Al Jazeera English: betrouwbare bron of terreurbondgenoot?
Al Jazeera English werd aan het begin van de ‘war on terror’ in Afghanistan beschuldigd om terreurorganisaties te steunen. Twintig jaar later wanneer de Amerikanen zich terugtrekken, klonken weer gelijkaardige beschuldigingen. Onterecht toont recent onderzoek aan.
Op 15 augustus 2021 bereikte de Islamitische organisatie Taliban, Kabul en veroverde ze het Koninklijk Paleis van Afghanistan. Met deze overname begon (alweer) een terreurbewind en werd de terugtrekking van de Amerikaanse troepen sneller afgedwongen. Dit zorgde voor veel chaos in het land door angst voor wat zou komen. Veel burgers probeerde de luchthaven van Kabul nog te bereiken voor 31 augustus zodat ze konden vluchten.
Opvallend was dat bij de overname van het Koninklijk Paleis slechts één nieuwsnetwerk aanwezig was, namelijk Al Jazeera. Na de aanslagen van 9/11 beschuldigde de VS de zender om een bondgenoot te zijn van terreurorganisaties zoals Al Qaida. De aanleiding hiervoor was het uitzenden van video’s met leider Osama Bin Laden. Twintig jaar later klonken gelijkaardige opmerkingen op sociale media wanneer Al Jazeera de overname van Kabul live uitzond.
Is de zender ook effectief een bondgenoot of kan het ondertussen gezien worden als een betrouwbare bron? Recent onderzoek naar de situatie tijdens de terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Afghanistan concludeert dat Al Jazeera English verschillende actoren aan bod laat komen en zich niet positioneert als bondgenoot.
104 foto’s van 22 berichten op de Instagram-pagina van Al Jazeera English werden onderzocht. Er werd gekeken naar wie er afgebeeld werd en vooral hoe die afgebeeld werden. In totaal werden er zo acht verschillende frames gevonden. Journalisten gebruiken frames om bepaalde elementen te benadrukken of net niet aan bod te laten komen in het nieuws.
Dominante Taliban en onderdanige burgers
Het meest voorkomende frame was de Taliban als dominante macht. De Taliban werden het meest afgebeeld en hierbij werd hun dominantie benadrukt. Hun overwinning stond centraal en de foto’s benadrukken ook controle en angst, door het veelvoudig tonen van geweren. Het afbeelden van de organisatie impliceert niet zozeer dat de zender de Taliban ook steunt. Op de meeste foto’s is er een bepaalde afstand tussen de Taliban en de fotograaf, waardoor er niet echt sprake is van betrokkenheid. Al Jazeera English positioneert zich op die manier niet als bondgenoot.
Naast de Taliban komen de Afghaanse burgers ook ruimschoots aan bod. Zij worden in de eerste plaats voorgesteld als anonieme en passieve vluchtelingen. De nadruk bij dit frame ligt voornamelijk om de grote massa die wil vluchten. Vervolgens worden vrouwen ook anoniem en daarnaast ook onderdanig voorgesteld. De mannen domineren dan weer het straatbeeld. Opvallend is dat Al Jazeera English de Amerikaanse militairen ook veel tonen, maar dan eerder in een controlerende functie. We zien hen niet vluchten of de burgers helpen. Deze bevindingen liggen in lijn met hoe westerse media twintig jaar geleden verslag deden over de war on terror.
Arabische visie
Maar Al Jazeera English toont ook nog andere frames op zijn Instagrampagina. Naast anonieme vrouwen, worden er ook emanciperende vrouwen afgebeeld die zich niet lijken neer te leggen bij de situatie. Ze werken of zorgen voor elkaar door te koken. Vervolgens toont Al Jazeera ook hoe de burgers protesteren op de nationale feestdag tegen de Taliban. Tenslotte beeldt het ook de burgerslachtoffers af. Deze frames zijn dan weer eerder typisch voor Arabische media.
Al Jazeera English kan niet gezien worden als een bondgenoot van de Taliban op basis van dit onderzoek. De zender probeert wel duidelijk een evenwicht te vinden tussen westerse en Arabische invloedssferen. Het kan dus niet omschreven worden als een louter Arabisch of westers medium, zoals zijn naam, Al Jazeera English, ook doet vermoeden.
