Networking in een digitale meertalige wereld. Kiest de vluchteling voor Whatsapp of Viber?

Networking in een digitale meertalige wereld. Kiest de vluchteling voor Whatsapp of Viber?

Is er nog niet genoeg geschreven over vluchtelingen? Het antwoord luidt duidelijk neen. Heel wat aspecten van vluchtelingen werden al onderzocht, maar in tijden van sociale media, meertaligheid en multiculturaliteit bleven deze onderwerpen onder de radar. Tot nu.  Heleen Ryckaert onderzocht deze boeiende thema’s in haar masterproef en kwam tot opvallende resultaten.

Vluchten is geen keuze, het is een andere manier van overleven

Spoelt u eventjes terug naar het jaartal 2015. U bent geboren en getogen in een klein Afghaans dorpje. Ondertussen is de helft van de inwoners uit uw geboortedorp gevlucht of vermoord. Zelf wilt u niet toegeven aan de Taliban of andere criminele organisaties, maar u wordt door hen bedreigd en telkens wanneer u uw huis verlaat, bestaat het risico dat u nooit meer levend terugkomt. Onzekerheid, woede en naastenliefde zijn de enige gevoelens die permanent aanwezig zijn.

Na enkele maanden belt u een verre vriend op die u moet helpen vluchten. Vluchten door landen waar u geen weet van bestaan van hebt, waarin u geen connecties hebt en dat alles in enorm barre omstandigheden. En toch, is dit de beste optie. In je rugzak zitten enkel de hoogstnodige tools zoals een GSM, een waterfles en uw paspoort. Een paspoort dat later door smokkelaars afgenomen zal worden.

Dit is het waargebeurd verhaal van een vluchteling, die zijn familie en vrienden heeft moeten achterlaten om hun vel en dat van zichzelf te redden.

Refugees like to share. Communicatie als codewoord voor vluchtelingen.

Communicatie is een breed begrip. Zowel de verbale als non-verbale vorm vallen onder dit begrip, maar beeldt u zich eens in dat u als vluchteling in een land belandt waar u de taal niet spreekt en angst heeft om met beide communicatievormen verkeerde boodschappen overbrengt. Er zijn twee soorten communicatie bij mensen op de vlucht. Ten eerste de communicatie met het thuisfront en ten tweede de communicatie met mensen en smokkelaars op de vluchten in het gastland.

De eerste communicatie verloopt veel vlotter dan vroeger, dankzij de opkomst van nieuwe technologieën zoals de GSM, WiFi en sociale media. Geografische grenzen zijn geen virtuele grenzen en daardoor overspannen sociale netwerken nu ook hele continenten. Maar toch maken vluchtelingen amper gebruik van deze ‘luxe’ tijdens de vlucht. Vooral de jongere vluchtelingen zoeken dan geen contact, omdat ze vaak begeleid worden door een familielid. Ook de traumatische ervaringen mogen niet onderschat worden: Hierover praten met vrienden en familie is voor velen een no go, want die trauma’s willen ze liever verbannen uit hun leven.

Bij aankomst en setteling in het gastland gaan vluchtelingen gretig aan de slag met hun smartphone, om hun contacten in het thuisland te onderhouden. Sociale media zoals Whatsapp, Instagram en Viber zijn dé middelen bij uitstek om hun oorspronkelijke netwerk te updaten over hun leven in België. Nu denkt u waarschijnlijk: “Allemaal goed en wel, maar hoe komen vluchtelingen aan zo’n smartphone?”. Wel, het antwoord is heel eenvoudig. De smartphoneprijzen zijn veel lager in hun thuisland en ook onze afgedankte smartphones worden daar voor een prijsje te koop aangeboden. Net als voor u, kan een smartphone voor hen van levensbelang zijn.

Hoe geraak je aan een groot netwerk? Een stappenplan.

Stap 1: TAAL AANLEREN

Als u op citytrip gaat, zoekt u af en toe standaardzinnetjes op in de taal van jouw vakantiebestemming. Vluchtelingen weten vaak niet op voorhand waar ze overal zullen belanden, omdat vluchten een onzekere tijd betekent. Ze komen in contact met andere vluchtelingen, locals en smokkelaars van wie ze woorden en korte zinnen aanleren om zichzelf verstaanbaar te maken. Dat zorgt er natuurlijk voor dat ze een unieke talige bagage met zich meedragen.

STAP 2: NETWERKEN OPBOUWEN

Het netwerk van mensen op de vlucht verdubbelt of verdriedubbelt naarmate de vlucht langer duurt of naarmate ze langer in een gastland blijven. Zo behoren smokkelaars, andere vluchtelingen, locals, werkgevers en nieuwe vrienden vanaf het vertrek in het thuisland tot dit nieuwe netwerk. De gesprekken gaan van een goedendag tot een uiteenzetting van hun traumatische ervaringen en leven thuis. Hiervoor is stap 1 een belangrijke etappe, omdat er zonder taal een barrière gezet wordt op de mogelijkheid om het netwerk uit te breiden.

STAP 3: SMARTPHONE EN GSM

In de loop van de voorbije jaren hebben heel wat hulporganisaties en vrijwilligers tools zoals smartphoneapps opgestart om vluchtelingen en asielzoekers te helpen tijdens de vlucht en bij aankomst in het gastland. Gaande van online woordenboeken zoals Refugee Phrasebook waarbij de meest frequente zinnetjes en woorden mooi opgelijst worden tot een soort survivalgids in het gastland. Ook opvangcentra en hulplijnen zijn een must know voor vluchtelingen. Hoe meer je weet als vluchteling, hoe meer je geholpen kan worden en betere connecties kan leggen. In onderstaande afbeelding ziet u een voorbeeld van het communicatie- en taalnetwerk van een Afghaanse vluchtelinge.

Wat moet ik zeker onthouden?

Wilt u snel een overzicht van enkele andere opvallende resultaten van dit boeiende onderzoek? Dat komt voor de bakker dankzij deze puntgewijze opsomming:

1.      Het gebruik van nieuwe media hangt af van de leeftijd, de vluchtperiode, de vluchtduur en het gevaar dat de vluchteling loopt bij het opnemen van contact met het thuisfront.

2.      Vluchtelingen gebruiken amper de taal van het gastland op sociale media. Hun schriftelijke talenkennis blijft dan ook vaak beperkt tot die van hun thuisland.

3.      Elke vluchteling lost zijn communicatieproblemen op een andere manier op, afhankelijk van budget, netwerk en middelen.

4.      Het talig repertoire van vluchtelingen die voor het piekpunt in 2015 naar België gekomen zijn, is groter dan die van jongeren die terugvallen op hun smartphone tijdens en na 2015.

5.      Alle andere opvallende bevindingen, vindt u terug in de masterproef van Heleen Ryckaert

“Refugees are you and I with different circumstances.”- Elisa Johnston