Transgender personen met autisme vragen meer deskundige hulpverlening

“Je leert gewoon om jezelf niet te zijn, want jezelf zijn wordt bestraft.” Zo verwoordt C. hun ervaring als non-binair persoon met autisme in een omgeving die hen niet begrijpt. Hoe kan je functioneren in een wereld vol hokjes, terwijl je niet in een hokje past, is een vraag waar veel van C.’s lotgenoten mee worstelen. Via onderzoek met transgender personen op het autismespectrum zocht ik naar antwoorden. Er blijkt een grote behoefte aan hulpverleners die voldoende kennis hebben over autisme én gender.

Nothing about us, without us

Het onderzoek ging uit van een nothing about us, without us-standpunt. Dit is een standpunt vooropgesteld uit de auti-gemeenschap, waar gevraagd wordt om onderzoek en beslissingen over de doelgroep samen mét de doelgroep uit te voeren. Er werden interviews afgenomen van tien volwassen personen met de diagnose autismespectrumstoornis (ASS) die zich als een ander gender identificeren dan het geslacht (man/vrouw) dat ze bij geboorte toegewezen kregen. Deze genderidentiteiten bestaan uit binaire genderidentiteiten, zoals transgender vrouw of transgender man, maar ook uit veel niet-binair in te delen genderidentiteiten, zoals non-binair of genderfluïde. Deze personen definiëren hun gender buiten de constructen van mannelijkheid of vrouwelijkheid. Net zoals bij autisme, is gender een spectrum waar er ruimte is voor verschillende mensen en hun persoonlijke verhaal.  

Anders dan de ander

Uit de interviews werden verschillende thema’s gehaald, zoals het gevoel van anders zijn. Dit thema heeft onder andere betrekking op het identiteitsgevoel van de doelgroep en de invloed daarvan op hun autisme en transgender gevoelens. Zo vallen voor velen transgender gevoelens en autisme niet los van elkaar te zien, maar zijn ze deel van hun persoonlijkheid. Volgens hen zouden hun gendergevoelens gerelateerd zijn aan hun autisme, omdat autisme een manier van denken is en hun blik op de wereld bepaalt. De geïnterviewden stellen dat ze – in tegenstelling tot wat algemeen aangenomen wordt - dankzij hun autisme niet in zwart-wit-termen denken, maar veel genuanceerder ‘in grijstinten’. Dat helpt hen gemakkelijker te breken met bestaande normen, zoals binaire gendernormen. Het valt op dat dit breken vooral het geval was bij de non-binaire personen in het onderzoek. Daartegenover kan het wel eens gebeuren dat door autisme, fixaties ontstaan rond bepaalde ongeschreven genderregels, wat een eventueel transitieproces in de weg staat. Hier botsten vooral transgender vrouwen in de bevraagde groep op.

De huidige maatschappelijke normen steken een stokje voor de identiteitsontwikkeling en zelfontplooiing van transgender personen met autisme. Ze voelen dat ze zich constant aan anderen moeten aanpassen. Het aanpassen, ook wel maskeren genoemd, werd door de geïnterviewde personen beschreven als een ‘tweede natuur’ of een ‘overlevingsstrategie’. De nood om erbij te horen en hiernaar handelen was voor velen een gedeelde ervaring. Dat gaat bovendien hand in hand met hun ongenoegen dat er niet naar hun noden wordt geluisterd. Uit de gesprekken kwam een duidelijke wens naar voren naar meer empathie en begrip.

Kennis is kracht

Zowel de dichte omgeving als de hulpverlening oefenen een grote invloed uit op de doelgroep. Vaak ervaren de ondervraagde transgender personen van hen weinig empathie of geduld, maar botsen ze eerder op onbegrip en stigmatisering. Het gebrek blijkt voort te komen uit een tekort aan kennis. Zo vertelden enkele geïnterviewden dat ze hun omgeving, zelfs hulpverleners, hebben moeten overtuigen van hun autisme-ervaring. Soms werden ze zelfs verkeerd gediagnosticeerd. Enkele personen hebben hun hulpverleners ook moeten bijscholen over hun genderidentiteit. Het is hierbij frappant hoe dit vooral het geval was bij de non-binaire personen die geïnterviewd zijn. Iemand vertelde dat er wel eens gelogen werd over genderidentiteit om de gewenste transitiebehandelingen te krijgen. Een non-binair persoon zou moeilijker in aanmerking komen voor een genderbevestigende operatie, dan een transgender man of transgender vrouw.

Er komen ook positieve geluiden uit het onderzoek. Zo blijkt dat wanneer de omgeving wél kennis heeft over autisme en/of gender, dit door de doelgroep ervaren wordt als een omgeving waar ze geaccepteerd worden. Zo’n context biedt hen de ruimte om te ontdekken wie ze zijn. Maar ook om gewoon te ‘zijn’, te bestaan.

Ruimte

In de interviews kwam vaak aan bod dat de geïnterviewde transgender personen nood aan ruimte hadden. Op eigen tempo aan zelfontdekking doen en kunnen nadenken over wat ‘zichzelf zijn’ precies inhoudt, is zeer gewenst. Voor deze groep is brede labels gebruiken om identiteit onder woorden te brengen een manier om die ruimte te claimen. Goede labels hiervoor zijn, volgens hen, non-binair of queer (=wie zich niet thuisvoelt in de hokjes die hetero-gendernormen vooropstellen). Deze labels geven de kans om te fluctueren op het (gender)spectrum waarop men zich bevindt. Verder is fysieke ruimte en ademruimte krijgen ook belangrijk voor de doelgroep. De nood hiervoor is hoog op momenten waarop ze voelen dat ze moeten ontprikkelen. Iets dat kan voortkomen uit hun autisme-ervaring. Bovendien is meer tijd of tijdgebonden ruimte krijgen ook iets dat behulpzaam kan zijn voor deze personen. Concreet kan dit door hen beslissingstijd te geven over transitiegerelateerde zaken.

Hoe verder?

“Zoek jezelf in anderen in plaats van jezelf te maken zoals anderen.”, zei F. over representatie. De bevraagde personen halen veel kracht uit verhalen van lotgenoten op sociale media. Er is dan ook een wens naar meer representatie in de media. Het helpt mensen om zichzelf te begrijpen en om zich minder eenzaam te voelen in hun ervaring. Het is dan ook geen verrassing dat de geïnterviewden aangaven dat hun vriendengroepen vaak bestaan uit heel wat transgender personen op het autismespectrum. Ze hebben veel steun aan elkaar.

Al is het voor hen ook belangrijk om te kunnen terugvallen op mensen die andere labels dragen en andere ervaringen hebben. Er is dus een grote behoefte aan hulpverleners met genoeg kennis over de onderwerpen autisme én gender. Door te luisteren naar de noden van transgender personen met autisme kunnen we de hulpverlening beter op hen afstemmen.