Beeldvorming van holebi's in de media: Een framinganalyse van de nieuwsuitzendingen van de VRT en de VTM tussen 2003 en 2012

VRT en VTM verspreiden positieve holebi-clichés

Vrouwen kunnen niet kaartlezen, mannen kunnen niet multitasken en Hollanders zijn gierig. Clichés en stereotypen zijn ingeburgerd in onze maatschappij. Op het eerste gezicht lijken ze onschuldig, maar in realiteit kan een ongenuanceerde beeldvorming heel wat schade aanrichten. Als ze bijvoorbeeld betrekking heeft op minderheidsgroepen als allochtonen, mensen met een handicap of holebi’s. En de rol van de media is hierbij niet gering.

Door Tine Kintaert

Verwijfde mannen en ingeoliede bodybuilders

Een dikke vijf procent, dat is het geschatte aandeel van holebi’s in onze maatschappij. En ook voor deze minderheidsgroep doen er heel wat clichés en stereotypen de ronde. Als het over holebi’s gaat, zijn beelden van verwijfde mannen en ingeoliede bodybuilders niet veraf. Jammer, vindt Minister van Gelijke Kansen Pascal Smet. “Ongenuanceerde beeldvorming vervreemdt, verwijdert, creëert onbegrip bij de ene en ergernis of verdriet bij de andere”, meent hij. De minister wijst hierbij op de invloedrijke rol van de media en vraagt hen om geen ongenuanceerde beelden te verspreiden.

De VRT gaf gehoor aan deze oproep door een diversiteitsbeleid op te stellen. Hierin staat dat de openbare omroep ernaar streeft om alle groepen in de Vlaamse samenleving op een correcte manier weer te geven. Maar slaagt ze hier eigenlijk in als het over holebi’s gaat? Dat is wat dit onderzoek wil achterhalen.

Framinganalyse

In dit onderzoek werd gekozen voor de methode van framinganalyse. Dit wil zeggen dat de grammaticale constructies in de tekst zeer nauwkeurig geanalyseerd worden. Ook de gebruikte beeld- en geluidstechnieken worden bestudeerd. Op die manier wordt op zoek gegaan naar frames – denkbeelden – over holebi’s. Concreet werden de journaals van 19 uur van de VRT onderzocht, maar ook de nieuwsuitzendingen van de VTM werden bekeken. Tenslotte zijn beide programma’s zeer populair in Vlaanderen. Beide zenders werden geanalyseerd tussen 2003 en 2012.   

Positieve kijk op holebi’s

Uit de resultaten bleek dat beide zenders eigenlijk weinig aandacht besteden aan holebi’s. Tussen 2003 en 2012 werden in totaal maar 184 nieuwsitems gevonden waarin holebi’s aan bod kwamen. Dit is nog geen 0,3% van het totale aantal berichten in het onderzochte decennium. Dit valt niet te wijten aan een gebrek aan nieuws, want beide zenders berichtten vaak over andere zaken. Ze hadden dus wel de mogelijkheid om meer items te maken.

Als er nieuwsberichten gemaakt worden rond holebi’s, doen de VRT en de VTM dat wel op een positieve manier. Er werden in ieder geval geen bewijzen gevonden van een discriminerende visie op deze minderheidsgroep. Beide zenders lijken achter het standpunt van de holebi’s te staan, en doen hun uiterste best om hen niet te schofferen. Dit wil echter niet zeggen dat er helemaal geen beeldvorming aanwezig was in de nieuwsberichten. Er werden wel degelijk enkele denkbeelden gevonden die holebi’s op een eenzijdige manier voorstellen. Positieve denkbeelden weliswaar, maar niettemin eenzijdig.

Activisten en slachtoffers

Zowel bij de VRT als de VTM werden de holebi’s voorgesteld als activisten die moeten vechten om dezelfde rechten als iedereen te behalen. Hierbij worden ze voortdurend gehinderd door een talmende regering en conservatieve krachten als de Katholieke Kerk. Toen in 2005 echter het holebi-adoptierecht werd goedgekeurd en gelijke rechten een feit waren, verdween dit denkbeeld van het toneel. Het maakte bij beide zenders plaats voor de voorstelling van holebi’s als slachtoffers die voortdurend te maken krijgen met verbaal en fysiek geweld. In dit denkbeeld lijken ze helemaal geen verweer te hebben tegen dit geweld. Vooral in 2011 en 2012 werd dit gedachtegoed sterk verspreid. De vele homofobe incidenten in die periode zullen hier wellicht wat mee te maken hebben.

Perfecte koppels en feesters

Verder worden de holebi’s ook graag gepresenteerd als perfecte koppels in perfecte relaties. Het lijkt wel alsof alle holebi’s graag willen trouwen en een vurige kinderwens hebben. Vooral voor de goedkeuring van de adoptiewet was dit eenzijdig beeld sterk aanwezig. Anderzijds werd ook de indruk gewekt dat alle holebi’s graag een feestje bouwen en hun geaardheid maar al te graag in de verf zetten. Dit gebeurde tijdens de berichten over verschillende holebi-optochten, zoals de Belgian Pride. Minstens een aantal keer per jaar werd de nadruk gelegd op halfnaakte mensen, uitgelaten personen en drag queens met een overdaad aan pluimen.

Voorzichtigheid geboden

Uit dit onderzoek bleek dus dat zowel de VRT als de VTM op een positieve manier omgingen met holebi’s, al werd wel enig eenzijdig gedachtegoed verspreid. Vooral de voorstelling van holebi’s als perfecte koppels en als uitgelaten feesters, kan bij de kijker zijn invloed nalaten. Het is belangrijk dat de zenders zich hiervan bewust zijn, en dat ze hier voorzichtig mee omgaan.