De buitenlandse correspondent in Rusland van 1990 tot 2015

Al twitterend door Moskou: de buitenlandse correspondent in Rusland
Onderzoek naar de buitenlandse correspondent in Rusland

Minder betaald, meer freelance, geringer in aantal en misschien zelfs geen permanent verblijf meer in Moskou, maar toch nog belemmerd door de Russische geheime dienst. Zo ziet de toekomst eruit voor de buitenlandreporter in Moskou. Dat heeft een studie bevonden van de student journalistiek Elien Decommer.

Het onderzoek werd verricht via negen semigestructureerde diepte-interviews met journalisten die werken of hebben gewerkt als voltijds verslaggever in Moskou. Daarbij ging het om de periode 1990-2015. Aan iedere journalist werden dezelfde vragen gesteld waarvan de antwoorden achteraf met elkaar werden vergeleken.

Voor het onderzoek werden er een Franse, twee Vlaamse en zes Nederlandse correspondenten geïnterviewd. Het grootste verschil? De Franse en enkele van de Nederlandse correspondenten werken nog steeds als fulltime verslaggever in Moskou, voor de Vlaamse reporters is dat niet (meer) zo.

Een blanke man van middelbare leeftijd met een diploma
Over het algemeen stelde de literatuur over buitenlandreporters dat een gemiddelde buitenlandse correspondent - en dan niet noodzakelijk voor Rusland - een blanke man is van middelbare leeftijd die een hogere opleiding genoten heeft. In het geval van deze studie ging dat voor de meeste geïnterviewden op, behalve dat er in de bestudeerde groep een vrouwelijke correspondent zat en twee, iets jongere freelancers.

Daarnaast toont de studie aan dat een buitenlandreporter niet langer zomaar een buitenlandreporter meer is: er zijn steeds meer verschillende types van buitenlandse correspondenten. Zo zijn er de klassieke reporters die permanent verblijven in Moskou en werken voor slechts een aantal media uit eigen land (al is dat type correspondent met uitsterven bedreigd), maar heb je aan de andere kant ook reporters die telkens voor een reportage heen en weer vliegen tussen eigen land en de Russische hoofdstad. Daarnaast zijn er ook de jonge, freelance doe-het-zelvers die crossmediaal werken en het liefst alles zelf realiseren (al dan niet tegen een degelijke vergoeding) en er dan over tweeten.

Tussen de regels door lezen
Internet mag misschien booming zijn in Rusland, toch is het voor een buitenlandse correspondent in Rusland belangrijk om niet alleen Russisch, maar ook tussen de regels door te kunnen lezen. Er is steeds meer informatie beschikbaar in Rusland en er worden meer persberichten uitgestuurd, maar dat wil niet zeggen dat er ook betekenisvolle informatie staat in de berichten, laat staan dat de informatie klopt. Informatie checken, vergelijken, interpreteren en erover discussiëren is dus de boodschap.

Twintig jaar geleden kon de buitenlandreporter wel makkelijker iets aannemen van een Russische bron, want tijdens de beginjaren onder wijlen president Jeltsin kende Rusland zijn grootste persvrijheid tot nu toe. Onder Vladimir ligt dat vandaag helaas anders. Ook de KGB mag in tussentijd veranderd zijn van naam - de Russische geheime dienst gaat nu door het leven als FSB - toch luistert ze nog steeds graag je telefoontjes af of achtervolgt ze je op straat.

Oekraïne, het nieuwe Tsjetsjenië
Ook al doen buitenlandreporters hun werk in Rusland graag en vinden ze journalistiek een fantastisch vak, hun werk is niet altijd zonder gevaar voor eigen leven. Daar waar een decennium  geleden Tsjetsjenië een no go was voor buitenlandse journalisten, is dat nu eerder voor (Oost-)Oekraïne het geval en dan met name voor Russische onafhankelijke journalisten.

Helaas is het aantal buitenlandse correspondenten in Moskou niet zo groot en is er ook nog niet veel onderzoek naar verricht. Buitenlandse correspondenten ondervinden steeds meer druk, doordat de informatiestroom steeds sneller vooruit gaat, de correspondenten dan ook sneller moeten werken, maar daar niet altijd naar worden betaald. Daarom dat sommige correspondenten verkiezen om de gebeurtenissen van Rusland van thuis uit te volgen, liefst op Twitter en in het Russisch. Al stelt de vaste correspondent in Moskou dat, hoe hard je ook probeert, het nooit hetzelfde is.