In de stad wonen is ruimtelijk verantwoord, maar is het kwalitatief leven in de stad?
De ruimte in Vlaanderen
De ruimte in Vlaanderen is tegenwoordig een schaars goed geworden. Als we kijken naar de manier waarop er vandaag met ruimte wordt gewerkt, kan dit heel cru worden be- schreven als verspilling. Het blijven aansnijden van verkavelingen, het steeds maar ver- der verdichten van de Nevelstad Vlaanderen... het gezond verstand zegt dat dit geen duurzame manier is om te werken met ruimte. Duurzaam omgaan met ruimte is hier dan meer bedoeld als antoniem voor de onhoudbaarheid van de situatie dan als noodzakelijke oplossing.
Maar hoe gaat men duurzaam om met de ruimte? Ruimte is zoals reeds gesteld schaars aan het worden, of is dat op sommige plekken al geworden. Voor vele architecten en ruimtelijk ontwerpers is dit misschien de ham-vraag voor de komende decennia. De zoektocht naar een betere manier om met ruimte om te gaan, is in mijn optiek inherent aan het beroep dat architecten vandaag de dag in Vlaanderen uitoefenen. Zeker in het aanzicht van de Betonstop, een reactie op die stijgende ruimtelijke schaarste, heeft de maatschappij oplossingen nodig die haar een plaats in de toekomst bieden.
Kan de stad een oplossing bieden?
In deze thesis wordt een mogelijke oplossing, de 'hernieuwde stad', onderzocht. De bestaande stad speelt een belangrijke rol in die visie van de hernieuwde stad. De stad trekt aan, dat is een feit, maar toch wordt ze door vele nog als vuil, druk en gevaarlijk beschouwd. Deze mindset is misschien wel het belangrijkste bewijs dat de stad op dit moment nog niet voldoet aan de noden die de maatschappij haar stelt, in iedere geval toch niet voor de volledige maatschappij. Het accommoderen van de gehele maatschappij is in het kader van de aanstaande ruimtelijke veranderingen de opdracht van de stad.
Door middel van een studie naar de Stad als huis van de maatschappij wordt er gezocht naar hoe de stad een antwoord kan bieden op de toekomstige en huidige noden van de samenleving. De stad heeft op dit moment kwaliteiten, maar die worden vaak overheerst door de minder positieve feiten die eigen zijn aan de stad zoals ze nu is. Vanuit een definiëring van de hernieuwde stad wordt er gezocht naar een manier om die kwaliteiten en ook opportuniteiten te zien als middelen om de stad begeerlijk te maken voor iedereen.
Want stadsvernieuwing zoals het vandaag de dag wordt gepercipieerd door het grote publiek, draait vooral rond grote projecten die volledig nieuwe stukken stad neerzetten. Het gaat hier vaak om grootschalige injecties van woningen die niet altijd voor iedereen toegankelijk. De 'oude' stad laat men in dit verhaal vaak links liggen. Dit terwijl er zoveel kwaliteiten en opportuniteiten liggen in die oude stad, en de hernieuwde stad minstens een goed alternatief kan zijn voor deze grote projecten.
Het hernieuwen van die bestaande stad draait vooral rond het zoeken en vinden van kwaliteiten in de stad. Van hieruit worden er interventies gedaan in de stad op zeer precies bepaalde plaatsen, waardoor er een rimpel-effect ontstaat voor de stad rond de ingreep. Stadsvernieuwing door middel van stedelijke accupunctuur, met de stad als de huid, en de ingrepen als pin-prikken.
Hoe werkt men er aan in de Vlaamse steden?
Vanuit die studie van de 'hernieuwde stad' wordt er gekeken naar bestaande stadsvernieuwings-strategieën in een Vlaamse stad, dewelke op hun beurt ook een inspiratie vormde voor dit onderzoek. Met een kritische blik wordt dan het ideaalbeeld van de stadsvernieuwing vergeleken met de strategieën die vandaag in de reële wereld worden toegepast. Met deze insteek wordt de kwaliteit van stadsvernieuwing in Vlaanderen kritisch in vraag gesteld, hetgeen een aanleiding moet zijn tot een debat over die stadsvernieuwing.
Ruimtelijke stadsvernieuwing en het sociale aspect
Het onderzochte type stadsvernieuwing in Vlaanderen is op dit moment goed, ze boekt resultaten. Maar misschien beperkt men zich op dit moment nog maar enkel tot het ruimtelijke aspect van stadsvernieuwing. Dit terwijl het sociale aspect van de stad, het sociale weefsel dat in de ruimtelijke structuur van de stad huist, wel erkend wordt, maar ook genegeerd wordt, of overgelaten andere stadsdiensten, die zich daar wel mee bezig zullen houden. Daar tegenover staat dat het inzetten op zowel het ruimtelijke als het sociale weefsel van de stad, kan leiden tot een inclusieve stadsvernieuwing, en een stad die voor iedereen een (t)huis kan zijn.
