Chemo in de sacoche!

Mensen met kanker moeten tegenwoordig niet meer langdurig in het ziekenhuis verblijven. Niet alleen om financiële redenen maar ook om het welzijn van de patiënt. Sommige delen van de chemobehandeling kunnen thuis gegeven worden. En heel dikwijls wordt de chemo meegenomen naar huis in de sacoche. De opvolging van de chemotoediening en het afkoppelen van het pompje kan dan door de thuisverpleegkundige gedaan worden.

Omdat het werken met chemo niet zonder gevaren is, is er enige kennis van de patiënt, de familie en de thuisverpleegkundige vereist. Waarop moet er gelet worden? Zijn er speciale maatregelen die de thuisverpleegkundige moet kennen? En jawel deze deskundigheid van de verpleegkundige is vereist. En hier stelt zich juist het probleem. De verpleegkundigen die werkzaam zijn in een gespecialiseerde afdeling voor kankerpatiënten hebben een bijkomende opleiding moeten volgen van hun werkgever. Zij zijn gespecialiseerd in het toedienen, het opvolgen en het afkoppelen van de chemo. Voor de thuisverpleegkundige is dit niet verplicht.

Er wordt door die thuisverpleegkundigen aangegeven dat ze niet zeker zijn bij het manipuleren van de chemo. Soms worden er inderdaad fouten gemaakt. Deze fouten gebeuren doordat de thuisverpleegkundigen niet de nodige kennis hebben om deze handeling te doen. In België is het namelijk zo dat alle thuisverpleegkundigen ongeacht hun graad (gediplomeerd of gegradueerd), deze handeling mogen uitvoeren, zonder bijkomende opleiding.

In onze bachelorproef zijn we op zoek gegaan naar mogelijke oorzaken waarom het fout loopt. Eerst via een bevraging van zelfstandige thuisverpleegkundigen in Limburg. Door middel van een enquête konden wij in kaart brengen hoe het gesteld was met de kennis omtrent het afkoppelen en verwijderen van het afval. Uit de resultaten is gebleken dat maar liefst 86% niet de juiste kennis en informatie heeft omtrent deze handeling.

Voor ons tweede onderzoek zijn wij zelf de chemopompjes gaan controleren in een aantal ziekenhuizen in Limburg. Dit was mogelijk omdat de patiënten na het afkoppelen van de pompjes door de thuisverpleegkundigen deze pompjes mee terug moesten nemen naar het ziekenhuis bij hun volgende chemotoediening. Deze pompjes werden dan niet meteen verwijderd maar voor ons weggelegd in een aparte afvalbak.  

Wij hebben toen elk pompje grondig gecontroleerd op fouten en deze verwerkt in grafieken zodat wij een duidelijk beeld kregen over de cijfers.

In onze bachelorproef kunt u zien door middel van foto’s die wij hebben gemaakt dat er in de ambulante setting zeer ernstige fouten gebeuren. Fouten die schadelijk zijn voor de gezondheid van zowel de patiënt, de thuisverpleegkundigen als de verpleegkundigen in het ziekenhuis die deze pompjes in ontvangst nemen.

Enkele fouten die wij bij het nakijken zijn tegengekomen was dat de afgekoppelde chemopomp niet in een afgesloten zak zat, of dat de leiding was doorgeknipt. Het grote risico van deze fouten was dat achtergebleven cytostatica in het pompje gewoon uit de zak kan lopen. Doordat blootstelling van cytostatica zeer schadelijk is, kan dat voor de mens op langere termijn ernstige gevolgen geven. Een andere veelvoorkomende fout was dat de naald van de leiding was afgeknipt en los in de zak meegegeven was. In enkele gevallen stak de naald zelfs door de plastieken zak heen en was de kans op een prikaccident immens groot.

Hier ziet u één van de foto’s die u kan terugvinden in onze bachelorproef. Hier ziet u dat de leiding doorgeknipt is en de naald los in de zak erbij zat. Het gevaar op lekkage en een prikaccident is hier zeer reëel.

Soms had de patiënt dit gewoon in de sacoche terug bij.

Na deze vaststellingen vonden wij het nodig dat we dit kenbaar moesten maken aan de thuisverpleegkundigen, zonder met de vinger te wijzen. Omwille van de veiligheid voor iedereen die met deze pompjes in aanmerking komt vonden wij het nodig om onze kennis over te brengen naar de thuisverpleegkundigen.

Wij hebben hiervoor twee e-learning pakketten gemaakt. Dit aan de hand van filmpjes. Een korte versie gaat over hoe je een pompje correct afkoppelt en hoe op een veilige manier het afval verwijderen. De uitgebreide versie behandelde de chemo en zijn gevaren, het pompje, in dit geval een Infusor, en wat te doen met het besmet afval.

In onze bachelorproef kunt u zien wat de resultaten waren van onze onderzoeken aan de hand van grafieken en foto’s die wij hebben mogen maken in de ziekenhuizen van de teruggekomen infusors.

Ook vindt u informatie terug over de meest gebruikte cytostatica bij de digestieve kankers (bv darmkanker) namelijk fluorouracil, een uitgebreid hoofdstuk over de Infusor en wat doen met besmet afval. Dus chemo in de sacoche kan, maar alleen in veilige omstandigheden, als je weet wat je doet, en doet wat je weet.