De oplossing voor alle problemen in ons onderwijs is verrassend eenvoudig

De oplossing voor alle problemen in ons onderwijs is verrassend eenvoudig 

Weet jij hoeveel keer het woord ‘kennis’ in het nieuwe Vlaamse regeerakkoord staat onder het hoofdstuk ‘onderwijs’? Net geen twee dozijn keer.  Weet jij ook hoeveel één dozijn is?  Natuurlijk, mevrouw, dat heb ik op school geleerd. Zie je wel, kennismoet je hebben!

Er is geen heter hangijzer dan onderwijsin tijden van politieke strijd, zeker nu uit internationaal vergelijkend onderzoek blijkt dat de kwaliteit van het onderwijs in Vlaanderen er fors op achteruit is gegaan sinds 2003. De discussie over de ‘lat’ die te hoog of te laag ligt, laait hierdoor weer fel op en er ontstaat in de marge ook een debat over de pedagogische aanpak en de zogenaamde ‘randfactoren’ om tot leren te komen, zoals welbevinden, motivatie en zich verbonden voelen.  Voor zij die vooral heil zien in een absolute focus op kennis, bestempelen deze pedagogische aanpak wel eens laatdunkend als ‘pretpedagogiek’. 

Belonging 

Naar wat sommigen ‘pretpedagogiek’ noemen, is echter al heel wat onderzoek gedaan.  Sinds 2013 wordt naast kennisook belonginggemeten in internationaal onderwijsonderzoek.

Belonging  en sense of belongingzijn termen uit het Engels die in het Nederlands nog het best vertaald kunnen worden als ‘verbinding’ en ‘een gevoel van verbondenheid’.  Concreet is het de mate waarin een leerling zich aanvaard, gerespecteerd, deel van het geheel en ondersteund voelt door anderen.  Leerlingen die hoog scoren op belonging, zijn meer gemotiveerd, minder vaak afwezig, ondervinden minder moeilijkheden in de overgang van adolescentie naar volwassenheid, vertonen minder negatief gedrag én halen betere resultaten. Bovendien zijn deze effecten merkbaar bij elke leerling, ongeacht de culturele of socio-economische achtergrond. Het klinkt eenvoudig en logisch, maar hoe zit het met belonging in De Vlaamse School?

Onderzoek

In een onderzoek uitgevoerd door Sofie Smets, laatstejaarsstudente bachelor PJK- opvoeding en coachingvan de Arteveldehogeschool Gent in het kader van haar bachelorproef , werd gepeld naar het gevoel van belonging van middelbare scholieren.  Hiervoor namen meer dan 800 leerlingen van een Vlaamse middelbare school deel aan een online enquête met 30 vragen, gaande van ‘ik voel me goed op school’ over ‘als ik het moeilijk heb, kan ik bij vrienden terecht’ tot ‘bij conflicten voel ik mij rechtvaardig behandeld’.  Uit de resultaten bleek dat een leerling die aangeeft wel vrienden te hebben, zich tegelijk niet goed op school kan voelen.  Vrienden hebben biedt dus geen zekerheid tot een hoog gevoel van belonging.   Medeleerlingen en vrienden beïnvloeden wel elkaars gedrag, maar gedrag is niet hetzelfde als belonging.  Meer nog, het zijn de leerkrachten die de grootste invloed hebben op het gevoel van belonging.   Een opvallende vaststelling op dat vlak is dat leerlingen die zegden zelden of nooit een compliment te krijgen van de leerkracht, zich vaker onrechtvaardig behandeld voelden dan zij die wel regelmatig een compliment kregen.  Deze vaststelling werd  bevestig door lesobservaties: leerlingen die van de leerkracht tijdens de les regelmatig positief bekrachtigd werden, vertoonden meer werkijver, waren meer gemotiveerd en stelden minder negatief gedrag.  De rol van de leerkracht in het gevoel van belonging van de leerling is dus cruciaal. 

Gesprekken met leerkrachten brachten aan het licht dat leerkrachten en leerlingen vooral nood te hebben aan onderwijs dat aangepast is aan de noden van steeds diverser wordende klasgroepen. ‘Het gaat hier niet enkel over de leerlingen met een andere huidskleur of met een migratieachtergrond, of over leerlingen met een zichtbare beperking of een duidelijk aanwezige leer- of gedragsstoornis’, stelt Sofie Smets, ‘het is vanuit dat besef dat ‘diversiteit’ veel breder is dan enkel het zichtbare en gediagnosticeerde anders-zijn, dat de focus moet verlegd worden van  ‘wie zijn de anderen’ naar ‘wat verbindt ons’.  Inzetten op het verbeteren van verbinding tussen alle leerlingen kan hierbij zeer waardevol zijn en heel wat problemen waar het onderwijs nu mee kampt, verlichten.  Denk maar aan schooluitval, autoriteitsproblemen, ontbrekende motivatie…’  

Sofie Smets koos voor een niet vanzelfsprekende setting voor haar onderzoek: ‘Het is niet in alle koepels en in alle scholen gangbaar dat er ondersteuning is vanuit medewerkers met mijn opleiding. Ook andersom is het niet gangbaar dat er pedagogisch coaches worden uitgezonden in het onderwijsveld. Toch wilde in met dit onderzoek tonen dat er binnen de scholen nood is aan de visie die wij als pedagogisch coaches hebben op leren en onderwijs en dat wij een welkome aanvulling kunnen zijn op de expertise van leerkrachten en directies.’

We nemen het Vlaamse regeerakkoord er opnieuw bij.  Het woord ‘welbevinden’ staat er één keer in. Van de woorden ‘verbinding’ en ‘verbondenheid’ geen spoor.  Dat vond ik via de sneltoetsen ctrl en F.  Op school geleerd!