Excuseer, heeft u een professor gezien?

Beeld u eens een professor in. Aan wie denkt u dan? Passeren voorbeelden zoals Zonnebloem, Barabas en Perkamentus de revue? U vormt zeker niet de uitzondering, maar waarom denken we bij het woord ‘professor’ vaker aan een man dan een vrouw? In mijn masterproef ben ik met die vraag aan de slag gegaan. 

De academische wereld kenmerkt zich door een ondervertegenwoordiging en uitval van vrouwelijke academici. Voornamelijk in de periode na het behalen van het doctoraat. Dit geldt voor alle universiteiten in Vlaanderen. Mijn onderzoek focust zich echter op de situatie binnen de UGent. 

De universiteit heeft reeds een vervrouwelijking ondergaan met als gevolg dat er quasi evenveel jongens als meisjes studeren, maar indien we kijken naar wie er vooraan het auditorium staat merken we toch dat dit vaker een mannelijke professor is. Het is daarom zeker niet vreemd dat u aan het begin van dit artikel ook aan een mannelijke professor dacht. 

Waarom professoren vaker mannen zijn

Er bestaan veel verklaringen om de moeizame situatie van vrouwelijke academici te verklaren. De voornaamste heeft te maken met onbewuste gendervooroordelen en cultureel seksisme. Twee concepten die ik heb gehanteerd binnen mijn onderzoek. 

Onbewuste vooroordelen hebben te maken met de stereotypen die elk van ons in zich heeft. Deze hangen samen met sociale en culturele verwachtingen die in onze maatschappij heersen. Het beeld van een professor associëren we met excellentie en kennis waardoor we ze vaker gaan linken met mannelijkheid in plaats van vrouwelijkheid.

Het beeld van de gesettelde mannelijke professor en niet de jonge vrouwelijke gastdocente. Of dat dan met mijn leeftijd of mijn geslacht te maken had is mij niet helemaal duidelijk, maar het voelde alsof ik een tweederangs academica was

Cultureel seksisme focust zich dan weer op het instituut, in dit geval de universiteit, dat bepaalde obstakels en barrières heeft die nadelig zijn voor de carrièrevoortgang specifiek voor vrouwen. Het gaat hier dan bijvoorbeeld over verwachtingen, werkdruk en de moeilijke combinatie tussen academisch werk en een gezin. Dit alles gaat ook samen met vormen van seksisme waarmee vrouwelijke academici worden geconfronteerd. De aanwezigheid van een sterk mannenbastion zorgt ervoor dat vrouwelijke academici zich vaker weerbaar moeten opstellen.  

Het heeft ook te maken met competitie, interne concurrentie, maar ik vind dat op den duur gewoon niet meer aangenaam en dat isoleert mij wel

Inzicht verkrijgen in deze moeizame en vaak gevoelige situaties zorgde ervoor dat ik heel voorzichtig diende te werken. Ik ging in gesprek met zowel mannelijke als vrouwelijke academici om beter inzicht te krijgen in deze problematiek. Door zowel mannen als vrouwen te bevragen kon ik ervoor zorgen dat dit niet uitsluitend als vrouwenprobleem gezien wordt.

Micro-messages, maximale gevolgen

Mijn onderzoek bevestigt dat vrouwelijke academici het moeilijk hebben om te werken en overleven in de academische wereld. Ze worden geconfronteerd met vooroordelen en vormen van seksime waardoor ze vaker in een minderheidspositie worden geplaatst en niet worden erkend als academicus. 

Ook hier lopen er nog mannen rond die denigrerend over hun vrouwelijke medewerker spreken en dat beïnvloedt uiteraard de manier waarop je naar je carrière kijkt als je als een dom kalf wordt bekeken

Aansluitend komen ze in aanraking met hindernissen die de voortgang in hun carrière bemoeizamen. Zoals de combinatie tussen werk en gezin, werkdruk en internationale mobiliteit. Allemaal aspecten die binnen de academische wereld nodig zijn om vooruitgang te boeken, maar voor vrouwelijke academici als hindernis optreden. 

De gekende metafoor van het glazen plafond is hier niet meer van toepassing, maar eerder is er sprake van een glazen hinderniasbaan. Deze metafoor stelt dat de moeilijkheden zich bevinden op verschillende domeinen en aspecten van de werkomgeving. Iets wat binnen mijn onderzoek sterk naar voor komt. Vormen van seksisme en vooroordelen spelen slechts een kleine rol in een groter geheel van regels en structuren die opgesteld zijn vanuit een mannelijk perspectief. 

Met als gevolg dat vrouwen vaak niet kunnen doorstromen naar hogere posities en dat er met hun specifieke situatie niet wordt rekening gehouden. De academische wereld dient dus rekening te houden met de vrouwelijke academici en moet hen de mogelijkheid geven om voortgang in hun loopbaan te maken. Daar is nog zeker werk aan. 

Niet enkel een vrouwenprobleem

De focus op vrouwelijke academici leidt vaak tot de conclusie dat dit uitsluitend een vrouwenprobleem is. Mijn onderzoek maakte het echter mogelijk om ook de situatie van mannelijke academci te analyseren. Opvallend is dat mannen ook geconfronteerd worden met onbewuste gendervooroordelen en vormen van seksisme. Weliswaar op een verschillende manier. Zo hebben zij het ook moeilijk om hun werk te combineren met huishoudelijke taken, vooral omdat dit niet van hen verwacht wordt. 

Belangrijk blijft dus om steeds te kijken naar zowel de situatie van mannen als vrouwen vanuit een breed gender- en diversiteitsperspectief. Het is zeker niet zo dat gendervooroordelen en seksisme enkel vrouwen treft. Dit geldt even goed voor mannen, maar op een andere manier. Mijn onderzoek heeft deze problematiek verder bloot kunnen leggen en draagt verder bij tot het scheppen van een werkomgeving waarin zowel M, V als X zich aanvaard en gewaardeerd weten. Nu is het aan de academische wereld om mijn geformuleerde suggesties zo goed mogelijk uit te voeren.