Copy-paste journalistiek door voetbalsites: bestraffen met een rode kaart of niet?
Bent u ook een liefhebber van het spelletje genaamd ‘voetbal’? Dan kent u vast en zeker Voetbalkrant en VoetbalPrimeur. Die voetbalsites zijn populair, maar staan er ook om bekend nieuws van andere media zomaar over te nemen. En daarvoor zouden zij wel eens op een counter kunnen aanlopen, want een rode kaart voor illegaal kopieergedrag hangt hen boven het hoofd.
Het was de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) die begin 2021 de kat de bel aanbond. In twee oplages van het tijdschrift ‘De Journalist’ bracht de VVJ naar buiten dat enkele Belgische voetbalsites zich schuldig maakten aan copy-paste journalistiek. Zo publiceerden Voetbalkrant.com en VoetbalPrimeur.be al langer artikels die een duidelijke overname vormden van stukken van de traditionele media (Het Nieuwsblad, Het Laatste Nieuws,…). Het zou daarbij gaan om het “overnemen van breaking news en citaten uit een interview, meestal met bronvermelding”.
Het zal de gewone voetballiefhebber ongetwijfeld ook al zijn opgevallen, al zal die net als de VVJ niet meteen stilstaan bij de vraag of dergelijk copy-paste gedrag toegelaten is. Dat heb ik in mijn onderzoek net wel gedaan. Want het ‘kopieer-en-plakwerk’ van de voetbalsites lijkt niet alleen oneerlijk tegenover de journalist van het traditionele medium (lees: een ander doet gratis al het werk), het doet ook meteen de vraag rijzen of zoiets wel door de beugel kan.
DUBBELE FOUT?
“Kunnen voetbalsites zomaar alles overnemen van andere media?” Die vraag legt de bal planklaar voor een onderzoek naar het auteursrecht en plagiaat. Met name of de bewezen copy-paste journalistiek een inbreuk vormt op de auteursrechten op het originele artikel en/of neigt naar plagiaat.
Worden er ook naast het voetbalveld fouten gemaakt?
Net zoals je een match niet geldig kan winnen als het wedstrijdblad niet in orde is, zo kan je ook geen auteursrechten schenden als iets niet auteursrechtelijk beschermd is. Vandaar een eerste vraag, of de oorspronkelijke en dus gekopieerde artikels eigenlijk wel door het auteursrecht beschermd worden. En dat is het geval. Veelvoorkomend is de uitgeverij dan de rechthebbende van die rechten.
Eenmaal dat uitgeklaard te hebben, werden de voetbalwebsites uitvoerig geanalyseerd op het bewuste kopieergedrag aan de hand van relevante zoektermen (‘plagiaat voetbalsite’, ‘plagiaat voetbalkrant’,…), maar ook door op willekeurige momenten van februari 2022 tot en met mei 2022 de sites onder de loep te nemen. Zo kwamen talloze voorbeelden van overduidelijk copy-paste gedrag naar boven, maar ook artikels waar een ‘reukje’ aan zat omdat er bijvoorbeeld een citaat in voorkwam zonder enige bronvermelding. Extra opletten dus!
TWEE KEER ROOD
De vergelijking van de artikels van de voetbalsite en die van de traditionele media bracht uiteindelijk vier duidelijke vormen van copy-paste journalistiek naar voren. Twee daarvan zijn toegelaten, de andere twee andere dus niet. En daaruit blijkt: alles staat of valt met het correct vermelden van het traditionele medium als bron.
Zo zijn de overname door een voetbalsite van citaten uit een interview afgenomen door een traditioneel medium met bronvermelding én de overname van een artikel, maar in andere bewoordingen en ook met bronvermelding de eerste twee types van ‘kopieer-en-plak-werk’. Die zijn volkomen geldig. Had het bestaan, kregen beide vormen een groene en dus geen rode kaart. Want doordat de bron telkens op een goede manier vermeld wordt, speelt de journalistieke uitzondering van het citaatrecht waardoor er geen inbreuk is op het auteursrecht. En is er ook geen plagiaat. Twee toegelaten vormen van kopieergedrag dus.
Gazet van Antwerpen (7 april 2022)
VoetbalPrimeur (7 april 2022)
Een heel ander verhaal bij de derde en vierde vorm van copy-paste voetbaljournalistiek. Het komt, nog altijd trouwens, voor dat voetbalsites een (deel van een) ander artikel overnemen zonder daarbij aan bronvermelding te doen. Ook durven die websites al eens een artikel van een traditioneel medium in eigen bewoordingen samen te vatten, parafraseren dus, zonder bronvermelding. In beide gevallen is er wel een probleem, een groot zelfs. Want doordat de bronvermelding in geen velden te bespeuren is, speelt de journalistieke auteursrechtelijke uitzondering van het citaatrecht niet en is er ook sprake van plagiaat. Het kopiëren zonder de juiste credits te geven, of het nu gaat om het letterlijk kopiëren of parafraseren, is dus een duidelijke overtreding die met een rode kaart bestraft kan worden.
Het Laatste Nieuws (5 februari 2021)
Voetbalkrant (5 februari 2021)
DREIGT EEN SCHORSING?
Een speler die rood krijgt tijdens een voetbalmatch, moet het veld verlaten en er hangt hem zelfs een schorsing boven het hoofd. Ook zo met de voetbalsites die door hun illegaal ‘kopieer-en-plakwerk’ een rode kaart verdienen?
Het zonder bronvermelding overnemen van andere artikels kan alleszins als auteursrechtelijke inbreuk bestraft worden in de rechtbank. De voetbalsite kan daar veroordeeld worden tot het betalen van een schadevergoeding aan de uitgeverij of de journalist, afhankelijk van wie de auteursrechten heeft. Los van de rechtbank, kan de journalist of zijn uitgeverij ook een klacht wegens plagiaat indienen bij de Raad voor de Journalistiek. Die klacht kan niet leiden tot een schadevergoeding, maar de voetbalsite zal het artikel ofwel moeten verwijderen, ofwel updaten door de bron correct toe te voegen. Daarenboven moet die de fout erkennen door zich te verontschuldigen en ook nog eens een rechtzetting publiceren.
Websites zoals VoetbalPrimeur en Voetbalkrant kopiëren dus naar hartenlust (delen van) artikels van de traditionele media. Daar kraait geen haan naar wanneer ze dat doen met de juiste bronvermelding. Maar voorzien de websites geen credits voor de oorspronkelijke journalist of dienst uitgeverij, dan kijken zij op een rode kaart aan. Want dan is er in één klap sprake van een auteursrechtelijke inbreuk én van plagiaat. En net als op het veld kunnen ook die fouten in de voetbaljournalistiek rekenen op een straf.
