Over de Integratie van het Wilde in het Temmende
Hoe verwilderen kan (op)voeden: voedende bossen.
Persbericht
Hoe verwilderen kan (op)voeden: voedende bossen.
De voorbije eeuwen temde de mens wilde natuur tot wereld. Maar door klimaatverandering, alomtegenwoordige micro-plastics, technologie, migratiestromen en bijvoorbeeld de ongelijke verdeling van welvaart is die wereld op haar beurt wild, onvoorspelbaar en oncontroleerbaar geworden. Het doel van mijn thesis is om na te gaan hoe de mens zich kan aanpassen aan die steeds wilder wordende wereld. Daartoe onderneem ik een zes maanden durende wandelreis. Ik draag geen tent mee en verblijf voortdurend in het buiten. Het lichaam wordt anders geaffecteerd. Het doet kennis over haar verhouding tot het wilde op. Maar hoe kan de kennis het samen-wereld-worden versterken?
Wat doet het huis?
Het gegeven dat het leven van een hedendaagse (westerse) mens zich in en rond een huis afspeelt lijkt vanzelfsprekend. Maar vroegere mensen verbleven als jagers/verzamelaars altijd in het ‘buiten’. Ze waren het gewoon om met het wilde, het onvoorspelbare, het onbepaalde om te gaan. Er was geen ‘andere’ om zich uit het buiten af te zonderen of ervan daaruit naar te verwijzen. Met de vraag ‘wat doet het huis met de bewoner?’ plooi ik deze bedenking in een antropologisch onderzoek. Om het effect van het binnen op het lichaam na te gaan verzamelde ik data door me al wandelreizend gedurende zes maanden, in de richting van de Noordkaap, bewegend binnenin het buiten te begeven. Omdat de beweeglijkheid van een wandelreiziger recht evenredig is met het gewicht hij/zij meedraagt nam ik bijvoorbeeld geen tent mee en sliep onder de blote hemel. Dat maakte dat ik gemiddeld meer dan tien uur per dag kon wandelen, dat ik me vrijwel continu in het buiten bevond, dat ik weinig moest plannen, dat het lichaam het eigen ritme kon ervaren en dat er van mij uit of naar mij toe weinig verwachtingen waren. Deze shift ontwrichtte de verhouding tussen binnen en buiten waarin het lichaam opgevoed is waardoor de vanzelfsprekende richting van denken, waarnemen en handelen, vanuit een lichaam in de wereld, langzaam omkeerde. Door de aan het wandelreizen inherente langzaamheid, door het decentrale, doordat beweeglijkheid de noden van behoeften scheidde, … ervoer het lichaam in het buiten, wat het sedentaire, het binnen, doet.
Het analyseren van de informatie
Aan de draagband van mijn rugzak was een digitale stemrecorder bevestigd. Daarmee registreerde ik gedachten, gevoelens en andere observaties. Bij thuiskomst schreef ik die opnames uit en analyseerde de data op zoek naar patronen. Die patronen toonden me dat de afstand met ‘omgeving’ tijdens het wandelreizen verkleint. Het wandelende lichaam (het wat) en de wandelreis als omgeving (het hoe) worden als het ware samen. Wanneer het lichaam door/in gezonde, levende ecosystemen beweegt, wordt het geaffecteerd door/in iets waarmee het miljoenen jaren samen-geworden is. Het lijkt alsof het lichaam denkt en handelt in de lens waardoor het waarneemt. Maar wat kan ik met deze kennis doen. Hoe kan deze kennis performatief worden en het wereld-worden versterken? Deze vraag doorrijgt het eindwerk en vertaalt de wandelreis in een post-humaan academisch kader.
Een post-humane lens
Het humanisme is een filosofische stroming die de mens centraal stelt. Maar waarden als vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid hebben geen betrekking op niet-menselijke wezens, op zuivere lucht, op oceanen, wouden, landschapselementen of op bijvoorbeeld, eeuwenoude levende bodems. Naast positieve ontwikkelingen leidt het humanisme zo tot een opeenvolgen van crisissen die een steeds ‘wilder’ wordende wereld tonen: klimaatverandering, een groeiende ongelijkheid, migratiestromen, microplastics, of de energie -en stikstofcrisis. Het post-humanisme stelt vragen bij deze manier van organiseren die de mens centraal stelt.
Crisissen ontwrichten eeuwenoude controlerende patronen waardoor andere mogelijkheden ontstaan. Mijn onderzoek gaat na hoe post-humane wetenschappelijke onderzoekers en filosofen als Karen Barad, Deleuze en Guattari, Donna Haraway, Anna Tsing en onder andere Bruno Latour hun kennis en inzichten met betrekking tot het samen-worden van ‘mens’ en ‘omgeving’ delen. De manier waarop ze kennis performatief maken heeft rechtstreeks impact op het samen-wereld-worden. Door die post-humane lens en met een vraag die me tijdens het wandelreizen vergezeld, observeer ik mijn eigen omgeving.
Foto's tonen een populierenplantage en dezelfde plek, ingeplant met voedende planten, twee jaren later.
Het ‘voedselbos’ plooit zich als een zwam op een rottende stam in de wereld.
‘Hoe kan het wandelreizen (het wilde), het sedentaire (het temmende) versteken?’. Het ‘voedselbos’ is een antwoord op die vraag. Als wilde landbouwmethode is het ‘voedende bos’ een samen-worden van de elkaar uitsluitende categorieën ‘landbouw’ en ‘bos’. Het wordt ontworpen op basis van principes afgeleid uit de werking van gezonde natuurlijke ecosystemen. Die zijn meestal opgebouwd uit zeven vegetatielagen (van wortels en schimmels over mossen, kruiden, struiken lage bomen naar hoge bomen en klimplanten). Die gelaagdheid wordt zo veel mogelijk ingeplant met voor de mens verteerbaar fruit, meerjarige groenten, paddenstoelen en bijvoorbeeld constructiehout. Ook ‘microklimaat’, ‘levende bodem’, ‘habitat en voedsel voor niet-menselijke wezens’, ‘zuurstof’, ‘ontmoeting en feest’, en bijvoorbeeld ‘educatie’ zijn ontwerpprincipes op basis waarvan het voedselbos ingericht wordt.
Het voeden dat een voedselbos doet, toont een wederzijds versterkende manier van handelen. Het voedselbos is een samen-wordende lens: het waarnemen door de lens, wordt samen met het denken en handelen erin. Het is een educatieve lens die de afstand tussen ‘hoe’ en ‘wat’ ondertunnelt. Door/in het ‘voedselbossen’ kan de mens opnieuw contact maken met een andere manier van denken/waarnemen en handelen. Zo toont het de temmende, centraliserende, ‘ik ben’ mens mogelijkheden om samen met een steeds wilder wordende wereld te worden.
“Anti-Oedipus: From Psychoanalysis to Schizopolitics.” 1977. Semiotexte 11 (3). http://a.aaaarg.org/text/4444/anti-oedipus-psychoanalysis-schizopolitics.
“Augmented Reality.” 2022. Apple Inc. 2022. https://www.apple.com/benl/augmented-reality/.
Baarle, Kristof van, and Sébastien Hendrickx. 2018. “Decor Is Geen Decor Meer: Bruno Latour En Frédérique Aït-Touati over Theater En Het Nieuwe Klimaatregime.” Etcetera. December 14, 2018. https://e-tcetera.be/decor-is-geen-decor-meer/.
Banwart Steve. 2021. “Domesticating Soil in Earth’s Critical Zone.” In Critical Zones, edited by Bruno Latour and Peter Weibel, 89–93. ZKM & the Mit Press Cambridge.
Barad, Karen. 2003. “Posthumanist Performativity: Toward an Understanding of How Matter Comes to Matter.” Signs: Journal of Women in Culture and Society 28 (3): 801–31. https://doi.org/10.1086/345321.
———. 2007. Meeting the Universe Halfway. 2nd ed. Duke University Press. https://doi.org/10.1215/9780822388128-002.
———. 2010. “Quantum Entanglements and Hauntological Relations of Inheritance: Dis/Continuities, SpaceTime Enfoldings, and Justice-to-Come.” Derrida Today 3 (2): 240–68. https://doi.org/10.3366/drt.2010.0206.
———. 2012. “On Touching - The Inhuman That Therefore I Am.” Differences 23 (3): 206–23. https://doi.org/10.1215/10407391-1892943.
———. 2014. “Diffracting Diffraction: Cutting Together-Apart.” Parallax 20 (3): 168–87. https://doi.org/10.1080/13534645.2014.927623.
———. 2015. “Transmaterialities: Trans*/Matter/Realities and Queer Political Imaginings.” GLQ 21 (2–3): 387–422. https://doi.org/10.1215/10642684-2843239.
———. 2018. “On Touching - the Inhuman That Therefore I Am.” https://doi.org/https://doi.org/10.1215/10407391-1892943.
Bateson, Gregory. 1987. Steps to an Ecology of Mind. Steps to an Ecology of Mind. University of Chicago Press. https://doi.org/10.7208/chicago/9780226924601.001.0001.
Bennett, Drake. 2013. “Don’t Just Stand There, Think - The Boston Globe.” Boston.Com. January 13, 2013. http://archive.boston.com/bostonglobe/ideas/articles/2008/01/13/dont_ju….
Bourdieu, Pierre. 1970. “The Berber House or the World Reversed.” Social Science Information 9 (2): 151–70. https://doi.org/https://doi.org/10.1177/053901847000900213.
Braidotti, Rosi. 2013. The Posthuman. Polity Press.
———. 2017. “Posthuman Critical Theory.” Journal of Posthuman Studies 1 (1): 9–25.
Cooper, Robert. 1998. “Assemblage Notes.” In Organized Worlds: Explorations in Technology and Organization with Robert Cooper, edited by C.H. Robert Chia, 100–165. Routledge.
Crabbé, Bert. 2019. “Startrapport Masterproef Sociale En Culturele Antropologie.”
———. 2020. “Opdracht Hedendaagse Auteurs En Thema’s in de Sociale En Culturele Antropologie: Monsters.”
DeLanda, Manuel. 2021. Materialist Phenomenology : A Philosophy of Perception. Bloomsbury Publishing PLC.
Deleuze, Gilles. 1988. Foucault. Translated by Sean Hand. 7th ed. University of Minnesota Press.
———. 1994. Difference and Repetition. Translated by Paul Patton. The Athlone Press Limited.
———. 2001. Pure Immanence. Translated by Anne Boyman.
———. 2007. Two Regimes of Madness, Texts and Interviews 1975-1995. Edited by David Lapoujade. Semiotext(e).
Deleuze, Gilles, and Félix Guattari. 1987. A Thousand Plateaus, Capitalism and Schizophrenia. Translated by Brian. Massumi. 11th ed. University of Minnesota Press.
Duras, Marguerite. 2011. Writing. Translated by Mark Polizzotti. University Of Minnesota Press.
Eriksen, Thomas Hylland. 2018. “An Overheated World.” An Overheated World. https://doi.org/10.4324/9781315182322.
Fabian, Johannes. 1990. Power and Performance: Ethnographic Explorations Through Proverbial Wisdom and Theater in Shaba, Zaire. University of Wisconsin Press.
———. 1998. “Moments of Freedom.” University of Virginia Press.
Ferrando, Francesca. 2013. “Posthumanism, Transhumanism, Antihumanism, Metahumanism, and New Materialisms: Differences and Relations.” Existenz 8 (2): 26–32.
Foucault, Michel. 1971. The Order of Things. Translated by Alan Sheridan. Pantheon Books.
Ghodsee, Kristen. 2016. From Notes to Narrative: Writing Ethnographies That Everyone Can Read. University of Chicago Press.
Guattari, Felix. 1995. Chaosmosis. Translated by Paul Bains and Julian Pefanis. 1995th ed. Indiana University Press.
Haanstad, Eric. 2014. “Performative Ethnography: Observant Participation in Southeast Asia.” In Methodology and Research Practice in Southeast Asian Studies, edited by Huotari M., Rüland J., and Schlehe J., 91–106. Palgrave Macmillan, London. https://doi.org/10.1057/9781137397546_5.
Haraway, Donna. 2008. When Species Meet. University Of Minnesota Press.
———. 2016. Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene. Duke University Press.
Hinton, Peta, Tara Mehrabi, and Josef Barla. 2015. “New Materialisms_New Colonialisms.” Unpublished Manuscript, Åbo Akademi University, Finland, no. April: 1–19. http://read.dukeupress.edu/lookup/doi/10.1215/9780822392996.
Ingold, Tim. 2000a. “Stop, Look and Listen! Vision, Hearing and Human Movement.” In The Perception of the Environment: Essays on Livelihood, Dwelling and Skill, 243–87.
———. 2000b. The Perception of the Environment : Essays on Livelihood, Dwelling & Skill. Routledge.
———. 2007. “Earth, Sky, Wind, and Weather.” Journal of the Royal Anthropological Institute 13 (s1): S19–38. https://doi.org/10.1111/j.1467-9655.2007.00401.x.
———. 2018. “One World Anthropology.” HAU: Journal of Ethnographic Theory 8 (1–2): 158–71. https://doi.org/10.1086/698315.
Johncock, Will. 2011. “The Experimental Flesh: Incarnation in Terms of Quantum Measurement and Phenomenological Perception.” Phenomenology & Practice 5 (1): 140–54. https://doi.org/10.29173/pandpr19839.
Kaaitheater. 2018. “Bruno Latour & Fréderique Aït-Touati - INSIDE.” Kaaitheater/Agenda. 2018. https://kaaitheater.be/nl/agenda/inside.
Kohn, Eduardo. 2013. How Forests Think. University of California Press.
Latour, Bruno. 1993. We Have Never Been Modern. Harvard University Press.
———. 2013. An Inquiry into Modes of Existence: An Anthropology of the Moderns. Translated by Catherine Porter. Harvard University Press.
———. 2014. “War and Peace in an Age of Ecological Conflicts.” Revue Juridique de l’Environnement 39 (1): 51–63. https://doi.org/10.3406/rjenv.2014.6228.
Latour, Bruno, and Frédérique Aït-Touati. 2018. “INSIDE - YouTube.” 2018. https://www.youtube.com/watch?v=gzPROcd1MuE.
Latour, Bruno, and Peter Weibel. 2020. “Seven Objections against Landing on Earth.” In Critical Zones, edited by Bruno Latour and Peter Weibel, 12–19. ZKM & the Mit Press Cambridge.
Latour, Bruno, Peter Weibel, Martin Guinard, and Bettina Korintenberg. 2020. “Critical Zones - Observatories for Earthly Politics .” ZKM. 2020. https://zkm.de/en/exhibition/2020/05/critical-zones.
Leung, Angela K Y, Suntae Kim, Evan Polman, Lay See Ong, Lin Qiu, Jack A Goncalo, and Jeffrey Sanchez-Burks. 2012. “Embodied Metaphors and Creative ‘Acts’.” Psychological Science 23 (5): 502–9. https://doi.org/10.1177/0956797611429801.
Marks, Laura U. 2000. The Skin of the Film. Duke University Press.
Massumi, Brian. 1992. A User’s Guide to Capitalism and Schizophrenia : Deviations from Deleuze and Guattari. MIT Press.
Merleau-Ponty, Maurice. 1964. “Cézanne’s Doubt.” In Sense and Non-Sense, 1–25. Northwestern University Press.
———. 2012. Phenomenology of Perception. Translated by Donald A. Landes. Routledge. https://doi.org/10.2307/2183671.
Mitman, Gregg. 2019. “Reflections on the Plantationocene: A Conversation with Donna Haraway and Anna Tsing.” Edgeeffects. 2019. https://edgeeffects.net/haraway-tsing-plantationocene/.
Mollison, Bill. 1979. Permaculture: A Designers’ Manual. Tagari Publications.
Serres, Michel. 2007. The Parasite. Translated by Lawrence R. Schehr. University Of Minnesota Press. https://www.nlb.gov.sg/biblio/202265142.
Sheldon, Rebekah. 2016. “Matter and Meaning.” Rhizomes: Cultural Studies in Emerging Knowledge. 2016. https://doi.org/10.20415/rhiz/030.e03.
Stewart, Kathleen. 1996. A Space on the Side of the Road: Cultural Poetics in an “Other” America. Princeton University Press. https://doi.org/10.2307/541959.
Truong, Nicolas. 2020. “Le Retour de l’utopie.” Le Monde, August 18, 2020. https://www.proquest.com/docview/2434343577/citation/69A4E4A597AE46F2PQ….
Tsing, Anna Lowenhaupt. 2005. Friction: An Ethnography of Global Connection. Princeton University Press.
———. 2015. The Mushroom at the End of the World: On the Possibility of Life in Capitalist Ruins. Princeton University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004.
———. 2016. “Earth Stalked by Man.” The Cambridge Journal of Anthropology 34 (1): 2–16. https://doi.org/10.3167/ca.2016.340102.
Wall, Sarah. 2006. “An Autoethnography on Learning About Autoethnography,” 146–60. https://doi.org/10.1177/160940690600500205.
Warfield, Katie. 2016. “Making the Cut: An Agential Realist Examination of Selfies and Touch.” Social Media and Society 2 (2). https://doi.org/10.1177/2056305116641706.
Wikimedia. 2021. “Ouroboros.” Wikipedia. 2021. https://nl.wikipedia.org/wiki/Ouroboros.
———. 2022. “Niels Bohr .” Wikipedia. 2022. https://nl.wikipedia.org/wiki/Niels_Bohr.
Wise, J Macgregor. 2011. “Assemblage.” In Gilles Deleuze: Key Concepts, edited by Charles J. Stivale, 91–102.