Boekenwurm of Netflixer? Boekoscoop is er voor iedereen!

Netflix is een van de populairste streamingdiensten van het moment. Bijna iedere avond valt er wel een goede film te bekijken op de televisie. Samen naar de cinema gaan? Geef toe: dat is toch wel een van de standaarddates van deze tijd.

Hoe komt het dat films voortdurend ons pad kruisen, maar dat boeken veel minder in the picture komen te staan? Zowel een film als een boek hebben uiteindelijk hetzelfde doel: een verhaal vertellen. Onze bachelorproef ‘Boekoscoop’ biedt de mogelijkheid om je te verdiepen in een verhaal en dit aan de hand van zowel het boek als de film. We ontwikkelden een website voor leerkrachten, leerlingen en andere literatuurliefhebbers. Je kan deze raadplegen via onderstaande URL.

https://boekoscoop.wixsite.com/secundaironderwijs

Een dreigende daling in het Vlaamse leeslandschap

Wist je dat één derde van de Vlaamse vijftienjarigen niet meer voor zijn plezier leest? Dat vermeldt het laatste PISA-rapport na een vergelijkend onderzoek over leesvaardigheid bij jongeren wereldwijd. In de grafiek hiernaast is deze daling in de tijd visueel op te merken. (Universiteit Gent vakgroep Onderwijskunde, 2018) Lezen is dus niet een van de favoriete bezigheden van adolescenten.

Vanaf twaalf jaar lezen jongeren minder vaak en minder graag fictie. Op de leeftijd van veertien jaar zien we een absoluut dieptepunt. Toch is het belangrijk dat jongeren gemotiveerd blijven om te lezen. Dit biedt immers psychologische, maatschappelijke en intellectuele voordelen. Zo kan een boek het stressniveau verlagen terwijl het tegelijkertijd de woordenschatkennis en het concentratievermogen doet verhogen. Daarnaast verwerven jongeren meer empathie doordat ze zich leren inleven in de andere situaties van een boek.

Hoe komt het dat literatuur niet meer aantrekkelijk is? In dit digitale tijdperk kampen we met een beperkte voorraad aan tijd, zin en energie. Hierdoor zullen nieuwe media, zoals sociale media en films, de aandacht opeisen ten koste van de oude media, de boeken. Dit wordt beschreven in de ‘substitutietheorie’. Verder valt het op dat mensen trouw blijven aan de media waarmee ze zijn opgegroeid. Dit fenomeen heet ‘mediasocialisatie’. De adolescenten van 2020 kunnen kiezen uit een ruim aanbod aan media. Daardoor moeten boeken plaatsmaken voor nieuwere media.

Vanuit deze bevindingen kozen we ervoor om de leesmotivatie te verhogen door in te zetten op de link tussen het boek en zijn verfilming. Momenteel gaan te weinig leerkrachten en uitgeverijen hiermee aan de slag. Het is de hoogste tijd om beide media te combineren.

‘Boekoscoop’ als eerste hulp bij leesmotivatie

Om die reden creëerden we de website ‘Boekoscoop’. Boekoscoop is bestemd voor leerlingen van de eerste graad a-stroom en hun leerkrachten. Dankzij haar veelzijdigheid is de website ook bruikbaar voor andere doelgroepen zoals de derde graad van de lagere school en de eerste graad b-stroom. De website bevat een gevarieerde literatuurlijst van jeugdboeken en hun verfilmingen. De literatuurlijst is geschikt voor zowel sterke als zwakke lezers, bevat een groot aanbod aan genres en thema’s en biedt populaire en minder gekende verhalen aan die aansluiten bij de leefwereld van jongeren. Een groot literatuuraanbod dus, waarbij enkele filters op de website hen kunnen helpen bij het maken van de juiste boek- en filmkeuze. Je kan de weergave van de literatuurlijst bekijken op de onderstaande afbeelding.

Ook kan je heel wat creatieve verwerkingsopdrachten vinden op onze website. Een klassieke boekbespreking staat dus niet tussen het lijstje. Wij ontwierpen opdrachten waarbij leerlingen uitgedaagd worden om iets te creëren. Zo stellen de jongeren zelf een muzieklijst samen na het lezen van hun boek en geven ze de liedjes een plaats in de film. In iedere opdracht gaan ze aan de slag met de literaire begrippen, zoals de ruimte en de personages in een verhaal, oefenen ze hun spreek- en schrijfvaardigheid en het schrijven van poëzie. Hiervoor hebben ze zowel het boek als de film nodig. Tevens kunnen de opdrachten ingezet worden in andere onderwijsvakken, zoals geschiedenis en muzikale opvoeding. De opdrachten zijn gebaseerd op de leerplandoelen van het vernieuwde leerplan voor de eerste graad. In dit leerplan krijgen ‘genieten van literatuur’ en ‘de literaire begrippen’ een belangrijke rol. Onze opdrachten stellen diezelfde doelen voorop.

Voor iedere lezer wat wils

Differentiatie is een van de uitgangspunten van onze website. Waar de ene leerling lezen de hel vindt, zit de andere uren met zijn neus in de boeken. Boekoscoop omarmt al die verschillen in een klas. Naast een gevarieerde literatuurlijst voorzien we acht verschillende opdrachten, zodat iedere leerling zijn perfecte opdracht vindt. Ook verdeelden we de opdrachten onder drie niveaus. Hierdoor kunnen jongeren voor zichzelf een opdracht kiezen die voldoende uitdaging biedt. Tot slot bestaan er voor iedere opdracht enkele differentiatietips voor de leerkrachten. Ze maken de opdrachten haalbaarder, uitdagender of creatiever. Zo kunnen leraren voor hun leerlingen bepalen of ze meer of minder liedjes moeten zoeken voor de opdracht ‘hitlijst’, maar kunnen ze ook de link maken met de app ‘TikTok’.  

De theorie in praktijk

Om de meerwaarde van Boekoscoop te kunnen verzekeren, was een testfase noodzakelijk. We gaven op twee stagescholen de leerlingen de opdracht een boek te lezen en de verfilming ervan te bekijken. Vervolgens zouden zij aan de slag gaan met de opdrachten. Deze testfase werd echter verstoord door de COVID-19-pandemie. Aangezien we toch een beter zicht wilden krijgen op de doeltreffendheid van onze website, kozen we ervoor onze testfase in een nieuw jasje te steken. Zeven leerkrachten Nederlands gaven feedback op ons werk waardoor we dit konden verbeteren.

Uit de reacties van leerlingen en leerkrachten konden wij opmerken dat zij effectief enthousiast waren over het combineren van jeugdboeken en hun verfilmingen. Verfilmde jeugdliteratuur kan dus een meerwaarde zijn. Wij zien iedere leerling die we via Boekoscoop kunnen motiveren om liever en meer te lezen als een stap vooruit richting ons doel.

Wij hopen dat de strijdbijl tussen jeugdliteratuur en films begraven wordt. In plaats daarvan willen we inzetten op de link tussen beide media. Films zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Daarom hopen wij via Boekoscoop leerlingen te motiveren meer en liever te lezen. Wij wensen iedereen alvast veel plezier met ons materiaal. Boekoscoop bingewatchen is een aanrader voor iedereen.