Grexit voor Brexit

Emilie Légère
Persbericht

Grexit voor Brexit

31 oktober, klokslag middernacht. Op dat moment horen de Britten onze Unie voorgoed vaarwel te zeggen. Een absoluut unicum in de Europese geschiedenis? Zou je denken. Toch deden de Groenlandse Inuit het hen zo'n 35 jaar geleden al voor. Een frisse duik in het verleden van het grootste eiland ter wereld.

         image 392

         Betoging tegen Europees lidmaatschap, 1982.

Groenland. Voor 80 procent bedolven onder pure ijsmassa, enkel te bereiken met een propellervliegtuigje via IJsland of Denemarken, drie steden die naam waardig met daarnaast eindeloos veel kleine nederzettingen langs de kustlijn, trotse eigenaar van welgeteld drie verkeerslichten en wintertemperaturen die in het noorden makkelijk -50 graden Celsius halen. Kortom, een vat vol curiosa te midden van ongeëvenaarde natuurpracht. Geen wonder dat ook Reizen Waes Europa popelde om er een aflevering aan te wijden. Toch moeten we de redactie van het populaire VRT-programma liefdevol op de vingers tikken, want Groenland maakt wel degelijk géén deel meer uit van Europa noch de Europese Unie. Sterker, het was de eerste natie ooit die besliste om de deur van het samenwerkingsverband achter zich toe te trekken. Op 1 februari 1985 om precies te zijn.

Om het hoe en waarom van deze uitzonderlijke gebeurtenis te begrijpen, moeten we terug naar - hou je vast - het jaar 1814. Na eeuwen onder Deens-Noorse heerschappij wordt Groenland officieel omgedoopt tot een kolonie van Denemarken. Het zal duren tot na de Tweede Wereldoorlog  vooraleer het land die weinig flatteuze titel van zich af kan werpen en integraal deel gaat uitmaken van het Deens Koninkrijk. Het lijkt allemaal lang geleden, maar de Deense kolonisatie staat tot op vandaag onuitwisbaar in het geheugen van de Inuit gegrift. Hun roep naar meer autonomie bereikt een kookpunt in 1972, wanneer Denemarken een referendum houdt om te bekijken of zijn inwoners al dan niet willen toetreden tot de Europese Economische Gemeenschap. Een meerderheid van het Koninkrijk stemt in, en ondanks een oorverdovend 'nej' van de Groenlanders moet ook de ijsnatie noodgedwongen toetreden.

'Laat ons vertrekken'

In 1979 wordt de Groenlandse roep om meer autonomie beantwoord met een stembusgang. De inwoners mogen beslissen over Home Rule, zelfbestuur. Een vette vink op het formulier van zo'n 70 procent van de kiezers zorgt ervoor dat Groenland een heel resem aan bevoegdheden mee naar huis mag nemen. Maar vooral en bovenal: de bevolking heeft voortaan een eigen parlement en regering. Ex-premier en nationaal boegbeeld Lars-Emil Johansen was de man van het eerste uur. Als lid van een bijzondere commissie in Denemarken had hij het referendum over zelfbestuur mee mogelijk gemaakt. Na de overwinning keert hij terug naar zijn thuisland, waar hij wordt benoemd tot minister voor Visserij  in de allereerste Groenlandse regering. "Onze roep om zelfbeschikking was onlosmakelijk verbonden met de wens om opnieuw uit de Europese Gemeenschap te stappen, en met het idee in ons achterhoofd dat we Groenland op een dag volledige onafhankelijkheid zouden kunnen schenken. We zijn dan ook meteen na de verkiezingen begonnen met de organisatie van een uit-campagne die de burgers hiervoor warm moest maken."

Die campagne kreeg de naam Anisa, wat zoveel betekent als 'laat ons vertrekken'. De drijfveer van Anisa was tweeledig. In eerste instantie was het hen te doen om de visvangst, dat tot vandaag beschouwd wordt als het kloppend hart van de natie. Ondanks het feit dat die bevoegdheid ondertussen van Kopenhagen naar hoofdstad Nuuk was verhuisd, hadden de Groenlanders nog steeds weinig in de pap te brokken omwille van hun EEG-lidmaatschap. Maar de nagel waarop de Grexiteers het vaakst geklopt hebben, is identiteit. De Deense kolonisatie is een oud zeer, en de verplichting om mee te gaan naar de Gemeenschap had heel wat kwaad bloed gezet. Het recht op zelfbeschikking uit 79 liet dan ook een frisse wind door Groenland waaien, een hernieuwde kracht om eindelijk een natie op te bouwen van en voor Groenlanders.

EEG gedeeld door tweeOfficiële parlementsfoto na het exit-referendum van 1982.

En zo geschiedde. Tien jaar na de toetreding mag Groenland zich opnieuw uitspreken over Europees lidmaatschap. Na een lange dag van nagelbijten en ouwe klare achteroverslaan, komt het verdict: 52 procent van de kiezers wil vertrekken. Een miniem verschil waarbij slechts 1500 stemmen de doorslag geven over de politieke toekomst van de natie. Door het vertrek van Groenland is de Unie plotsklaps meer dan de helft van haar grondgebied kwijt. Toch denkt Hendrik Vos, professor EU-studies aan de Universiteit Gent, niet dat die primeur een grote schokgolf veroorzaakte. "Het was inderdaad een enorme massa land, maar meer moet je er volgens mij niet achter zoeken. Geschiedenisboeken over Europese integratie vermelden Grexit vaak zelfs niet, of het wordt hooguit omschreven in een paragraafje. Ik denk wel dat de Gemeenschap het vertrek betreurde. Als club wil je zo aantrekkelijk mogelijk zijn, en als een land dan expliciet te kennen geeft dat het er niet meer bij wil horen, dan krijgt je internationaal imago wel een deuk. Maar je mag niet vergeten dat er in diezelfde periode toetredingsaanvragen van onder andere Spanje en Portugal liepen, dus al bij al kon Brussel het vertrek van Groenland wel compenseren."

De onderhandelingen tussen Groenland en de Europese Gemeenschap nemen uiteindelijk drie jaar in beslag. De ijsnatie wordt omwille van haar link met lidstaat Denemarken overgebracht naar de categorie van Europese landen en gebieden overzee. In een visserijverdrag doen beide partijen water bij de wijn. In ruil voor verdere toegang tot de Groenlandse wateren mogen de Inuit hun vis tariefvrij verkopen binnen de Europese interne markt. Ook blijven ze recht hebben op Europese fondsen die de verdere ontwikkeling van het land moeten verzekeren. Het is een deal die voor Groenland op economisch vlak even voordelig uitdraait als zouden ze lid van de Unie gebleven zijn. Het grote verschil zit hem dan ook in de symboliek: de natie heeft haar trots en eigenwaarde teruggewonnen. Op 1 februari 1985 is Grexit een feit. En zo zette het grootste eiland ter wereld zijn eerste stapjes richting onafhankelijkheid, een strijd die tot op heden niet gestreden is.          

Voor het volledige achtergrondstuk: zie bijlage.

Bibliografie

AFP. (2002, 5 december). Groenlanders willen lossere band met Denemarken. Geraadpleegd op 25 november 2018 via De Morgen, Gopress.

Audioversity. (2018, 5 november). What is Greenland–European Union relations?, Explain Greenland–European Union relations [Youtube]. Geraadpleegd op 26 november 2018 viahttps://www.youtube.com/watch?v=wqP_ty1rPPU

Blancquaert, L. (presentatrice). (2013). Groenland [tv-programma]. Sultan Sushi. Birth Day. Brussel: VRT.

Bonde, J. (2018). DA EF BLEV HALVERET. Geraadpleegd op 31 januari 2019 via https://uk.uni.gl/research/greenland-eu-relations.aspx

Centrum voor Informatie over de Media [Website]. (2018). Geraadpleegd op 16 februari 2019 via http://www.cim.be/nl

Clayton, J. (2016, 2 september). Brexit: Lessons from Greenland - BBC Newsnight [Youtube]. BBC Newsnight. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.youtube.com/watch?v=HeUbxNXuMpY

Clayton, J. (2016, 2 september). Learning Greenland's lessons for Brexit. BBC Newsnight. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.bbc.com/news/world-europe- 37246181

Cook, B. (2001). Europe since 1945: an encyclopedia. New York: Routledge, 540-541.

De la Baume, M. (2016, 22 juni). Greenland's exit warning to Britain. Politico. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.politico.eu/article/greenland-exit-warning-to-britain- brexit-eu-referendum-europe-vote-news-denmark/

De Morgen. (1998, 1 december). De geboorte van een reus. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

De Morgen. (2015, 16 november). De Morgen wint European Newspaper Award. Geraadpleegd op 16 februari 2019 via https://www.demorgen.be/tvmedia/de-morgen-wint- european-newspaper-award-b981c78e/

De Standaard. (2001, 26 januari). Bush' brief aan Groenland wekt wrevel in Denemarken. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Der Spiegel. (2008, 19 november). Opstanding uit het ijs. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Knack, Gopress.

Delputte, L. (2002, 26 december). Groenland ontcijferd. De Morgen. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Demesmaeker, M. (2016, 27 augustus). Mogelijke uitweg na Brexit-referendum: houdt Groenland Schotland in de EU?. Knack. Geraadpleegd op op 25 november 2018 via https://www.knack.be/nieuws/wereld/mogelijke-uitweg-na-brexit-referendum-houdt- groenland-schotland-in-de-eu/article-opinion-745243.html

Descamps, F. (2014, 16 december). Pokeren om de pool. De Morgen. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

EU Reporter. (2017, 24 januari). #Article50: Greenland got out - Scotland want to stay in [Youtube]. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.youtube.com/watch?v=R3QVc2Uy2Uw

Gad, U. (2016, 7 juli). Could a ‘reverse Greenland’ arrangement keep Scotland and Northern Ireland in the EU?. The London School of Economics and Political Science. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://blogs.lse.ac.uk/europpblog/2016/07/07/reverse-greenland- arrangement/

Gad, U. (2014). Greenland: a post-Danish sovereign nation state in the making. Kopenhagen: University of Copenhagen.

GP, D., & M, W. (2008, 26 november). NUUK - Ze waren met z'n 38.000. Het Belang van Limburg. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Gulløv, H., & Heilmann, S. (1973). EF-afstemningen i Grønland. Geraadpleegd op 19 januari 2018 via http://www.tidsskriftetgronland.dk/archive/1973-4-Artikel02.pdf#page=5

Harhoff, F. (1982, 30 maart). Grønland, Danmark og EF. Geraadpleegd op 19 januari 2018 via http://www.tidsskriftetgronland.dk/archive/1982-4-Artikel03.pdf#page=1

Holslag, J. (2017, 12 juli). Het gevecht om Groenland. Knack. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Hunt, A., & Wheeler, B. (2019, 31 januari). Brexit: All you need to know about the UK leaving the EU. BBC. Geraadpleegd op 26 november 2019 via https://www.bbc.com/news/uk- politics-32810887

Ilisimatusarfik (2019). Greenland-EU relations. Geraadpleegd op 31 januari 2019 via https://uk.uni.gl/research/greenland-eu-relations.aspx

Inatsisartut. (2016, 11 november). BETÆNKNING: Afgivet af Udenrigs-og Sikkerhedspolitisk Udvalg vedrørende. Geraadpleegd op 22 januari 2019 via https://ina.gl/dvd/EM2016/pdf/media/2527381/pkt56_em2016_bf33_eu_bet_2b…

Inatsisartut. (z.d.). Inatsisartut: parliament of Greenland. Geraadpleegd op 18 januari 2019 via https://ina.gl/

Ingemann, C., & Larsen, C. (2018). A scoping review: well-being among indigenous children and youth in the Arctic with a focus on Sami and Greenland Inuit. Kopenhagen: Nordic council of ministers.

Jensen, K. (2015). Grønlands integration i EU. Nuuk: Ilimmarfik.

Jinks, D. (2017, 23 juli). EU exit, what happened to Greenland?. The HR Director. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.thehrdirector.com/business- news/brexit/eu-exit-happened-greenland/

Khanna, P. (2014, 4 oktober). Kleinere staten kunnen de wereld redden. De Morgen. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Lynge, Nauja (2016, 19 juni). Nauja Lynge: To leave EU 30 years ago has been a god thing for Greenland [Youtube]. Folkebevægelsen mod EU. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.youtube.com/watch?v=Q70dYkp4bKg

Mates, J. (2016, 11 mei). Could the post-EU Greenland model work for Britain? [Youtube]. ITV News. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.youtube.com/watch?v=qPlc5caAwr0

Matthyssen, K. (2009, 19 februari). In Groenland zijn geen wegen tussen de dorpen. Gazet van Antwerpen. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Medialaan & De Persgroep Publishing (2019). Geschiedenis. Geraadpleegd op 16 februari 2019 via https://www.medialaan-persgroep.be/nl/over-ons/geschiedenis

Mels, T. (2008, 27 november). Groenland zet stap naar onafhankelijkheid. Metro. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Metro. (2002, 3 december). Groenland wil breken met Denemarken. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Mortensen, H. (1998). Cultural and social research in Greenland 1995-96. Nuuk: Ilisimatusarfik / Atuagkat publishing, 199-207.

Naalakkersuisut. (z.d.). Naalakkersuisut: government of Greenland. Geraadpleegd op 18 januari 2019 via https://naalakkersuisut.gl/en

Nielsen, R. (2018). Konference: EU & Grønland Relationer. Geraadpleegd op 31 januari 2019 via https://uk.uni.gl/research/greenland-eu-relations.aspx

Nielsen, R. (2017, 8 september). 35 YEARS AFTER THE ‘GRØXIT’-REFERENDUM: Why the EU

still plays an important role for Greenlandic diplomacy. Geraadpleegd op 1 februari 2019 via https://ecpr.eu/Filestore/PaperProposal/fc7f9236-e302-420f-9ae0-dddd033…

NowThis World (2016, 17 februari). Could Greenland Survive As An Independent Nation? [Youtube]. TestTube News. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.youtube.com/watch?v=D280unyVvKE

Peat, C., & Hall, M. (2016, 12 augustus).'It was worth it!' Greenland's 'simple' exit from Europe 'proved doomsday prophets wrong'. Express. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.express.co.uk/news/uk/698815/Britain-UK-Greenland-Brexit-EU-boost-simple- European-union-Theresa-May

Phillips, K. (2016, 8 november). Greenland: the only country to have left the EU. Rear vision. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.abc.net.au/news/2016-11- 09/greenland-the-only-country-to-have-left-the-eu/8005036

Quinn, C. (2016, 5 januari). UK and the EU: How to make a Brexit. BBC. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.bbc.com/news/uk-politics-35233683

Rebhan, C. (2018, 3 december). Den grønlandske EF-skepsis i 1970erne og 1980erne v/ Christian Rebhan [Youtube]. Ilisimatusarfik. Geraadpleegd op 31 januari 2019 via https://www.youtube.com/watch?v=i1_QIL_nbFQ&feature=youtu.be

Rebhan, C. (2018). Euroscepticism in Greenland in the 1970s and 1980s. Geraadpleegd op 31 januari 2019 via https://uk.uni.gl/research/greenland-eu-relations.aspx

Siegel, R. (2016, 28 juni). Britain Won't Be The First To Leave A United Europe. Guess Who Was?. npr. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.npr.org/sections/parallels/2016/06/28/483877464/britain-wont-be-the-first- to-leave-a-united-europe-guess-who-was?t=1550303481786

V, K. (1994, 15 oktober). Finnen stevenen af op duidelijk ja voor EU. De Tijd. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Van de Weyer, M. (2014, 4 november). Britse exit EU komt dichterbij. Het Belang van Limburg. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Van de Weyer, M. (2008, 15 mei). Groenland gaat solo. Het Belang van Limburg. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Van de Weyer, M. (2018, 26 april). Groenland is niet gehaast. Het Belang van Limburg. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

VS, L. (2017, 2 november). Geen akkoord. 't Pallieterke. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Vuyllsteke, C. (2002, 27 juni). Allergrootst je hoort er haast nooit iets over. De Morgen. Geraadpleegd op 25 november 2018 via Gopress.

Waes, T. (presentator). (2019, 20 januari). Groenland [tv-programma]. De Mensen. Reizen Waes: Europa. Brussel: VRT.

Witschge, L. (2016, 23 juni). This is what happened to the last country that left the EU…. The slow journalism company. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.slow- journalism.com/from-the-archive/this-is-what-happened-to-the-last-country-that-left-the- eu

Wochit News. (2016, 14 juni). Greenland Politicos Ponder Rejoining EU [Youtube]. Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://www.youtube.com/watch?v=OLAc0RFBHmY

Universiteit of Hogeschool
Professionele Bachelor in de Journalistiek
Publicatiejaar
2019
Promotor(en)
Patrick Pelgrims
Kernwoorden
Share this on: