HOREN, ZIEN & ZWIJGEN Herkenning, signalering en doorverwijzing van kindermishandeling door leerkrachten in een basisschool van het GO! Onderwijs
“IK HEB ME ACHTERAF VAAK AFGEVRAAGD WAAROM LEERKRACHTEN OP SCHOOL NIETS AAN MIJ MERKTEN.”
Gemiddeld zit er in elke klas 1 kind die slachtoffer is van kindermishandeling. Veel kinderen krijgen dus te maken met kindermishandeling. Velen kunnen er met niemand over praten of zijn bang om erover te praten. Kinderen zullen meestal niet zelf om hulp vragen omdat ze vaak afhankelijk zijn van hun moeder en vader, die in 96% van de gevallen ook de dader is.
Is er dan echt niemand waaraan ze hun verhaal kunnen vertellen?
Leerkrachten zijn een belangrijk persoon in het leven van de kinderen en vaak ook de enige aan wie ze hun verhaal kwijt kunnen. Ze worden daarom aanzien als vertrouwenspersoon.
Uit onderzoek blijkt dat veel leerkrachten aangeven dat zij noch tijdens hun opleiding noch gedurende hun loopbaan training of vorming over kindermishandeling kregen.
Daarnaast valt het ook op dat leerkrachten vaak niet op de hoogte zijn van de signalen en de stappen die ze kunnen nemen.
HOREN, ZIEN & ZWIJGEN
De bachelorproef ‘Horen, zien & zwijgen - herkenning, signalering en doorverwijzing van kindermishandeling door leerkrachten in de basisschool van het GO! Onderwijs’ gaat over de kennis die leerkrachten hebben over de signalen en de meldprocedure bij een vermoeden van kindermishandeling. Daarnaast komt ook wat de leerkrachten nodig hebben aan bod. Het onderzoek werd gevoerd in één school van het GO! Onderwijs.
Leerkrachten aan het woord
Vijf leerkrachten vulden de vragenlijst in. Uit de vragenlijsten komt voort dat leerkrachten weinig kennis hebben over de meldprocedure rond kindermishandeling. Vaak hebben ze geen vorming gekregen rond dit thema.
Stappenplan
De uitkomst en bevindingen van dit onderzoek worden gebruikt om een stappenplan op te stellen die leerkrachten kunnen helpen bij het melden van een vermoeden van kindermishandeling.
De kaart die ontwikkeld werd, bevat het stappenplan met bijhorende fiches en enkele pakkende quotes van kinderen die zelf te maken hebben gehad met kindermishandeling en die hun verhaal niet kwijt konden. De kaart kan gebruikt worden in alle scholen door verschillende leerkrachten.
Het is heel belangrijk dat leerkrachten hierover meer kennis verwerven of vorming krijgen rond dit thema. We willen toch allemaal dat kinderen hun verhaal kwijt kunnen en er iets aan hun situatie veranderd kan worden?
Bokhove-van Wensveen, N. (2007). Kinderen en... omgaan met kindermishandeling. Amersfoort: Kwintessens.
De Paepe, N. (2015). Omgaan met vertrouwelijke informatie. Brussel: VAD.
DePanfilis, D. (2006). Child Neglect: A Guide for Prevention, Assessment, and Intervention. U.S. Department of Health and Human Services. Geraadpleegd op 14 juli 2019, van https://www.childwelfare.gov/pubPDFs/neglect.pdf#page=3&view=Table%20of%20Contents
De Ruiter, C., Hildebrand, M., & van der Hoorn, S. (2012). Gestructureerde risicotaxatie bij kindermishandeling: De Child Abuse Risk Evaluation - Nederlandse versie (CARE-NL). Geraadpleegd op 28 maart 2020, van http://www.martinhildebrand.nl/downloads/de%20Ruiter,%20Hildebrand,%20&%20van%20der%20Hoorn%20(2012)%20-%20GZ-psychologie.pdf
Dekker, N., Smets, K., Kaïret, K. & Peremans, L. (2013). Aanpak van vermoeden van kindermishandeling. Geraadpleegd op 7 augustus 2019, via https://domusmedica.be/sites/default/files/Richtlijn%20Kindermishandeling_0.pdf
Eggermont, G., & Adriaenssens, A. (1991). Kindermishandeling: perspectief in interacties. Leuven, België: Garant.
Galle, J. (2014). Waarvoor kan je terecht bij het vertrouwenscentrum kindermishandeling? In Familiaal geweld. Geraadpleegd op 10 augustus 2019 van https://www.kennisplein.be/Documents/Waarvoor%20kan%20je%20terecht%20bij%20het%20vertrouwenscentrum%20kindermishandeling%20-%20Familiaal%20geweld%20afl8_def.pdf
Horeweg, A. (2017). De traumasensitieve school. Tielt, België: Lannoo.
Kenny, M. C. (2001). Child abuse reporting: Teachers’ perceived deterrents. Child abuse & neglect, 25(1), 81-92. https://doi.org/10.1016/S0145-2134(00)00218-0
Kenny, M. C. (2004). Teachers’ attitudes toward and knowledge of child maltreatment. Child Abuse & Neglect, 28(12), 1311–1319. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2004.06.010
Kind&Gezin. (2019). Kindermishandeling. Geraadpleegd op 15 juli 2019, van https://www.kindengezin.be/veiligheid/kindermishandeling/
Lauwers, H. & Van de Walle, S. (2010). Rapport van het kwalitatief onderzoek voor de opmaak van een vragenlijst voor kinderen en jongeren tussen 10 en 18 jaar in Vlaanderen om de incidentie en prevalentie van kindermishandeling en -verwaarlozing te meten.
Lamers-Winkelman, F., Slot, N. W., & Bijl , B. (2007). Scholieren over Kindermishandeling: Het VU-PI Research Onderzoek1. Geraadpleegd op 28 maart 2020, van file:///Users/hannedemeulemeester/Downloads/336-359-1-PB%20(2).pdf
Mayo Clinic. (2018, 6 februari). Factitious disorder - Symptoms and causes. Geraadpleegd op 23 juli 2019, van https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/factitious-disorder/symptoms-causes/syc-20356028
Mclnerney, M. & McKlindon, A. Unlocking the door to Learning; Trauma-Informed Classrooms & Transformational Schools. Geraadpleegd op 2 april 2020, van https://www.elc-pa.org/wp-content/uploads/2015/06/Trauma-Informed-in-Schools-Classrooms-FINAL-December2014-2.pdf
Mol, P. (2017). Een stille leerling in je klas. Tielt, België: Lannoo.
Mutsaers, K. (2008). Wat werkt bij de aanpak van kindermishandeling? Nederlands Jeugd Instituut. Geraadpleegd op 22 juli 2019, van http://www.huiselijkgeweldkopvannoordholland.nl/pdf/WATWERKT_KINDERMISHANDELING.pdf
Nederlands Jeugdinstituut. (2019). Child Abuse Risk Evaluation - Nederland (CARE- NL). Geraadpleegd op 18 juli 2019, van https://www.nji.nl/nl/Databank/Databank-Instrumenten/Child-Abuse-Risk-Evaluation-Nederland-(CARE-NL)
Nederlands Jeugdinstituut. (2019). Münchhausen-by-proxysyndroom - Kindermishandeling. Geraadpleegd op 23 juli 2019, van https://www.nji.nl/nl/Kindermishandeling-Probleemschets-Definitie/Munchhausen-by-proxysyndroom
Nederlands Centrum Jeugdgezondheid. (2016). Richtlijn: Kindermishandeling. Geraadpleegd op 12 februari 2020, van https://www.ncj.nl/richtlijnen/alle-richtlijnen/richtlijn/?richtlijn=12&rlpag=1634
Pollmann, P. (2010). Kindermishandeling inzichtelijk. Assen, Nederland: Van Gorcum.
Siccard, A. (2020). Heb je als leraar beroepsgeheim? Geraadpleegd op 30 april 2020, van https://www.klasse.be/42288/als-leraar-beroepsgeheim/
Sterckx, M. (z.d.). Juf, ik wil straks niet naar huis. Geraadpleegd op 1 mei 2020, van http://www.vikom.be/sites/default/files/ww16_juf_ik_wil_straks_niet_naar_huis_marleen_sterckx_bijlage_2.pdf
Uitgeverij Lannoo. (2018). De traumasensitieve school. Geraadpleegd op 30 april 2020, van https://www.lannoo.be/nl/de-traumasensitieve-school
Vanderfaeillie, J., De Ruyck, K., Galle, J., Van Dooren, E., & Schotte, C. (2018). The recognition of child abuse and the perceived need for intervention by school personnel of primary schools: results of a vignette study on the influence of case, school personnel, and school characteristics. Child abuse & neglect, 79, 358-370
Van der Ploeg, J., & de Groot, R. (2010). Kindermishandeling: een complex probleem. Antwerpen, België: Garant.
Van Gemert, M. (z.d.). Praten met kinderen in 9 vragen & antwoorden. Geraadpleegd op 30 april 2020, van https://www.augeomagazine.nl/nl_NL/9355/135851/mini-training%3a_praten_met_kinderen.html
Van Haeken, S., Verdonck, E. & Groenen, A. (2018). Geweld, gemeten en geteld scholenonderzoek 2018. Geraadpleegd op 29 juli 2019, van https://www.departementwvg.be/sites/default/files/media/Project%20Geweld%20Geteld_Eindrapport%20UC%20Leuven-Limburg.pdf
Van Mieghem, H. (regisseur). (2020, 11 februari). Als je eens wist: over kindermishandeling (Eindred.), Brussel: Canvas.
van Rooijen, K., Bartelink, C., Berg, T. (2013). Wat werkt bij de aanpak van kindermishandeling? Geraadpleegd op 25 juli 2019, via https://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Wat-werkt-publicatie/(311053)-nji-dossierDownloads-WatWerkt_Kindermishandeling.pdf
Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. (2019). Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. Geraadpleegd op 15 juli 2019, van http://www.vertrouwenscentrum-kindermishandeling.be
Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. (2016). Algemene info wat is kindermishandeling? Vormen van kindermishandeling. Lichamelijke mishandeling en verwaarlozing [Slides]. Geraadpleegd op 20 juli 2019, van http://docplayer.nl/12404535-Algemene-info-wat-is-kindermishandeling-vormen-van-kindermishandeling-lichamelijke-mishandeling-en-verwaarlozing.html
Vinck et al. (2013). Hoe de detectie van kindermishandeling verbeteren? Geraadpleegd op 13 augustus, via https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/KCE_269As_Kindermishandeling_in_Belgie_0.pdf
Wagenaar-Fischer et al. (2010). Secundaire preventie kindermishandeling: handelen bij een vermoeden van kindermishandeling. JGZ-richtlijn. Geraadpleegd op 25 juli 2019, van https://rivm.openrepository.com/bitstream/handle/10029/261285/295001012.pdf?sequence=3
Willems, J. C. M. (1998). Wie zal de opvoeders opvoeden? : kindermishandeling en het recht van het kind op persoonswording. Maastricht: Universiteit Maastricht.
Wijkteams werken met jeugd. (2018, 18 juni). Checklist risico kindermishandeling: LIRIK. Geraadpleegd op 29 juli 2019, van https://www.wijkteamswerkenmetjeugd.nl/veiligheid-thuis-en-op-school/checklist-risico-kindermishandeling-lirik
Wolzak, A. (2001). Kindermishandeling: signaleren en handelen. Utrecht: NIZW.
Zijn - in beweging tegen geweld. (2019). vzwzijn. Geraadpleegd op 23 juli 2019, van http://www.vzwzijn.be/wat-is-geweld/themas/kindermishandeling