Carens' opvattingen over vluchtelingen en de Belgische regelgeving

1

HET VLUCHTELINGENPROBLEEM MOETEN WE SAMEN OPLOSSEN

Vluchtelingenproblemen zijn zo oud als de mensheid zelf, maar de laatste maanden lijken ze wel in een stroomversnelling terecht te komen. Duizenden vluchtelingen zijn hun thuisland in Noord-Afrika en het Midden-Oosten ontvlucht. Ze riskeren hun leven in gammele bootjes, in de hoop op een beter leven in het Westen. In ons land werden gedurende de drie eerste maanden van dit jaar 3.872 asielaanvragen genoteerd, vooral van Syriërs, Afghanen en Irakezen. Een goede duizend van hen zullen uiteindelijk als vluchteling erkend worden, en alle rechten en verplichtingen krijgen, die horen bij het statuut van langdurig ingezetene. Hoe gaan we met die toevloed om ?

Carens en de open grenzen

De Canadese filosoof Joseph Carens pleit voor een ruim begrip voor vluchtelingen. In het algemeen is de wereld volgens Carens overigens fundamenteel onrechtvaardig georganiseerd. Wie het geluk heeft in het Westen geboren te worden krijgt automatisch veel meer kansen in het leven dan diegene, wiens wieg in een arm land in Azië of Afrika heeft gestaan. Carens pleit voor wat hij ‘open grenzen’ noemt. In zijn opvatting zijn grenzen een verouderd begrip, en moet iedereen absoluut vrij zijn om te gaan en te staan waar hij wil.

De vluchtelingen en de rijke, democratische landen

Voor vluchtelingen is Carens bereid heel wat door de vingers te zien. Hij kant zich tegen wat hij ‘uitsluitingsmechanismen’ van de rijke, democratische landen noemt. Dit zijn onder meer strenge visumvereisten voor wie een land binnen wil en boetesystemen voor vervoerders, die de papieren van hun passagiers onvoldoende controleren. Hij begrijpt ook dat vluchtelingen liegen in hun asielaanvragen. Ze ontvluchten hun land van herkomst omdat ze het politiek systeem niet vertrouwen. Waarom zouden ze dan het systeem van het land, waar ze terecht komen, wél vertrouwen ?

Carens is ook een grote voorstander van hervestiging. Bij hervestiging gaat het initiatief voor het toekennen van de vluchtelingenstatus niet uit van de vluchteling zelf, maar wel van de landen, die bereid zijn vluchtelingen op te nemen. Dit systeem werkt in de praktijk door tussenkomst van de Verenigde Naties. Deze selecteert in de landen, waar de mensen in eerste instantie naartoe zijn gevlucht, kandidaten voor hervestiging. Hervestiging gebeurt nu al, maar is in de praktijk van ondergeschikt belang. Dit jaar heeft België beloofd 300 vluchtelingen door hervestiging op te nemen. Ter vergelijking : in 2014 werden in ons land 17.213 asielaanvragen ingediend, en werden 6.146 beslissingen tot toekenning van de vluchtelingenstatus getroffen.

Het gevaar van polarisering in de opvangstaten 2

De theorieën van Carens zijn op het eerste gezicht zeer menselijk. Het spreekt voor zich dat we begrip moeten hebben voor mensen, wiens fundamentele rechten dermate worden aangetast in hun land van herkomst dat ze gedwongen worden hun verder leven uit te bouwen in een land, dat heb vreemd is.

Maar ook in de landen, waar vluchtelingen worden opgevangen, wonen mensen met rechten. Een al te soepel vluchtelingenbeleid veroorzaakt angstreacties bij de bevolking. Bepaalde politieke partijen spelen hier gretig op in en kloppen de tegenstellingen tussen de autochtone bevolking en de allochtone vluchtelingen om electorale redenen op. Dit wordt polarisatie genoemd. Polarisatie doet mensen kiezen voor politieke partijen, die extreme standpunten verkondigen. Daardoor verliest het gematigde middenveld aanhang. Van polarisatie is de stap naar geweld gemakkelijk gezet.

Het Vlaams Blok

Het typevoorbeeld van een politieke partij, die aanstuurt op polarisatie, is uiteraard het vroegere Vlaams Blok. Deze partij werd in 2004 door het Hof van beroep te Gent veroordeeld wegens inbreuk op de wet tot bestraffing van door racisme of xenofobie (vreemdelingenhaat) ingegeven daden. Na de veroordeling veranderde de partij van naam en verminderde haar aanhang. Het huidige Vlaams belang speelt nu geen politieke rol van betekenis meer, en haar haat-discours van werd recent overgenomen door de Pegida (‘Patriotische Europäer gegen die Islamisierung des Abendlandes’) - beweging.

Gevraagd : een tegengif tegen polarisatie

Hoe gaan we met polarisatie om ?

De Amerikaanse filosoof Amyarta het functioneren van democratieën en het bereiken van rechtvaardige oplossingen bestudeerd in een studie, waarvan het belang algemeen wordt erkend.

Sen zegt hierin dat ‘het giftige fanatisme van een polariserend denken’ alleen maar kan tegengegaan worden door integratiebevorderende en interactieve politieke processen. Het functioneren van de samenleving hangt uiteindelijk af van mensen, die door hun optreden de kansen op redelijke uitkomsten weten te benutten.

Een verantwoordelijkheid van ons allemaal, kortom.

Vluchtelingen vormen hoe dan ook een minderheid

In een democratie wordt de politiek per definitie bepaald door de meerderheid. Vluchtelingen zullen altijd een minderheid blijven, hoe de vluchtelingenstroom in de toekomst ook zal evolueren. Vluchtelingen zijn daarom slecht geplaatst om op politiek gebied hun stem te laten horen.

Nochtans moet de oplossing van het vluchtelingenprobleem noodzakelijkerwijs komen van die landen, waar de vluchtelingen een nieuw leven hopen op te bouwen. Ideaal ware natuurlijk dat de 3

toestand in de landen van herkomst ten goede keert, maar op korte termijn is dat geen realistische optie en ligt dat evenmin in onze macht.

Het regeerakkoord van de Vlaamse regering

Toch is er hoop voor de vluchtelingen.

Het inburgerings- en integratiebeleid behoort tot de bevoegdheid van de Vlaamse regering. In het laatste regeerakkoord van de Vlaamse regering wordt heel wat aandacht besteed aan inburgering en integratie.

Het regeerakkoord wil tot meer samenhorigheid komen tussen allen, die een gemeenschappelijke toekomst hebben in Vlaanderen. Dit wordt gezien als een gedeelde verantwoordelijkheid van de burgers en haar voorzieningen. Naast efficiëntiewinsten op het vlak van organisatie van het Vlaams Agentschap Integratie en Inburgering en stimulering van de kennis van het Nederlands wordt ingezet op het bevorderen van de participatie in de onderwijs-, jeugd-, sport-, welzijns- en zorgsector.

Dit akkoord dateert van 2014, zodat de toekomst van al dat moois nog grotendeels moet geschreven worden.

Een positief punt voor ieder van ons is dat het inburgerings- en integratiebeleid prominent aan bod komt in de plannen van de politieke overheid, en dat die plannen volledig in de richting gaan, die prominente filosofen hebben aangewezen.

De vluchtelingenproblematiek belangt ons allen aan en kan alleen door onderlinge samenwerking worden opgelost.

F. Desterbeck

21 mei 2015