Baskische Niños - Het katholieke verhaal

Baskische Niños – Het katholieke verhaal

Door Tim Cassauwers en Nicky Jenné

30 juni 1937, Mechelen, Antwerpen en vele andere steden. De stationspleinen lopen over van bedrijvigheid, de ruimtes overvol. Iedereen wil de nieuwe stadsgenoten begroeten, of toch zien. Honderden Baskische kinderen staan te wachten, koffer in de hand, de haren geschoren. De veemarkt kan beginnen.

"We kwamen aan bij de paters, in een grote zaal," vertelt Basilia Aranceta, een van de kinderen. Daar moesten we allemaal gaan zitten, en zoals op een keuring kwamen de pleeggezinnen langs: 'Die wil ik wel, dat zou er één voor mij zijn.' Ik werd gekozen door een kinderloos koppel.

De kinderen hebben er net een lange reis opzitten. Gevlucht van het geweld, gevlucht voor hun leven. Spanje leeft sinds de coup van Generaal Franco en diens legers al meer dan een jaar in staat van oorlog met zichzelf. De verovering van Spanje ging vrijwel zonder problemen. Enkel Baskenland bleef lang tegenspartelen. "Toen het signaal van de bombardementen kwam, moesten we vluchten, onder een brug waar dan een trein over bulderde. Of we kropen weg in de ijzermijnen," vertelt Basilia. "Ik was toen 7 jaar oud, en nu - 70jaar later - zie ik het nog steeds voor me."

De eigenlijke vlucht van de Baskische Niños, zoals ze wel eens worden genoemd, komt pas op gang na de bombardementen op cultureel hart Gernika. Met hulp van het Duitse Condorlegioen wordt het einde van de strijd ingeluid. Hét signaal voor de Basken om een grootse exodus op touw te zetten.

Via -eerste veilige haven- Frankrijk worden de kinderen versluisd naar andere landen: Op vraag van Mgr. kardinaal Mugica van Baskenland, die vreest voor de vele Baskische katholieke zieltjes, wordt rekening gehouden met de religieuze of politieke voorkeur (katholiek, socialistisch, dan wel communistisch) van de ouders. Hoewel dat niet altijd goed verliep. "Ik ben een zus kwijtgespeeld," zegt Basilia. "We kwamen in Frankrijk aan met z'n vieren en vertrokken weer met drie. Dat was verschrikkelijk. We hebben ons in een kamer opgesloten om niet nog iemand te verliezen. De verloren zus hebben ze in communistisch Rusland teruggevonden."

In Vlaanderen wordt de katholieke opvang vooral geregeld via Mechels kardinaal Van Roey. Tijdens kerkdiensten wordt de oproep overgebracht aan het volk, tal van gezinnen stelt zich kandidaat. De verdeling van de kinderen onder gezinnen, verliep uiteraard niet overal zoals hierboven beschreven. In Mechelen bepaalde men vooraf welk gezin welk kind werd toegewezen.

De komst van de Niños was een evenement, net of de eerste aap arriveerde in de zoo. "Toen ik met mijn pleegouders aankwam in Herentals, werd ik in bad gezet. Heel de straat stond daar naar te kijken. Iedereen praatte tegen mij, één iemand had zelfs een pop bij voor me. Spijtig genoeg verstond ik er geen woord van," lacht Basilia. Het leven voor de opgevangen Niños in Vlaanderen liep niet van een leien dakje. Ze moesten zich aanpassen aan eten, drinken, taal, en veel meer. Daarnaast kon het gemis van ouders, broers en zussen na een tijdje erg doorwegen.

Ongeveer negentig procent van de bijna 6000 Niños keert na de burgeroorlog terug naar Baskenland. De reden? Franco riep zijn kinderen terug. Door de uittocht van zowel Spaanse als Baskische Niños kwam de toekomst van Spanje in gevaar. Vandaar dat het nieuwe regime alle kinderen verplichtte om terug te keren. Slechts in enkele gevallen werd een uitzondering gemaakt. Basilia was een van die uitzonderingen. Haar broer en zus zijn teruggekeerd, vertelt ze ons. "Mijn broer was rotbedeurven. Hij werd opgevangen bij een veearts en kreeg alle kansen om iets van zijn leven te maken. Maar langs de andere kant mocht hij ook alles en werd hij verwend. Daarom is hij ook nooit veearts kunnen worden, zoals zijn pleegvader had gehoopt. Het verstand had hij, maar het was een te grote deugniet. Van armoei hebben ze hem teruggestuurd. Mijn pleegouders hebben besloten mij hier te houden, in samenspraak met mijn ouders. Ze konden hun enige kindje niet loslaten. Pas toen ik 23 was, keerde ik voor het eerst terug. Het weerzien was erg emotioneel en gebeurde in een gebroken land."

Nog tot 1975 en Franco's dood bleef de burgeroorlog nazinderen in Spanje. De pesterijen tegenover Basken en discriminatie tegenover hen duurde voort tot het nieuwe regime vorm kreeg. Daarna kon het Baskenland zich samen met heel Spanje herstellen en de schade van het Franco-regime oplossen.