CTG misinterpretatie: Sneller gebeurd dan je denkt!

CTG misinterpretatie: Sneller gebeurd dan je denkt!

Het gebruik van cardiotocografie (CTG) is tegenwoordig niet meer weg te denken uit de verloskamers. Het is al jarenlang dé manier om de harttonen van de baby en weeën van de zwangere  tijdens arbeid en bevalling te monitoren. Het is cruciaal dat zorgverleners zo’n CTG juist kunnen interpreteren, het stelt hen namelijk in staat om tijdig in te grijpen in geval van nood. In de praktijk verloopt die CTG interpretatie echter niet altijd foutloos, wat nefaste gevolgen kan hebben voor zowel moeder als kind. Maar hoe ontstaat die misinterpretatie precies? En welke gevolgen brengt deze met zich mee? Aan de hand van een literatuuronderzoek namen drie studenten vroedkunde deze vragen onder de loep.

Wat is misinterpretatie?

Door enkel naar de harttonen te kijken kan een zorgverlener niet weten hoe de foetus het stelt. Daarom werden er internationale richtlijnen opgesteld omtrent de CTG interpretatie. In theorie lijkt het dus simpel: de richtlijnen geven weer hoe je de harttonen moet interpreteren, en hoe het CTG vervolgens geclassificeerd moet worden. Op basis van die classificatie wordt er dan een aanbeveling gedaan voor het verdere beleid. Toch worden er moeilijkheden ervaren en gebeuren er fouten bij het interpreteren van een CTG. Uit onderzoek blijkt dat de classificaties van zorgverleners, die dezelfde richtlijn gebruiken voor éénzelfde CTG, niet altijd overeenkomen. Sterker nog, soms komt de interpretatie van een zorgverlener zelfs niet overeen met zijn eigen, eerdere interpretatie. Hoe kan dat?

Ontstaan misinterpretatie

Er werd een brede waaier aan oorzaken gevonden voor CTG misinterpretatie. Een eerste, misschien zelfs meest logische oorzaak, bleek een gebrek aan klinische kennis & kunnen te zijn bij zorgverleners. Wanneer het zorgpersoneel onvoldoende kennis heeft over het interpreteren van de foetale harttonen en de daarvoor opgestelde richtlijnen, kunnen er belangrijke alarmsignalen van de foetus gemist worden. Wat er kan gebeuren bij een gebrek aan kunnen, is dat het zorgpersoneel de alarmsignalen wel herkent, maar hier niet gepast op weet te reageren. Dit kan zowel een risico voor de foetus als een gebrek aan kwaliteitsvolle zorg met zich meebrengen.

Een andere oorzaak, was een te groot interval tussen de evaluaties van het foetaal welzijn. Namelijk, als zorgverleners over een lange periode geen controle uitvoeren van de foetale harttonen, kunnen ze veel gemist hebben zoals de eerste tekens van foetale zuurstoftekort en zullen ze de foetale harttonen niet correct kunnen interpreteren.

Ten slotte bleken ook nog andere factoren zoals werkervaring, de grafieksnelheid van het CTG en grootte van de afdeling een rol te kunnen spelen bij het ontstaan van misinterpretatie.

Menselijke factoren

Bovenstaande oorzaken blijken niet de enige te zijn die CTG misinterpretatie kunnen veroorzaken, ook menselijke factoren spelen hierin mee. Uit onderzoek blijkt dat ‘The Dirty Dozen’ van Gordon DuPont (zie figuur), die de 12 meest voorkomende oorzaken van fouten binnen de luchtvaartindustrie beschrijft, ook gelinkt kunnen worden aan CTG misinterpretatie. Hier gaat het niet enkel over kenmerken van het team (communicatie, teamwerk en assertiviteit), maar ook van de zorgverleners individueel (stress, werkdruk en vermoeidheid). Zelfs al zou men alle eerder besproken oorzaken aanpakken, als de menselijke factoren verwaarloosd worden, zal misinterpretatie van het CTG onvermijdelijk blijven.

Gevolgen misinterpretatie

Allemaal goed en wel, die verschillende oorzaken van misinterpretatie. Maar waarom is dit allemaal zo belangrijk? Dat wordt duidelijk wanneer we ook de gevolgen nagaan. CTG misinterpretatie kan namelijk zowel gevolgen hebben voor het verloop van de arbeid en bevalling, als voor de pasgeborene.

Een zorgverlener die het CTG niet juist interpreteert, zal geen kwaliteitsvolle zorg kunnen leveren aan de zwangere. Ook kan het voorkomen dat de zorgverlener de tekens van foetale nood wel herkent, maar hier niet tijdig of gepast op weet te reageren. Een voorbeeld hiervan is te lang wachten voordat men beslist een keizersnede uit te voeren, terwijl men op basis van het CTG al eerder had kunnen ingrijpen. Maar een tegenovergestelde situatie is ook mogelijk: beslissen om een keizersnede uit te voeren terwijl dit bij een juiste CTG interpretatie niet nodig zou zijn geweest. Dit is dan eerder een voorbeeld van onnodige interventies, een ander belangrijk gevolg van misinterpretatie.

Voor de pasgeborene kunnen de gevolgen catastrofaal zijn. Misinterpretatie van het CTG kan leiden tot een lagere Apgar-score (score die gebruikt wordt om de toestand van een baby bij geboorte te beoordelen), meer opnames op de neonatale intensieve zorgen (NICU), hersenschade en zelfs het overlijden van de baby voor, tijdens of na de bevalling. Het is dus immens belangrijk om deze misinterpretatie grondig aan te pakken.

Misinterpretatie tegengaan

Nu er duidelijk gemaakt is hoe de misinterpretatie van CTG’s kan ontstaan, en welke gevolgen dit kan hebben tijdens arbeid en bevalling en voor de neonaat, is het belangrijk dat deze problematiek ook aangepakt wordt. Zo moet er volop worden ingezet op opleidingen om de theoretische kennis van het zorgpersoneel bij te schaven, niet enkel tijdens hun opleiding, maar aan de hand van permanente bijscholingen gedurende hun gehele loopbaan.

Enkel focussen op de theorie is echter niet voldoende. Zorgverleners moeten met heel hun team actief aan de slag kunnen gaan om de CTG interpretatie verder in te oefenen. Dit kan door middel van casussen, teamtrainingen en simulatieonderwijs. Zo wordt niet enkel de theorie in praktijk omgezet, maar kunnen ook de menselijke factoren worden aangepakt. Bij trainingen in groep kan er namelijk ook worden ingezet op factoren zoals communicatie, samenwerking en het teamgevoel.

Omdat het CTG voor veel mensen waarschijnlijk onbekend is, en misschien ook redelijk ingewikkeld oogt, werd er als aanvulling op deze bachelorproef ook een poster gemaakt over het CTG. Deze poster richt zich op iedereen buiten het vakgebied verloskunde, en geeft op een eenvoudige manier weer wat er allemaal af te lezen is van een CTG, en hoe zorgverleners aan de hand daarvan een beeld kunnen schetsen over de toestand van ongeboren baby’s. We hopen zo ook toekomstige te kunnen informeren, aangezien iedere zwangere tijdens haar zwangerschap toch wel enkele keren aan de monitor zal moeten liggen. Dankzij de poster wordt ook voor hen duidelijk dat aan de CTG monitor komen veel meer inhoud dan enkel eventjes luisteren naar de hartslag van hun kindje!