Hoe kunnen werkvormen, gebaseerd op creativiteit en zelfsturing, bijdragen tot de ontwikkeling van initiatief en verantwoordelijkheid bij kinderen van de tweede en derde graad?

Laura Lassuyt Eden Deconinck
Persbericht

Ondernemend aan de slag!

Wij, Eden Deconinck & Laura Lassuyt, zijn twee derdejaarsstudenten Lager Onderwijs aan de Katholieke Hogeschool VIVES Campus Kortrijk & Tielt. In kader van ons eindwerk (bachelorproef) verdiepten wij ons in een specifiek thema, namelijk ‘ondernemingszin’. Hierbij probeerden we een antwoord te bieden op de vraag van een schoolteam. Schermafbeelding 2019-10-05 om 10.59.15 0

De vraag van…

Ons onderzoek ging van start bij het verkennen van het nieuw leerplanconcept van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, ZILL (Zin in leven! Zin in leren!). Op vraag van de school onderzochten we de ontwikkeling van ‘initiatief en verantwoordelijkheid’, meer bepaald ‘ondernemingszin’. Het onderzoek gebeurde bij leerlingen uit de tweede en derde graad lager onderwijs van basisschool de Kerselaar in Gottem (Oost-Vlaanderen). Door middel van een literatuurstudie en vertrekkende vanuit het schema van Laevers en Bertrands [1] analyseerden we dit thema. Uit het schema konden we afleiden dat de twee kernvaardigheden ‘zelfsturing’ en ‘creativiteit’ de protagonisten zijn binnen dit ontwikkelthema. Naast deze kernvaardigheden hebben we oog voor de ‘growth mindset’ van de kinderen en zetten we in op de 21e-eeuwse vaardigheden (kritisch denken, samenwerken, communiceren, probleemoplossend denken…). Deze 21e-eeuwse vaardigheden krijgen een plaats binnen ons thema, waarbij we willen inzetten op de toekomst. De praktijksituatie verkenden we grondig door gesprekken met de leerkrachten, observaties in de klas en het afnemen van een vragenlijst bij de leerlingen. Schermafbeelding 2019-10-05 om 10.59.11

Op basis van de literatuurstudie en de praktijkanalyse verdiepten we ons in de volgende onderzoeksvraag: “Hoe kunnen werkvormen, gebaseerd op creativiteit en zelfsturing, bijdragen tot de ontwikkeling van initiatief en verantwoordelijkheid bij kinderen van de tweede en derde graad?”

Het bijhorende ontwerp

Om een antwoord te bieden op deze onderzoeksvraag werkten we een toolkit uit, samengesteld uit werkvormen en tips, om de kernvaardigheden zelfsturing en creativiteit te bevorderen en te stimuleren in de klas. Echter willen we duiden op het feit dat de begrippen, uit het schema van Laevers en Bertrands (2002-2003), elkaar beïnvloeden. Tijdens de twee ontwerpweken voerden we deze werkvormen uit samen met de leerlingen. Daarnaast hebben we de verschillende tips, die de leerkracht kan toepassen om ondernemingsgezind aan de slag te gaan, geïntegreerd in ons project. 

Samen met de leerlingen en leerkrachten van de twee hoogste graden uit de Basisschool de Kerselaar in Gottem gingen we dus ondernemend aan de slag. Zoals eerder vermeld, is het de bedoeling om de begrippen ‘zelfsturing’ en ‘creativiteit’ bij de kinderen te stimuleren. Deze twee kernbegrippen van ondernemingszin vormden het fundament van onze ontwerpen. Hierbij ontworpen we werkvormfiches die deze twee vaardigheden bevorderen. Vervolgens legden we een verband tussen het ontwikkelthema ‘ondernemingszin’ en het thema ‘diversiteit’. De kinderen gaven zelf aan dat ze graag speelgoed wilden maken voor kansarme kinderen. Vervolgens hebben we, gedurende de twee ontwerpweken, onze werkvormen en tips toegepast tijdens het ontwerpen van hun speelgoed. Hierop aansluitend namen de leerlingen het initiatief om zelf contact op te nemen met Marc Kint (vzw Contactcentrum, verdeelpunt voor de Voedselbank Oost-Vlaanderen) en werd hem het speelgoed overhandigd in het bijzijn van schepen van Onderwijs Trees Van Hove. Daaropvolgend legden we zelf contacten met Unizo en Creatool en stonden we helemaal open voor de ondernemerswereld. Op basis van analyses en reflecties op de praktijk stuurden we telkens onze ontwerpen bij. 

Ons besluit

Tot slot kunnen we uit ons project algemeen besluiten dat de kinderen zowel een vooruitgang geboekt hebben op vlak van ‘creatief denken’ als het grondig doorlopen van hun eigen leerproces. Doorheen het project gaven de kinderen elk idee een kans tijdens het brainstormen en legden ze zelfstandig de focus op het volhardend vorm geven van hun idee door middel van de deelcomponenten van zelfsturing (wilsfactor, richting kiezen, scenario bedenken en uitvoeren, afstand nemen). Daarnaast kunnen we ook onze onderzoeksvraag kritisch beantwoorden door terug te blikken op het IK-rapport, die de kinderen in het begin van het project en op het einde invulden. Tijdens het analyseren van de IK-rapporten merkten we op dat de kinderen kritisch stilstonden bij hun eigen groeipunten en talenten. Hierbij konden ze enerzijds nagaan of ze gegroeid waren doorheen het proces en anderzijds of ze op bepaalde competenties minder scoorden dan ze eerst dachten.Schermafbeelding 2019-10-05 om 10.59.20 0

Uit bovenstaande bevindingen kunnen we afleiden dat werkvormen, gebaseerd op de kernvaardigheden ‘creativiteit’ en ‘zelfsturing’, kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van initiatief en verantwoordelijkheid bij kinderen van de tweede en derde graad. Dit kan concreet gebeuren door ten eerste in te spelen op het zelfstandig creatief denken. Ten tweede kan dit ook door het (creatief) proces uit te diepen door middel van de deelcomponenten van zelfsturing. Hierbij is het van belang om de toolkit flexibel aan te wenden. Aansluitend willen we de nadruk leggen dat de leerkracht zich kritisch moet opstellen tegenover onze toolkit en moet inspelen op de individuele noden van de kinderen. 

Enkele bevindingen 

Ondanks het feit dat we een antwoord hebben kunnen bieden op onze onderzoeksvraag, hebben we echter enkele kritische bedenkingen. Een antwoord op de vragen: ‘Zijn de leerlingen nu effectief ondernemender geworden? Stellen ze hun mindset open voor nieuwe ideeën en willen ze zelf hun talenten benutten en beter presteren? Zijn de leerlingen nu ondernemender geworden?’ blijft voor ons nog wat zoek. Het stimuleren en ontwikkelen van een ondernemingszin is een langdurig proces die de leerlingen elk op hun eigen manier afleggen. Bovendien gaat een ondernemende leerling zijn ondernemingsgezinde competenties niet alleen bovenhalen binnen een project, maar zal dit doortrekken doorheen de verschillende activiteiten binnen het ‘leren en leven’. 

Suggesties 

Tot slot suggereren we om het ontwikkelthema ‘ondernemingszin’ niet enkel toe te passen tijdens projecten/thema’s, maar ook binnen alledaagse activiteiten. Kortom, je moet het als leerkracht niet altijd ‘groots’ willen zien. Ondernemingszin krijgt pas een kans als je als leerkracht er voor openstaat en dit weerspiegelt in jouw aanpak in de klas. We sluiten deze bachelorproef af met de volgende quote. 

 “Het is aan ons om ondernemende talenten te stimuleren zodat ze op jonge leeftijd al ontbolsteren” (Vlajo, 2019).

[1] Laevers, F., & Bertrands, E. (2002-2003). De vernieuwers, managers, leiders en avonturiers uit je klas. Kleuters met ondernemingszin. Kleuters en ik, 19(4), 2-5.

Bibliografie

 

Anderson’s, M. (2012). Bruisende breinen: Kansdenken kaartboek. Geraadpleegd op 13/03/2019, van https://www.managementboek.nl/code/inkijkexemplaar/9789081424301/bruisende-breinen-kansdenken-kaartboek-spel-martijn-anderson.pdf

 

BlooviRedactie. (2017). Waar Vlaamse ondernemers naar opkijken? Flandrienmentaliteit: doorzetten, incasseren en toch doorgaan. Geraadpleegd op 12/02/2019, van https://www.bloovi.be/artikels/innoveren/2017/waar-vlaamse-ondernemers-echt-naar-opkijken-mensen-met-flandrienmentaliteit

 

Creatool. (2019). Producten: Xlarge Case. Geraadpleegd op 03/04/2019, van https://www.creatool.be/producten/

 

de Bode, J., & Nijman, L. (2014). Hoe bedenk je het?! Creatief denken in het basisonderwijs. Bussum: Coutinho. 

 

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry11(4), 227-268.

Declerq, B. (2002-2003). “Juf, ondernemen wat is dat?” Tips om zelfsturing en creativiteit bij kleuters te stimuleren. Kleuters en ik, 19(4), 6-9.

Deleij, M. (2016). Eigenaarschap, zo simpel! Maak leerlingen betrokken. Jeugd in school en wereld, 101(2), 32-35.

 

Deleu, A., Dossche, S., & Wante, D. (2016). Puzzelen aan een uitdagende leeromgeving. Basisdidactiek voor de leraar lager onderwijs. Mechelen: Plantyn. 

 

De Ruysscher, K. (2015). Zin in leren! Zin in leven! Raamwerk voor een leerplan in ontwikkeling. Geraadpleegd op 05/02/2019, van

https://pincette.katholiekonderwijs.vlaanderen/meta/properties/dc-identifier/CUR-2015-V-Raamwerk%20voor%20een%20leerplan%20in%20ontwikkeling%20versie%2017

 

De Ruysscher, K. (2018). Eigenaarschap over het leerplan: Onderwijsarrangementen ontwerpen in de basisschool op maat van de leerlingen, de context en Zin in leren! Zin in leven! In dialoog, 2(5), 6-11. 

 

De Semt, E. (2016). Zin in educaties. School + visie8(6), 23-26.

 

Devos, B. (2018). Het belang van communiceren… Sint-Canisiusblad, 116(2), 5A-7A. 

 

Djapo vzw. (2016). Methode Creatief Denken: Een Denk- En Werkwijze Voor Het Basisonderwijs: Meer Dan 20 Lessen En 100 Werkvormen. Les îles: Ellezelles.

 

Focke, S. (2016). De 10 basiscompetenties van de leraar. Het beroepsprofiel van de leraar kleuter-, lager en secundair onderwijs. Mechelen: Plantyn.

 

Goltstein, A. (2008). Drie brainstormtechnieken om te divergeren. Geraadpleegd op 15/03/2019, van http://www.vinca.nl/wp-content/uploads/2013/06/Drie-brainstormtechnieken-voor-divergeren-Annet-Goltstein.pdf

 

Haeck, M. (2012). Ondernemingszin… dromen, denken en doen! School + visie, 4(4), 24-26. 

 

KareldeGroteHogeschool. (2013). Ervaringsgericht werken: welbevinden & betrokkenheid. Geraadpleegd op 5/03/2019, van https://www.slideshare.net/Karel-de-Grote-Hogeschool/ppt-welbevinden-betrokkenheid

 

Katholiek Onderwijs Vlaanderen. (2018). Zin in leren! Zin in leven! Geraadpleegd op 4/02/2019, van http://zill.katholiekonderwijs.vlaanderen

 

Katholiek Onderwijs Vlaanderen. (2018a). Zin in leren! Zin in leven!: leerplanboek (2de druk ed.). Brussel: Katholiek Onderwijs Vlaanderen.

 

Katholiek Onderwijs Vlaanderen (2018b). Zill? Ziezo! Een exploratief onderzoek rond één jaar implementatieproces Zin in leren! Zin in leven! In proeftuinscholen. Brussel: DOKO vzw.

 

Kerpel, A. (2014). Mindset, de weg naar een succesvol leven. Geraadpleegd op 13/03/2019, van https://wij-leren.nl/mindset-talent.php

 

Kiddo. (2013). Jonge kinderen en zelfsturing. Geraadpleegd op 10/03/2019, van https://www.kiddo.net/jonge-kinderen-en-zelfsturing/1025324

 

KU Leuven – Faculteit Theologie & Religiewetenschappen Thomas. (2002-2019). Persoonsvorming: Ingrediënt ‘Uniciteit en verbondenheid’. Geraadpleegd op 14/02/2019, van https://www.kuleuven.be/thomas/page/leerplan-secundair/ingredient/11532/

 

Laevers, F., & Bertrands, E. (2002-2003). De vernieuwers, managers, leiders en avonturiers uit je klas. Kleuters met ondernemingszin. Kleuters en ik19(4), 2-5. 

 

Laevers, F. (2004-2005). EE-m@gazine: Echo’s uit het Ervaringsgericht Onderwijs. Ervaringsgericht Onderwijs als antwoord. Geraadpleegd op 10/03/2019, van https://vorming.cego.be/images/downloads/Ond_DP_EE_2004-2005-1-3_Ervaringsgericht_onderwijs_als_antwoord_1.pdf

 

Laevers, F., Bertrands, E., Declercq, B., & Daems, M. (2004a). Instrumenten voor de screening van 6-12 jarigen en observatie van de leeromgeving – Ondernemingszin (h)erkennen. Leuven: CEGO Publishers.

 

Laevers, F., & Betrands, E. (2004b). Ondernemingszin (h)erkennen. Leuven: CEGO Publishers. 

 

Laevers, F., Aarden, I., & Wassink, D. (2018). Ondernemingszin herkennen en waarderen. KU Leuven.

 

Lepoutre, J.; Meuleman, M.; Van den Berghe, W., & Vermeire, J. (2012). Onderzoeksrapport: stimuleren van ondernemerschap in het secundair onderwijs. Een verdieping van effecto. Geraadpleegd op 10/03/2019, van https://flandersdc.be/uploads/media/5893a4c80b1ad/2012-12-vlerick-stimulerenvanondernemerschapinhetsecundaironderwijs.pdf?production-23e709f

 

Lucassen, M. (2015a). Onderwijsonderzoek: Convergent denken: het kiezen van de beste optie. Geraadpleegd op 13/03/2019, van https://www.vernieuwenderwijs.nl/convergent-denken-kiezen-beste-optie/

 

Lucassen, M. (2015b). Onderwijsonderzoek: Divergent denken: Zo maak je leerlingen creatiever! Geraadpleegd op 13/03/2019, van https://www.vernieuwenderwijs.nl/divergent-denken-zo-maak-je-leerlingen-creatiever/

 

Lucassen, M. (2015c). Onderwijsonderzoek: Creativiteit, wat is het nu eigenlijk? Geraadpleegd op 13/03/2019, van https://www.vernieuwenderwijs.nl/creativiteit-wat-is-het-nu-eigenlijk/

 

Mathyssen, M. (2010). Een school op mensenmaat. Antwerpen: Garant.

 

Mulder, P. (2017). Wheel of Life (Levenswiel). Geraadpleegd op 15/03/2019, van https://www.toolshero.nl/psychologie/persoonlijk-geluk/wheel-of-life-levenswiel/

 

Muyters, P., Peeters, K., & Smet, P. (2011). Actieplan Ondernemend Onderwijs 2011-2014: Actieplan voor het stimuleren van Ondernemingszin en Ondernemerschap via het onderwijs. Geraadpleegd op 11/03/2019, van http://www.hogeronderwijsonderneemt.be/sites/default/files/atoms/files/Actieplan%20Ondernemend%20Onderwijs%202011-2014.pdf

 

OMJS. (2002-2019). Prikkelende posters. Geraadpleegd op 11/03/2019, van https://www.onderwijsmaakjesamen.nl/pp/

 

Rekelhof, B. (2017). Nieuwe vaardigheden, ander onderwijs. Geraadpleegd op 12/02/2019, van https://www.vernieuwenderwijs.nl/nieuwe-vaardigheden-onderwijs/

 

Schill. R., (2018). Quote van de dag. Geraadpleegd op 3/04/2019, van https://touteslavie.com/quote-van-de-dag-275/#

 

Smidts, D. (2017). Executieve functies in ontwikkeling. Wereld van het jonge kind, 44(7), 23. 

 

Smidts, D. (2018). Zelfsturing in de klas: over aandacht, executieve functies en rust. Amsterdam: Nieuwezijds.

 

Sinek, S. (2009). Hoe grote leiders tot actie inspireren. Geraadpleegd op 12/02/2019, van https://www.ted.com/talks/simon_sinek_how_great_leaders_inspire_action?…

Startupkidsclub. (2017). Defining Entrepreneurship to Kids. Geraadpleegd op 11/02/2019, van https://www.startupkidsclub.com/new-blog/2017/12/29/defining-entrepreneurship-to-kids

SLO. (2019). 21e eeuwse vaardigheden. Geraadpleegd op 13/03/2019, van http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/21e-eeuwse-vaardigheden

 

SLO. (2017). Creatief denken en handelen: een voorbeeldmatig leerplankader. Geraadpleegd op 13/03/2019, vanhttp://curriculumvandetoekomst.slo.nl/21e-eeuwse-vaardigheden/creatief-denken-en-handelen/voorbeeldmatig-leerplankader

 

Toren, A. (2018a). How Role-Modeling Help Kidpreneurs Exel. Geraadpleegd op 02/03/2019, vanhttps://kidpreneurs.org/how-role-modeling-helps-kidpreneurs-excel/

 

Toren, A. (2018b). Stop Micromanaging Kids, Start Empowering Them. Geraadpleegd op 02/03/2019, van https://kidpreneurs.org/stop-micromanaging-kids-start-empowering-them/

 

Unizo. (2018). Onderwijs & ondernemen: leeronderneming 2.0. Brussel: UNIZO. 

 

VanDale. (2019). Gratis woordenboek. Geraadpleegd op 18/02/2019, van https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/ondernem…

Vandekerckhove, B. (2018). Ferndinand Verbiest heeft een sterk draagvlak: een collectief leerproces. Sint-Canisiusblad, 116(2), 3A-4A.

 

van den Berg, I. (2012). Ondernemende kinderen op komst! Inspiratieboek. Leren ondernemen in het basisonderwijs. Drachten: Eduforce.

 

Van der Haak, P. (2018). Wie zorgt dat het goed komt? Eigenaarschap vergroten in elk team. Amsterdam: Business Contact. 

van Erp-Gerrits, M. (z.d.). Zelfsturing bij jonge kinderen. Geraadpleegd op 18/02/2019, van https://www.cedinonderwijs.nl/artikel/zelfsturing-bij-jonge-kinderen/

 

Verrue, J. (2014). Screeningstest ondernemingszin. Geraadpleegd op 11/02/2019, van http://ondernemingszin.ugent.be/

 

Venturelab. (2018). Intro to entrepreneurship A. Geraadpleegd op 11/02/2019, van https://venturelab.org/elementary-curriculum-upper/

 

Vlajo. (2019). Vlajo ondernemers voor de klas: hét grootste onderwijsproject tussen scholen en bedrijven in Vlaanderen. Geraadpleegd op 5/03/2019, van https://www.vlajo.org/programmas/ondernemers-voor-de-klas/ondernemers-voor-de-klas

 

Wongrago. (2018-2019). Brochure met info en schoolreglement om je vlugger thuis te voelen op onze school.Geraadpleegd op 4/02/2019, van http://www.wongrago.be/GOTTEM/?q=node/43

Universiteit of Hogeschool
Lager Onderwijs
Publicatiejaar
2019
Promotor(en)
Sofie Dossche en An De Buck
Kernwoorden
Share this on: