De Behoefteballon - Noden en behoeften in lager onderwijs

Wie zijn we?

Wij zijn zes studenten uit het studiegebied Sociaal-Agogisch Werk van de Hogeschool Vives te Kortrijk. In samenspraak met Aura XS werkten wij een bachelorproef uit waarbij onze focus lag op het aanleren hoe leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar hun noden en behoeften kunnen uiten.

Aura xs is een onderdeel van vzw Aura. Ze gaan participeren in het klasgebeuren door, aan de hand van cirkelgesprekken, de klasgroep positief te beïnvloeden en weerbaarder te maken om zo de stijgende tendens van uitsluiting in het basisonderwijs tegen te gaan.

Communiceren… iets heel belangrijks, maar voor kinderen van het lager onderwijs is dit vaak een uitdaging. Aan de hand van onze bachelorproef willen we een methodiek ontwikkelen om de behoeften en noden binnen de klasgroep bespreekbaar te maken.

Onderzoek

Allereerst gingen we aan de slag met het onderzoeken van verscheiden thema’s. We deden beroep op verschillende literaire bronnen. Daarbovenop hebben we leerkrachten bevraagd door middel van een online enquête. Hiermee wilden we meer inzicht krijgen over verschillende aspecten, namelijk; de moeilijkheden tijdens kringgesprekken, de interesses van de leerlingen, de geliefde werkvormen, meertaligheid in de klassen, …  

Vervolgens zijn we ook aan de slag gegaan met leerlingen, uit het lager onderwijs, van drie scholen uit Heule. Omdat we inspraak van de leerlingen belangrijk vinden voor de uitwerking van de methodiek, kozen we ervoor om ook hen te bevragen.  Aan de hand van een creatieve bevraging probeerden we meer zicht te krijgen op de interesses van de leerlingen, de moeilijkheden in een kringgesprek, de inkleding van een kringgesprek, ... 

We namen ook een interview af met een logopediste om meer inzicht te krijgen over hoe je het best aan de slag kan gaan met meertaligheid, wat één van de centrale onderwerpen is van onze bachelorproef. 

Op basis van de resultaten van de online enquête bij de leerkrachten konden we verder met het ontwikkelen van onze methodiek.

De grootste moeilijkheid die de leerkrachten ervaren bij de leerlingen, tijdens een kringgesprek in de klas, is het gebrek aan spreekdurf van de leerlingen. Tijdens de uitwerking van onze methodiek hielden we rekening met deze moeilijkheid. Zo hebben we bijvoorbeeld extra ingezet op veiligheid door middel van kleine groepen en duidelijke afspraken. Een volgend voorbeeld is het verlagen van deze drempel door de leerlingen enkele zaken, anoniem, te laten noteren op post-it’s.  

Bovendien zagen we ook dat 75 % van de leerkrachten aangaven dat ze meertalige leerlingen in hun klas hebben. Dit was een extra bevestiging dat we rekening moeten houden met de meertaligheid in de klas. Het was ook opmerkelijk dat de leerkrachten aangaven dat de leerlingen nood hebben aan een veilige omgeving en vertrouwen in de klasgroep om hun behoeften te kunnen uiten.   

Aan de hand van de creatieve bevraging van de leerlingen vernamen we dat de leerlingen het leuk zouden vinden om spelletjes te spelen en toneel te spelen/zaken uit te beelden in een kringgesprek.

Daarnaast willen de leerlingen de cirkelgesprekken gezelliger maken door middel van kussens, dekens, lampjes en snacks. Op basis van deze gegevens hebben we bepaalde elementen geïntegreerd in onze methodiek. Zo vonden we het belangrijk dat onze opdrachten in verschillende contexten (buiten en binnen) kunnen uitgevoerd worden.

De leerlingen gaven ook aan dat de moeilijkheid voor hen, tijdens een kringgesprek, is; om niet te praten, om te antwoorden en de moeilijkheid van de gestelde vragen. Op basis van deze gegevens hebben we rekening gehouden bij de uitwerking van onze methodiek door middel van veel visualisatie en taal op maat van de leerlingen.

Tenslotte kregen we ook interessante antwoorden van de logopediste. Ze vertelde wat belangrijk is om de concentratie van kinderen optimaal te houden. Door voldoende af te wisselen en een kort spelmoment te houden tussen de opdrachten door blijven de kinderen geconcentreerd. Op basis van deze gegevens maakten we gebruik van variërende opdrachten.  

Uitwerking

Op basis van al deze gegevens gingen we aan de slag om een methodiek uit te werken waar kinderen en jongeren de mogelijkheid krijgen in de klas om over hun noden en behoeften te praten. We baseerden ons vooral op de theorie van Geweldloze Communicatie.

Het eindproduct ziet eruit als een lessenreeks van vier sessies die we op een interactieve manier inkleedden aan de hand van opdrachten en vragen. De rode draad doorheen de vier sessies is een luchtballon,  waar de leerlingen bij de check-out telkens creatief mee aan de slag gaan. Zo verdient elke leerling op het einde van elke sessie een onderdeel van hun eigen luchtballon. Deze mogen ze versieren en meebrengen naar de volgende sessies.

Bij de eerste sessie wordt er stilgestaan bij de waarneming en de gevoelens. In een eerste oefening leren de leerlingen dat iedereen eenzelfde situatie anders kan waarnemen. Aan de hand van de tweede oefening krijgen de leerlingen ook de kans om ervaringen te delen die ze koppelen aan bepaalde gevoelens, door middel van een gevoelswijzer.  

De tweede sessie gaat over de behoeften. De leerlingen maken eerst kennis met zes veelvoorkomende behoeften in de klas (zoals; respect en erkenning). Deze worden op een kindvriendelijke manier visueel en klassikaal besproken. Verder gaan ze actief aan de slag met hun belevingen rond deze behoeften. Zo wisselen ze hun eigen ervaringen uit met de andere leerlingen.

In de derde sessie leren de leerling hoe ze een verzoek kunnen formuleren. Zo bedenken ze zelf manieren waarop ze anderen kunnen verzoeken om een behoefte te vervullen. Aan de hand van een zelfverzonnen toneel leren de leerlingen op een creatieve manier hun eigen verzoek verwerken.

Bij de laatste sessie wordt er aan de hand van een poster klassikaal stilgestaan bij de behoeften die, volgens ons onderzoek, leven in de klas. Hierbij worden er verzoeken geformuleerd, zodat de leerlingen elkaar beter kunnen aanvoelen en helpen.

Indien u geïnteresseerd bent, kan u meer informatie over onze bachelorproef terugvinden op volgende website: https://de-behoefteballon.jouwweb.be/