Gent.
Het onderzoek keek naar de attitudes en het gebruik van de term bij Vlaamse jongeren, meer bepaald de zogenaamde Millennials. Zij worden gezien als een generatie van digital natives, politieke correctheid, en tolerantie ten opzichte van anderen. Gezien de racistische geschiedenis van de term in de Verenigde Staten en de uitgesproken mening van de Afro-Amerikaanse gemeenschap dat enkel zij recht hebben op het gebruik ervan, kan verondersteld worden dat Vlaamse jongeren die ingesteldheid meegekregen hebben bij het overnemen van het woord in hun woordenschat. Die veronderstelling blijkt echter niet te kloppen; Millennials vinden het gebruik van het woord in vele situaties oké, hoewel ze toegeven dat ze het zelf nooit gebruiken. Waarom leggen ze zichzelf dan het zwijgen op?
“Nigger”, “nigga” of “neger”?
Hoewel de drie termen afkomstig zijn van dezelfde Latijnse stam “niger”, hebben ze sterk verschillende betekenissen. “Nigger” is in de Verenigde Staten een sterk racistisch gekleurd scheldwoord dat gebruikt werd om tijdens de slavernij denigrerend te verwijzen naar de Afro-Amerikaanse bevolking. Vandaag wordt het minder gebruikt omdat het steeds meer omstreden is om de term nog luidop te zeggen. “Nigga” draagt echter niet dezelfde betekenis. Hoewel het bijna hetzelfde woord is, zorgt de informelere uitgang voor een volledig andere connotatie. In de Amerikaanse hiphopscene, die gedomineerd werd en wordt door Afro-Amerikanen, is het namelijk een geuzennaam geworden. Ze hebben de term teruggenomen met een andere uitspraak om aan de buitenwereld te tonen dat ze het niet eens zijn met de racistische connotaties ervan. Daarom wordt het ook niet geapprecieerd wanneer iemand die niet zwart is de term gebruikt, aangezien zij van “nigger” zo’n racistisch scheldwoord gemaakt hebben in de eerste plaats.
Etymologisch gezien is “neger” het Nederlandse equivalent van “nigger” en in Vlaanderen draagt die term ook een gelijkaardige racistische connotatie. Publieke figuren gaande van Snapchatkoningin Florence Windey tot staatssecretaris Theo Francken hebben zich al uitgesproken hebben over het feit dat ze de term zelf nooit zouden gebruiken. De vraag is dan hoe er over de Engelse equivalenten gedacht wordt.
Angst en zelfcensuur
De keuze om omstreden termen zoals “nigga” of “neger” te gebruiken is sterk verbonden met politieke correctheid. Van de Vlaamse Millennials die ondervraagd werden beweerde een meerderheid van 83 procent de term “nigga” nooit zelf te gebruiken. Die politiek correcte resultaten lijken dus overeen te komen met wat er van deze generatie verwacht wordt. Wanneer echter gevraagd werd naar hun attitudes ten opzichte van het gebruik van “nigga” in het algemeen lijken ze toleranter. Ze vinden het vooral oké wanneer de term gebruikt wordt met een positieve connotatie, wanneer meegezongen wordt met songteksten, of wanneer zwarte mensen de term onderling gebruiken. Hoe kan het dan dat ze het in bepaalde situaties overwegend oké vinden, maar het toch niet zelf (durven) gebruiken?
Politieke correctheid is een soort zelfcensuur. Je kan ervoor kiezen om bepaalde termen te vermijden en op die manier respect te tonen voor mensen die deze termen liever niet horen. Er is echter ook een keerzijde wanneer je je niet aan die normen houdt; een gemeenschap waarin politiek correcte termen de norm zijn, zal mensen die niet politiek correct zijn misschien uit die gemeenschap willen sluiten. De keuze voor politieke correctheid is dus vaak geen keuze uit eigen wil, maar een keuze uit angst om niet verstoten te worden. Iemand zal zichzelf eerder censureren uit angst om als racistisch bestempeld te worden, dan uit respect voor anderen die de term liever niet horen. Op die manier kan de paradox tussen het gebruik van de term “nigga” en de tolerantie ten opzichte van het eigenlijke gebruik ook verklaard worden. Millennials vinden het in sommige gevallen oké, maar gebruiken het zelfs in die gevallen zelf niet om niet negatief bestempeld te worden.
“Wij” vs. “zij”
Het onderzoek toonde ook aan dat er een polaire visie op de samenleving bestaat wanneer er over de bevolking gesproken wordt. Hoewel de vraagstellingen in het onderzoek enkel verwezen naar het onderscheid tussen zwarte en niet-zwarte mensen die de term gebruiken, werd er in de antwoorden door alle verschillende etniciteiten vooral verwezen naar zwarte en witte mensen. Die opsplitsing tussen zwart en wit is tekenend voor hoe er naar dit debat gekeken wordt. Er wordt gesproken over zwarte mensen aangezien de term naar hen verwijst, maar als tegenhanger daarvan wordt er door zowel zwarte jongeren als andere etniciteiten enkel gefocust op witte mensen.
Hoewel de Vlaamse Millennials dus inclusief en tolerant lijken, blijkt dit niet het geval te zijn wanneer het gaat over het N-woord. Hun grootste angst is niet om respectloos te zijn tegenover anderen, maar om het respect van anderen te verliezen. En wanneer het gaat om de bevolking in zijn geheel, is de inclusiviteit ook ver te zoeken, aangezien enkel aan zwart versus wit gedacht wordt en alle andere etniciteiten zo uit het debat gesloten worden. Na decennia ophef rond de term in de Verenigde Staten, is er nu dus reden te meer om het debat ook hier in Vlaanderen aan te wakkeren. Enkel nog wachten op het Nederlandstalige equivalent van Kendrick Lamar om zich er op een podium over uit te spreken.
