De dynamiek van de bevolkingsvergrijzing op de wettelijke pensioenen en de welvaart in België.

Wel varen maar grijs?

Pensioenen zijn een brandend actueel onderwerp. Sommige politici wagen niet een uitspraak te doen omdat het zo gevoelig ligt, nochtans het is vijf voor twaalf. In deze masterthesis onderzocht ik de dynamiek van de bevolkingsvergrijzing op de wettelijke pensioenen en de welvaart in België. Behouden we dezelfde welvaart na pensionering?
Er bestaat een wisselwerking tussen de bevolkingsvergrijzing en de wettelijke pensioenen en één tussen de bevolkingsvergrijzing en de welvaart. Beiden hebben ook een onderling verband met elkaar, het ene kan niet los worden gezien van het andere. Bij de schematisering van de stelling bleek dat we rekening moeten houden met de omgeving. De vergrijzing is een onderdeel van een groter geheel.

Door betere leefomstandigheden worden mensen steeds ouder. De vervangingsgraad is lager omdat we minder kinderen krijgen. Hierdoor verkrijgen we een verouderende bevolking, de bevolkingsvergrijzing. Dit heeft effect op de betaalbaarheid van de wettelijke pensioenen. Het wettelijk pensioen is een onderdeel van de Sociale Zekerheid. De Sociale Zekerheid ontvangt inkomsten via het aantal bijdragende werkenden. Men houdt dus best deze bevolkingsgroep zo groot mogelijk. Uit de studie bleek dat zowel de bevolkingsgroep 15 tot 24-jarigen als de bevolkingsgroep 55 tot 64-jarigen een groot aantal inactieven bevatten. Om hier dynamiek te bewerkstelligen naar een stijgende beroepsbevolking onderzochten we enkele maatregelen. De maatregel, die weinig effect had of onduidelijk was in verband met de geleverde bijdragen, was de pensioenleeftijd laten stijgen. De maatregelen die billijke uitwerkingen hadden, waren een verlenging van de loopbaanduur, een loonlastenverlaging die op zijn beurt werd gecompenseerd door een btw-verhoging en vervroegde toetreding van jongeren tot de arbeidsmarkt. De combinatie van de verlenging van de loopbaanduur en een loonlastenverlaging bleek het meest favorabel te zijn. Hierdoor stijgt de beroepsbevolking waardoor er meer mensen bijdragen en de bevolkingsvergrijzing minder zwaar zal doorwegen op de wettelijke pensioenen.

De dynamiek van de bevolkingsvergrijzing op de welvaart in België heeft negatieve gevolgen indien het beleid niet wordt gewijzigd. Als ouderen enkel een wettelijk pensioen als inkomstenbron hebben, betekent dit dat de armoede bij ouderen in de toekomst zal stijgen. Het behoud van de levensstandaard kent daarbij ook een dalend verloop en zal meer doorwegen voor mensen die gedurende hun carrière een hoger inkomen hadden, dan voor iemand met een laag inkomen. Gelukkig is het wettelijke pensioen vaak niet de enige inkomensbron. Men werkt aan een versterking van de tweede pijler als ondersteuning van de eerste pijler. Veel mensen zijn intussen gestart met het aanleggen van een eigen reserve voor pensionering, namelijk pensioensparen. Sommigen kunnen zelfs rekenen op de vierde pijler, een eigen woning, de spreekwoordelijke baksteen in de maag van de Belg. Naar de toekomst toe moet er meer aandacht worden besteed aan deze andere pijlers aangezien de eerste pijler wellicht niet meer voldoende dekking zal geven om de levensstandaard te behouden na pensionering. Een andere oplossing is dat we aanvaarden dat we het met minder zullen moeten doen.
Eén ding is duidelijk geworden bij het onderzoeken van deze stelling: in de thesis wordt slechts een topje van de ijsberg besproken. De pensioenmaterie is een complexe kwestie die wordt beïnvloed door een aaneenschakeling van verschillende factoren. Het is een materie die niet alleen brandend actueel is maar ook gevoelig ligt bij de generaties. Je spreekt over verschillende generaties en geen enkele generatie wil onder doen voor de andere. Als elke generatie in het licht van correcte solidariteit, zijn verantwoordelijkheid wil opnemen en uitvoeren, moet de dynamiek van de bevolkingsvergrijzing en de invloed hiervan op de pensioenen en welvaart niet negatief uitdraaien voor toekomstige generaties. In deze thesis probeerden we door middel van systeemdynamische analyse (de onderzoeksmethode) een beter overzicht te krijgen van het probleem en inzicht te verwerven in toekomstige effecten van beslissingen. We plotten de aandacht voornamelijk op de verschuivingen die plaatsvinden in de bevolkingsgroep, met het gevolg hiervan op de betaalbaarheid van het wettelijke pensioen en de welvaart in België voor gepensioneerden.