Berichtgeving over zelfdoding in Vlaanderen en Nederland
Nederlandse kranten berichten sensationeler over zelfdoding dan Vlaamse. Hierdoor neemt de kans op imitatie toe bij suïcidale personen. Dat blijkt uit een masterproef van een student journalistiek aan de KULeuven.
"Hierop reageerde hij door te roepen dat hij Russische roulette zou gaan spelen. Nog voor iemand kon reageren, jaagde de jongeman drie kogels door zijn hoofd" (HLN, 22/12/2014). Berichtgeving over zelfdoding is soms erg belust op sensatie. Zo wordt de methode in het vorige artikel uitgebreid beschreven. Bovendien spaart de journalist de lezer geen gruwelijke details.
Masterstudent journalistiek Jana Brusten (KU Leuven) onderzocht hoe Vlaamse en Nederlandse kranten berichten over zelfdoding en of ze de richtlijnen hierover naleven. Brusten analyseerde tweehonderd nieuwsberichten in vier Vlaamse en vier Nederlandse kranten. Voor Vlaanderen onderzocht de student De Morgen, De Standaard, Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad. In Nederland bestudeerde ze NRC Handelsblad, De Volkskrant, De Telegraaf en Het Algemeen Dagblad.
De studente journalistiek concludeerde dat 18 procent van de artikels over zelfdoding uit Nederland mogelijk een copycateffect veroorzaakt. In Vlaanderen is dit slechts 11 procent. Zo kan een sensationeel nieuwsbericht drempelverlagend werken voor suïcidale personen. Zij kunnen inspiratie halen uit bepaalde artikels en zo het gedrag dat wordt afgebeeld imiteren. Daarnaast stelde de studente vast dat Nederlandse kranten sensationeler over zelfdoding berichten dan Vlaamse. "Zowel tekstinhoud, titel als foto's zijn vaker melodramatisch en choquerend in Nederlandse dagbladen. Vooral het verschil in sensationeel fotogebruik is enorm tussen beide regio's", verduidelijkt de studente. Bijgevoegde foto's verhogen de kans op imitatie. Toch is bij meer dan de helft van de Nederlandse suïcideartikels een foto terug te vinden. Hierop staan meestal slachtoffers afgebeeld.
Nederlandse nieuwsitems zijn vooral sensationeler omdat ze nergens doekjes omwinden. De afgeraden term zelfmoord plegen wordt meer dan het dubbel gebruikt in Nederland. Moord impliceert dat het slachtoffer een misdaad zou hebben begaan. Ook vermelden journalisten in Nederland vaker de locatie van zelfdoding. Enkel over de methode van het slachtoffer zijn journalisten minder terughoudend dan hun Vlaamse collega's. Bovendien geven Nederlandse journalisten minder achtergrond bij de werkelijke oorzaak van de suïcide. Van alle zelfdodingen is 90 procent vermoedelijk het resultaat van psychische problemen. Toch wordt suïcide in Nederland vaker als een sterk vereenvoudigde oorzaak voorgesteld. Bijvoorbeeld een man stapt uit het leven na een stukgelopen relatie. Of een leerling springt voor de trein na aanhoudend pestgedrag.
Daarnaast kunnen we concluderen dat Vlaamse journalisten de voorkeur geven aan zelfdodingen die ook een maatschappelijke impact hebben. Zo wordt het vaakst over zelfdoding op het spoor bericht. Toch zijn treinongevallen niet de meest gebruikte methode om uit het leven te stappen. Ook verslaan Vlaamse kranten vaker zelfdoding op een publieke plaats, terwijl Nederlandse kranten de focus leggen op zelfdoding in de privésfeer. Tot slot vermeldt bijna drie kwart van de Vlaamse artikels een preventiemogelijkheid of hulplijn. Vooral de Zelfmoordlijn komt vaak aan bod in zowel populaire als kwaliteitskranten. In Nederland zijn reddingsboeien eerder de uitzondering. Een mogelijke verklaring is dat hulpinstanties zoals de Werkgroep Verder in Vlaanderen al jaren ondersteund worden door de overheid. Haar Nederlandse tegenhanger daarentegen, de Ivonne van de Ven Stichting, werkt pas enkele jaren samen met de regering.
In Nederland stappen jaarlijks 11 per 100.000 inwoners uit het leven. Voor Vlaanderen is de situatie nog schrijnender. Elk jaar kiezen 18 per 100.000 Vlamingen voor een wanhoopsdaad. De studente journalistiek hoopt dat haar masterproef een wake-up-call kan zijn voor alle journalisten in de Lage Landen. Ook benadrukt ze het belang van een correcte en verantwoorde berichtgeving over zelfdoding. "Het blijft uitermate belangrijk dat mediarichtlijnen in Vlaanderen en Nederland gerespecteerd worden. Alleen zo kan je als journalist levens redden."
