België splitsen? Het kan ook anders
België is een ingewikkeld land. 6 staatshervormingen hebben ons land de afgelopen 50 jaar omgebouwd tot een federale staat, waarbij Vlaanderen de kans heeft gekregen onder andere onderwijs, cultuur en ruimtelijke ordening zélf in handen te nemen en zichzelf zo te ontplooien. Zo’n staatshervorming onderhandelen duurt echter vaak heel lang omdat onder andere de Grondwet ervoor moet worden aangepast. Of toch, dat dachten specialisten tot vandaag. Volgens rechtenstudent Quinten Jacobs (KU Leuven) biedt asymmetrisch beleid een alternatief.
Al tientallen jaren willen veel Vlaamse politici en burgers dat Vlaanderen een beleid krijgt dat op haar maat gesneden is. In de gezondheidszorg of de arbeidsmarkt zijn er namelijk grote en minder grote verschillen op het terrein tussen Vlaanderen en Wallonië. Eén regel voor heel België lost de specifieke problemen die beide deelstaten kennen soms onvoldoende op. Daarom worden bevoegdheden vaak gesplitst, waardoor zowel Vlaanderen als Wallonië haar eigen ding kan doen. Volgens onderzoek van Quinten Jacobs is een splitsing van bevoegdheden echter niet de enige oplossing om eigen beleid op maat te krijgen. Jacobs onderzocht in zijn thesis de zogenaamde ‘asymmetrische uitoefening’ van federale bevoegdheden.
Wat betekent dat? Wel, de federale overheid maakt wetten en regels voor het hele Belgische grondgebied. Maar, zo onderzocht Jacobs, dat betekent niet dat er altijd exact dezelfde regels moeten gelden in Vlaanderen en Wallonië. Wanneer dat nodig is, kan de federale overheid namelijk haar beleid asymmetrisch aanpassen aan de specifieke noden van de deelstaten. Zo’n asymmetrisch beleid kan verschillende vormen aannemen. Het is bijvoorbeeld perfect denkbaar dat bepaalde federale wetten enkel in Vlaanderen gelden en andere wetten enkel in Wallonië. Maar het kan ook subtieler. De federale overheid kan haar beleid ook afstemmen op Vlaams of Waals beleid, via bijvoorbeeld het sluiten van samenwerkingsakkoorden. Op die manier krijgen Vlaanderen en Wallonië een beleid dat aansluit bij hun specifieke situatie, zonder dat de bevoegdheid noodzakelijk moet worden gesplitst en dus zonder dat de Grondwet moet worden aangepast.
Geen discriminatie?
Toch duiken er bij zo’n asymmetrische uitoefening van federale bevoegdheden ook problemen op. Aangezien het federale beleid zou verschillen in Vlaanderen en Wallonië, zouden Vlamingen en Walen dus anders behandeld worden. Is zo’n ongelijke behandeling dan geen discriminatie? Niet als de federale overheid goed motiveert waarom er een asymmetrisch beleid wordt gevoerd, stelt Jacobs in zijn thesis. “De federale overheid moet de ongelijke behandeling altijd verantwoorden met objectieve criteria die proportioneel zijn met het doel dat de federale overheid voor ogen heeft”, zegt Jacobs. “Denk daarbij bijvoorbeeld aan de verschillende verstedelijkingsgraad tussen Vlaanderen en Wallonië of het verschillend aantal werklozen. Zo’n verschillen brengen beleidsmatig andere uitdagingen met zich mee die soms ook andere oplossingen noodzakelijk maken. Als asymmetrisch beleid goed wordt gemotiveerd, is het grondwettelijk mogelijk.”
Toch is asymmetrisch beleid geen wonderoplossing voor de communautaire problemen van België. Voor persoonsgebonden bevoegdheden zijn verschillen tussen Nederlandstaligen en Franstaligen moeilijker in objectieve criteria te gieten en zal een asymmetrisch beleid vaak discriminatie veroorzaken. Als er dus andere oplossingen in bijvoorbeeld de gezondheidszorg nodig zijn voor de verschillende taalgroepen in België, dan blijft een klassieke staatshervorming met splitsing van de bevoegdheid de enige optie.
België hervormen na 2024
Hoe realistisch is dat nu allemaal? Wel, de asymmetrische uitoefening van federale bevoegdheden zou wel eens snel werkelijkheid worden. Politieke partijen zeggen al enkele jaren dat België hertekend moet worden na de verkiezingen van 2024. Makkelijk is dat niet. Alle partijen hebben namelijk een andere mening over hoe dat hertekend België er dan moet uitzien. Een compromis vinden waar tweederde van het parlement én meer dan de helft van elke taalgroep, Nederlandstaligen en Franstaligen, mee akkoord gaat, lijkt quasi onmogelijk. Wat kan de politiek dan wel doen? Juist ja, asymmetrisch beleid.
Zowel N-VA, PS als CD&V suggereerden in het verleden al dat de asymmetrische uitoefening van federale bevoegdheden een communautaire uitweg kan bieden. Een onderzoek naar de grondwettelijke haalbaarheid ervan, ontbrak echter. Tot nu.
