Bemiddeling door advocaat-bemiddelaars in Vlaanderen: is er voldoening?

Rechtbanken kampen met gerechtelijke achterstand door de talloze rechtszaken die jaarlijks worden aangespannen. Het idee van een winnende en verliezende partij leeft de dag van vandaag nog steeds onder de bevolking, maar het kan ook anders. Wat met een win-win situatie en een oplossing die voor alle betrokkenen goed uitkomt? Dit is de kern van bemiddeling, een concept waarbij er geen strijd wordt gevoerd tegen mekaar, maar juist op zoek wordt gegaan naar een oplossing MET ELKAAR. Zelfs advocaten treden op als bemiddelaars, maar is er tevredenheid over deze soort bemiddelaar gezien de advocatuur bekend staat voor gelijk halen? 

Wat is bemiddeling? 

Bemiddeling is een vrijwillig en vertrouwelijk proces waarbij partijen gezamenlijk en onder leiding van een neutrale en onafhankelijke derde, de bemiddelaar, een oplossing zoeken voor hun probleem buiten de rechtbank om. De essentie van dit concept is dat de partijen de oplossing zelf in handen hebben. Bemiddeling is wettelijk erkend sinds 2006. Sinds 2018 werd een nieuwe bemiddelingswet in het leven geroepen waardoor dit concept ook een wettelijke definitie kreeg. Bemiddeling is een alternatief voor de gerechtelijke procedure waarbij elke partij een oplossing vindt. 

De bemiddelaar werkt neutraal, onpartijdig én onafhankelijk. Deze mag dan ook geen oordeel vellen over een van de partijen. Elke erkende bemiddelaar heeft een opleiding bemiddeling gevolgd en bezit over de juiste technieken om communicatie tussen partijen te bevorderen. 

De advocaat-bemiddelaar

Een advocaat-bemiddelaar is een ondernemer die zowel het beroep van advocaat als dat van bemiddelaar uitoefent, maar niet gelijktijdig. Dit houdt in dat een advocaat-bemiddelaar ofwel optreedt als advocaat ofwel als bemiddelaar in een geschil, maar niet beiden. Beide rollen staan loodrecht tegenover mekaar: een idee van gelijk halen versus een win-win idee. De advocaat is juridisch opgeleid, geeft juridisch advies en verdedigt eigen cliënten. Heeft deze soort bemiddelaar dan ook alleen oog voor het juridisch deel dat komt kijken bij bemiddelingen, bijvoorbeeld het opstellen van correcte overeenkomsten of besteed hij/zij ook aandacht aan emoties, communicatie, persoonlijkheden, ...

Standpunten van andere bemiddelaars

Naast advocaat-bemiddelaars bestaan er talrijke andere bemiddelaars. Voorbeelden hiervan zijn: psychologen, gerechtsdeurwaarders, coaches, accountants, therapeuten etc. De voorbeelden zijn verregaand. Ieder die geen advocaat-bemiddelaar of notaris is, is een bemiddelaar van 'de derde groep'. Een ongelukkig gekozen term volgens deze bemiddelaars zelf. De derde groep bemiddelaars zijn grotendeels tevreden over de advocaat als bemiddelaar in Vlaanderen. Dit werd duidelijk uit de resultaten van twaalf afgenomen interviews bij deze groep. Een klein aantal bemiddelaars vonden echter dat de advocatuur én bemiddeling niet te combineren valt. Volgens hen kan de advocaat-bemiddelaar beiden rollen niet scheiden en oordeelt deze over partijen. 

Ook werken de bemiddelaars van de derde groep regelmatig samen met advocaat-bemiddelaars. Ze contacteren advocaat-bemiddelaars voor advies over het opstellen van bemiddelingsovereenkomsten, echtscheidingsovereenkomsten, wetgeving, etc. De advocaat-bemiddelaar stelt zich open voor andere bemiddelaars. Sommigen maken deel uit van een samenwerkingsverband bestaande uit verschillende soorten bemiddelaars die op regelmatige basis fysiek samenkomen om elkaar te adviseren omtrent lopende bemiddelingen. 

Standpunten van advocaat-bemiddelaars zelf

Ook advocaat-bemiddelaars zelf zijn tevreden over hun bemiddelingen. Het merendeel van de twaalf geïnterviewde advocaat-bemiddelaars gaf aan dat ze bemiddeling zowel vanuit juridisch als niet-juridisch oogpunt benaderen. Een advocaat-bemiddelaar stelt bemiddelingsovereenkomsten op die juridisch in orde zijn. Ze houden rekening met de persoonlijkheden en gevoelens van de partijen. Zelf communiceren ze en tonen ze begrip en luisteren ze actief. Ze stellen evenveel vragen aan elke partij. Bovendien leven ze de neutraliteit volgens hun eigen standpunten na. Ze vermijden juridisch advies mee te geven tijdens bemiddelingen. Ze gaven echter één valkuil: het juridisch sturen. Sommige advocaat-bemiddelaars gaven aan dat ze wel eens last hebben van bemiddeling te sturen. 

Zijn de burgers tevreden? 

De bemiddelaars zelf zijn tevreden over bemiddelingen door advocaat-bemiddelaars, maar wat met burgers die daadwerkelijk hebben bemiddeld onder leiding van een advocaat-bemiddelaar? Zorgt de advocaat-bemiddelaar ook voor voldoening onder deze burgers? Om hierop een antwoord te bieden, werden 70 enquêtes online ingevuld door burgers over heel Vlaanderen. De advocaat-bemiddelaar werd omschreven als een begripvolle bemiddelaar én actieve luisteraar. Voornamelijk in gevoelige kwesties, bijvoorbeeld bij scheidende koppels of ouderlijk gezag over minderjarige kinderen, gaven de burgers aan dat ze zich gehoord en begrepen voelden. Doch zijn er twee werkpunten. Een advocaat-bemiddelaar mag rechterlijke uitspraken meedelen die gelijkaardig zijn aan de situatie van de partijen die voor hem/haar zitten, maar moet in het voordeel van elke partij een rechterlijke uitspraak meedelen. Een klein deel van de burgers gaf aan dat slechts aan één partij een voorbeeld van een rechterlijke uitspraak werd meegedeeld. Daarnaast gaven sommige burgers aan dat de advocaat-bemiddelaar juridische oplossingen voorstelde, bijvoorbeeld: naar de rechtbank stappen. Volgens deze burgers stuurde de advocaat-bemiddelaar. Bij bemiddeling dienen partijen zelf tot een oplossing te komen en begeleidt de bemiddelaar hen in de communicatie.