Buik(brein)gevoel

Iedere dag kunnen er kinderen niet naar school vanwege chronische buikpijn. Voor hen ziet de toekomst er minder rooskleurig uit dan die van gezonde leeftijdsgenoten. Onderzoek hen echter van top tot teen en ze lijken net op gezonde kinderen.  Of toch niet? Onderzoekers vinden namelijk aanwijzingen dat hun brein anders functioneert dan dat van gezonde leeftijdsgenoten.

13,5% van de kinderen wereldwijd heeft last van onverklaarbare chronische buikpijn. Dat wil zeggen dat dokters geen verklaring kunnen vinden voor de buikpijn, die minstens 3 maanden aanwezig is. Deze pijn kan continu aanwezig zijn, maar kan ook steeds terugkeren. In ieder geval heeft het enorme impact op het dagelijkse leven van het kind. Zo gaan deze kinderen minder naar school, waardoor ze slechtere schoolresultaten halen, en hebben ze minder hobby’s, waardoor ze zich uitgesloten voelen door leeftijdsgenoten. Daarbovenop hebben ze ook als volwassene een groter risico op chronische pijn.

Overgevoelig?

Pijn is niet fijn, maar het is wel een nuttig fenomeen. Stel: je stapt op een Lego blokje, dan sturen de sensoren in jouw voet via de zenuwbanen een boodschap naar de hersenen over de toenemende druk, eventuele schade, enzovoort. Als de hersenen beslissen dat deze boodschap belangrijk is, dan pas zal je pijn voelen. Hierdoor ga je dan iets minder steunen op je voet, waardoor deze beter kan herstellen. Maar wat als de pijn blijft aanhouden, ook al ben je helemaal hersteld? Onderzoekers hebben ontdekt dat het pijnsysteem bij volwassen met chronische pijn ontregeld is. Het functioneert anders dan bij gezonde leeftijdsgenoten die geen periode van langdurige pijn achter de rug hebben. Het centrale zenuwstelsel, dat onderdeel is van het pijnsysteem, is dan overgevoelig. Hierdoor wordt niet-pijnlijke informatie, als pijnlijk waargenomen. In dat geval kan ook stappen op gras pijnlijk worden bijvoorbeeld. In volwassenen met chronische buikpijn is deze overgevoeligheid reeds onderzocht en bevestigd. Helaas is er echter nauwelijks onderzoek naar deze overgevoeligheid bij kinderen met chronische buikpijn. Enkele onderzoekers aan Universiteit Antwerpen vonden het hoog tijd om na te gaan of kinderen met chronische buikpijn net dezelfde overgevoeligheid vertonen als volwassenen met dezelfde klachten.

Alarm!

Deze overgevoeligheid houdt in dat er verschillende veranderingen van de zenuwen ontstaan op de verschillende plaatsen in het lichaam. Om dit te verduidelijken kan je het pijnsysteem vergelijken met een alarmsysteem: het waarschuwt ons voor gevaar door ons pijn te laten voelen. Het pijnsysteem kan net zoals een alarm te scherp afgesteld staan waardoor je sneller pijn zal voelen. Dit kan je vergelijken met het afgaan van het brandalarm, terwijl er enkel een kaars in huis brandt. Daarnaast kunnen ook verschillende alarmen in je pijnsysteem afgaan, hoewel de ene dringender is dan de andere. Zoals bijvoorbeeld een alarm dat afgaat voor de kat die door het luik naar binnenkomt en tegelijkertijd een ander alarm voor de inbreker die je huis binnensluipt. Dit zijn maar enkele voorbeelden van veranderingen die in het zenuwstelsel kunnen plaatsvinden. Weet dat er nog meer veranderingen mogelijk zijn die in dit artikel niet worden toegelicht.

Kip of ei?

Om enkele aspecten van de overgevoeligheid van het zenuwstelsel na te gaan werden kinderen met chronische buikpijn vergeleken met gezonde leeftijdsgenoten. De overgevoeligheid werd bepaald aan de hand van enkele gevoeligheidstesten die kort pijn uitlokten. Zo kon aangetoond worden dat kinderen met chronische buikpijn pijn intenser ervaren dan gezonde kinderen. Laat bijvoorbeeld een gezond kind en een kind met chronische pijn op een Lego blokje stappen en vraag hen nadien om de pijn te beoordelen op een schaal van 0 tot 10. Het kind met chronische pijn zal de pijn dan hoger scoren dan het gezonde kind. Maar ook al ervaren ze meer pijn, de kinderen met chronische buikpijn bleken niet meer angst te hebben voor pijn dan de gezonde kinderen. Om een ander aspect van overgevoeligheid te onderzoeken, vroegen de onderzoekers het kind om een hand in een bak met ijskoud water te houden. Voor en tijdens het onderdompelen van de hand duwde een onderzoeker met een toestel in de nek, tot het kind dat pijnlijk vond. Normaal zou het kind meer pijn in de nek kunnen verdragen terwijl de hand in het ijskoude water gedompeld is. Dit komt doordat de hersenen een beschermingsmechanisme hebben ontwikkeld. Je kan het je ook voorstellen zoals op een Lego blokje stappen tijdens het wegrennen van een leeuw. Op het moment dat je wegvlucht zal dat Legoblokje geen pijn doen, de leeuw is namelijk een groter gevaar. Dit beschermingsmechanisme kon inderdaad aangetoond worden bij gezonde kinderen, maar niet bij kinderen met buikpijn. Hun hersenen kunnen dus minder goed selecteren welke pijn op dat moment het belangrijkste is en bijgevolg voelen ze beide pijnprikkels.                                                                                           

De onderzoekers staan nu echter voor een typisch kip-ei vraagstuk, want is het de overgevoeligheid die leidt tot de chronische pijn of is het andersom?

Help!

Ook de ouders van de kinderen werden bevraagd. Zij kunnen immers hun angsten over pijn onrechtstreeks aanleren aan het kind. De ouders van beide groepen kinderen verschilden inderdaad: ouders van kinderen met chronische buikpijn voelden zich meer machteloos over de pijn van hun kind. Of dit gevoel van hulpeloosheid reeds bestond voor het ontstaan van chronische buikpijn of erna werd ontwikkeld, dat werd niet onderzocht. Het is dus voorlopig onduidelijk of dit een oorzaak of een gevolg is van de chronische pijn.

Kinderen met chronische buikpijn…

… voelen pijn intenser.

… worden in het dagelijkse leven beperkt.

… hebben ouder die zich machteloos voelen.

… hebben meer angst voor school.

… hebben evenveel angst voor pijn.

… hebben geen ouders die over pijn catastroferen.

… hebben een brein dat moeilijk kan kiezen tussen twee pijnprikkels en voelen dus beide.

… hebben ook andere lichaamsdelen die overgevoelig zijn voor pijn.

Kortom wijst het onderzoek naar de aanwezigheid van overgevoeligheid van de zenuwbanen bij kinderen met chronische pijn. Helaas zijn deze aanwijzingen onvoldoende en ontbreekt er concreet bewijs. De studie is echter nog gaande en ontrafelt steeds verder het mysterie van chronische buikpijn.