Zo meet je creativiteit in de klas

De maatschappij is steeds in verandering. Nieuwe technologie, trends, nieuwsberichten,… volgen elkaar steeds sneller op. We krijgen veel prikkels te verwerken: leerlingen staan dus ook voor een moeilijkere taak. Ze moeten de juiste vaardigheden ontwikkelen om al deze informatie te verwerken en bovendien moeten ze leren er creatief mee om te gaan. Maar hoe kan je hier als leerkracht aan werken? En kan je in beeld brengen hoe goed je les de creativiteit van je leerlingen bevorderde?

Hoe subjectief is creatief?

De meeste mensen linken creativiteit meteen aan kunst en kunstenaars. Maar het is meer dan dat: creatief zijn is een eigenschap die iedereen nodig heeft als je bijvoorbeeld met een probleem geconfronteerd wordt. Creatievelingen kunnen anderen inspireren en hun visie omzetten in realiteit. Ook op je werk is creativiteit een absolute troef. Wanneer je hier moet omgaan met een uitdaging of een lastige klant dan kan het helpen door meer buiten de lijntjes te denken om een gepaste oplossing te vinden.

Maar tegelijk is creatief zijn behoorlijk vaag. Van zodra je het concreet wil maken, ontstaan de verschillen. Is wat je ziet iets wel creatief of niet? En dan volgt een typische schoolse vraag: hoe kan je iets subjectief als creativiteit evalueren bij leerlingen en studenten? Deze uitdaging wilden we oplossen en tegelijk leerkrachten helpen bij het stimuleren van creativiteit. We ontwikkelden een tool die de creativiteit kan meten van leerlingen in alle vakken (dus niet alleen tijdens de ‘creatievere’ vakken zoals plastische opvoeding).

Meten is weten

“Creativiteit is een inzicht, idee of product dat nieuw en origineel is en een potentiële toepassingswaarde heeft.” Deze beschrijving komt uit het boek ‘Creativiteit krijg je niet voor niets’ van Carsten de Dreu en Daniel Slighte. Maar als we creativiteit willen meten dan moet het nog concreter. Wanneer wordt iets als origineel of nieuw beschouwd? En wanneer kan je spreken van potentiële toepassingswaarde? Om de creativiteit te meten, hebben ze rekening gehouden met volgende factoren: de leerling, het idee/creatie (evolutie), opdracht- en techniekregels en de leerkracht. Deze factoren hebben een invloed op creativiteit.

Niet iedereen is even creatief. Hoe hard je deze eigenschap hebt ontwikkeld of niet hangt onder andere af van opvoeding, opleiding, emoties, karakter, enz. Maar over deze factoren heeft de leerkracht in een schoolomgeving uiteraard geen controle. Dus daarom heeft men vooral gekeken naar de onderdelen waar de leerkracht wel controle op kan uitoefenen. Want door de juiste omgeving te creëren kan de leerling meer moed hebben om iets nieuw te proberen of een nieuw idee te bedenken. Deze onderdelen zijn: De leerling zelf, Idee/Creatie(evolutie), opdracht- en techniekregels en De leerkracht.

Met “de leerling zelf” wordt bedoeld hoe de leerling een probleem oplost. Gaat deze veel kleine oplossingen vinden, veel verschillende oplossingen, gaat hij proberen een origineel idee te vinden.

Met “het idee/creatie (evolutie)” wordt bedoel hoe ver het idee/creatie af staat van wat de leerkracht gegeven heeft. Maakt de leerling een kopie of maakt hij iets compleet nieuws?

Bij “de regels” wordt er twee soorten bedoeld. Ten eerste, verstaat de leerling wat hij moet doen om te slagen met de opdracht? Ten tweede, weet de leerling hoe hij bepaalde machines of voorwerpen moet gebruiken om een bepaalde techniek onder de knie te krijgen.

Als laatste hebben we “de leerkracht”. Hier is het belangrijk om na te gaan wat voor soort sfeer hij creëert in de klas? Is het meer een rumoerige sfeer of werkt iedereen goed samen? Als de klas een meer open sfeer heeft zullen de leerlingen ook meer bereid zijn om creatiever uit de hoek te komen.

Hiermee willen we ook zeggen dat we niet uitdrukkelijk creativiteit meten, maar hoe je kan zien of je les creativiteit uitdaagt. Al deze onderdelen zijn om te zien of de leerling niet alleen zich goed voelt om zich meer te durven uiten, maar ook om te zien of hij de juiste technieken heeft om juist creatiever te denken.

Check, check én check

Zoals het begin van dit artikel al op wees is er iets gecreëerd dat die creativiteit zou meten. Wat het uiteindelijk resultaat was van dit onderzoek is een checklist. Deze bevat verticaal de vier elementen, enkel “regels” is nog eens opgesplitst, die al eerder vernoemd zijn. Elk element is dan nog eens horizontaal verdeeld elks over vier vakken die een kleine beschrijving bevat van de gradaties om een goed beeld te vormen van wanneer een bepaalde gradatie is bereikt. Deze checklist kan gebruikt worden tijdens de lessen zelf als evaluatie van andere leerkrachten of als zelfevaluatie. De resultaten van de checklist kunnen dan gebruikt worden om jezelf en lessen bij te sturen. Het is meer een tool om te bekijken hoe je als leerkracht zelf verder kan gaan en hoe je je leerlingen nog meer kan stimuleren. Maar, deze checklist staat nog zeker in zijn kinderschoenen. Het dilemma ligt erin dat de checklist nog niet in het werkveld zelf is getest. Maar de resultaten van de testen tijdens het onderzoek zijn zeker veelbelovend om verdere testen erop uit te voeren. Er waren ook al docenten van de Artevelde hogeschool die interesse hadden in de checklist zelf. Er zou dus op lange termijn nog meer onderzoek moeten gebeuren in het werkveld zelf, maar er is ook al sprake van deze checklist om te vormen zodat ook leerlingen deze kunnen gebruiken. Zo kunnen de leerkrachten de visie van de leerlingen over de lessen.

21th century skills

Onze scholen zijn druk bezig om de noden van de leerlingen aan te kaarten en leren hiervoor de 21th century skills aan. Maar als de leerlingen nu net dat tikkeltje extra creativiteit kunnen meekregen van de leerkrachten via de lessen naar de echte wereld, waarbij hopelijk de checklist kan helpen. Wie weet wat voor waanzinnige dingen de volwassenen van de toekomst kunnen teweegbrengen als ze creativiteit kunnen toevoegen bij al die andere 21th century skills. Wie weet…..