De bijdrage van muziek in het loslaten van de straat voor jongeren in La Paz, Bolivia
De bijdrage van muziek in het loslaten van de straat voor jongeren in La Paz, Bolivia
“Jij groeide niet op zoals mij, jij voelde je niet zoals mij, jij hebt niet afgezien zoals mij… Wij zijn van de Prado!” Op de hoofdstraat van La Paz in Bolivia zingt een groepje straatjongeren een publiek van omstaanders toe. Ze noemen zichzelf ‘Esencia de Lleca’, ofwel ‘Essentie van de Straat’. Het is misschien wel de eerste keer dat ze door voorbijgangers worden gehoord. Ze zingen over belangrijke thema’s in hun leven zoals discriminatie, armoede en geweld. Kan muziek hen helpen om een alternatief leven uit te bouwen, weg van de straat?
Originele songtekst: “No creciste como yo, no sentiste como yo, no sufriste como yo, somos del Prado!”
Hulpverlening op Straat
Wereldwijd leven heel wat kinderen en jongeren op straat. Ze komen er terecht omwille van problemen binnen hun familie zoals armoede, misbruik en ouderlijke sterfte. Verschillende organisaties zetten zich vandaag de dag in om deze groep te beschermen. Desondanks zijn hun inspanningen vaak weinig succesvol. Specifiek voor Bolivia blijft slechts 1 tot 3% van de kinderen en jongeren binnen de bestaande programma’s en velen komen opnieuw op straat terecht.
Hoe gaan we binnen de hulpverlening te werk? We gaan er vanuit dat kinderen de hulp van volwassenen nodig hebben. We willen alle kinderen van de straat weghalen omwille van de risico’s zoals druggebruik, ondervoeding, seksueel misbruik en geweld. We bieden hen onderdak en voorzien in hun basisbehoeften tot ze ouder zijn. Wat blijkt is echter dat ze vaak zelf voor de straat hebben gekozen omwille van de voordelen die het hen biedt. Het idee dat kinderen hulpbehoevend zijn en niet in staat zijn om verantwoordelijkheid op te nemen, is een westers idee dat in deze context moet worden bijgeschaafd.
Eigen keuze voor de Straat
Onderzoek toont aan dat kinderen en jongeren die op straat leven, de straat vaak zien als hun thuis. Het is voor hen het beste alternatief onder de slechte opties. Ze vinden er wat ze bij hun families niet vinden. Ze hebben er vrienden, verdienen er geld, vormen er hun identiteit en zijn er hun eigen baas. Ze zien de instellingen en opvangtehuizen als tijdverlies en bieden er weerstand tegen, waardoor hulpverleners met frustraties kampen. Ze voelen zich afhankelijk van de eigen wil van de kinderen en jongeren, terwijl deze het gevoel hebben dat ze niet genoeg ondersteund worden. De straat loslaten lukt enkel als ze er zelf voor kiezen. Hoe kan de hulpverlening hun wilskracht om de straat los te laten, stimuleren?
Muziek als Alternatief
Vanuit een nieuwe visie op hulpverlening is de hulpverlener iemand die de jongeren activiteiten aanbiedt waarbij ze hun vaardigheden en interesses leren kennen. Door het creëren van ruimte op de straat zelf, wordt de straat aanvaard als een belangrijk deel van hun identiteit, maar wordt er ook gewezen op de alternatieven. In La Paz werd in dit kader een muziekproject uitgebouwd. Muziek is in het sociale werkveld immers een manier om vertrouwensrelaties op te bouwen en emoties uit te drukken. De jongeren maakten kennis met hiphop als genre en werkten acht maanden lang intensief samen aan hun muziekteksten. Hiphop is een genre dat wereldwijd gebruikt wordt door jongeren die willen strijden voor sociale rechtvaardigheid. Het resultaat van dit project is een cd die door pers en media werd opgepikt, waardoor de jongeren in een ander daglicht kwamen te staan dan de discriminatie waaraan ze gewoon zijn. Binnen het project werd een onderzoek uitgevoerd naar de betekenis van muziek in het sociale werkveld, meer specifiek voor straatjongeren in La Paz.
Betekenis van Muziek voor Jongeren op Straat
Uit het onderzoek blijkt dat de jongeren allemaal dromen over een ander leven. Toch slagen ze er niet altijd in om de straat los te laten. Muziek kan hen hierbij helpen. Wanneer de straatjongeren zingen, nemen ze het recht op een stem op en worden ze artiest, wat hen een nieuwe identiteit geeft. Als rappers krijgen ze het gevoel dat ze iets verwezenlijken en worden ze gehoord. Ze leren trots te zijn op zichzelf. Via de muziek krijgen ze de kans om zich te verzetten tegen de discriminatie die ze dagelijks ervaren, zoals uit hun songteksten blijkt: “A la discriminacion, le vamos a dar una leccion!” – “Aan de discriminatie gaan we eens een lesje leren!”
Verder zingen de jongeren over hun verlangen naar verandering. Dit verlangen voedt hun hoop en verwachtingen voor de toekomst. Als rapper worden nieuwe perspectieven geopend voor de straatjongeren: ze kunnen iets anders met hun leven doen. Ze willen een voorbeeld zijn voor de andere straatjongeren en hen tonen dat alles mogelijk is, ook al ben je een jongen of meisje van de straat. Ze ‘schitteren’ als het ware op de podia van de Prado. Ze aanvaarden hun lot niet meer en in de muziek zien ze een alternatief. Ze nemen verantwoordelijkheid op over hun leven: “Si poco a poco pongo de mi parte, puedo salir adelante!” – “Als ik beetje bij beetje mijn best doe, kan ik hogerop geraken!”
Salir Adelante
Muziek geeft ons als hulpverleners een manier om aansluiting te vinden bij de leefwereld van de jongeren. Een centrale bevinding van deze studie is de kracht van muziek in het voeden van de wilskracht van jongeren om de straat los te laten. De wilskracht om vooruit te gaan, door hen gezegd als ‘salir adelante’, krijgt een duwtje in de rug dankzij de muziek. De jongeren zelf vertalen deze vooruitgang als het verlaten van de straat. Dit is een opmerkelijke bevinding waaruit blijkt dat projecten die zich focussen op hun interesses en passies een meerwaarde kunnen zijn voor de gangbare zorg- en hulpverlening.
“Tal vez de más grande un mejor artista, o tal vez un mejor rapero, lo que quiero, lo que me mantengo, lo que soy, lo que vengo!” - “Misschien wanneer ik groter ben een betere artiest, of misschien een betere rapper, wat ik wil, wat ik zal blijven doen, wat ik ben, waar ik vandaan kom!”
