#MeToo in Vlaamse kranten: Mentaliteitsverandering laat op zich wachten

Uit onderzoek naar de invloed van #MeToo op berichtgeving over verkrachting in Vlaamse kranten is gebleken dat de manier waarop slachtoffers van verkrachting afgebeeld worden de afgelopen jaren nauwelijks gewijzigd is. Hoewel het aantal artikelen omtrent verkrachting sterk gestegen is, is er van een mentaliteitsverandering geen sprake.

Elke Vlaming slaat wel eens een krant open, daarin zijn regelmatig artikelen rond verkrachting te lezen. Krantenartikelen zijn niet steeds neutraal, ze bevatten soms een onbewust oordeel van de journalist. Dit oordeel kan een impact hebben op de lezer en gaat dus niet zomaar voorbij zonder enige invloed.

#MeToo

#MeToo is intussen iedereen welbekend. Het concept werd in 2006 door Tarana Burke bedacht en ging in 2017 viraal door de tweet van Alyssa Milano. De tweet spoorde iedereen die reeds met seksueel grensoverschrijdend gedrag te maken kreeg aan om ermee naar buiten te treden. #MeToo kreeg een enorme belangstelling van over de hele wereld, dit ging gepaard met een heleboel media aandacht. Dat bracht tal van veranderingen met zich mee zoals een toename van het aantal aangiftes van verkrachting en een veiligere werkomgeving voor vrouwen. Ook op krantenartikelen heeft #MeToo een invloed nagelaten, zo blijkt uit dit onderzoek.

Het onderzoek

Concreet werden vier kranten onder de loep genomen: De Morgen, De Standaard, Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad. Dit zijn de meest gelezen kranten van Vlaanderen waardoor een algemeen beeld van de huidige situatie geschetst werd. De vier kranten werden voor en na #MeToo geanalyseerd, met een focus op het aantal zogenaamde verkrachtingsmythes. Verkrachtingsmythes zijn foutieve veronderstellingen omtrent verkrachting, waardoor de schuld van de dader geminimaliseerd wordt en bij het slachtoffer gelegd wordt.

Impact van verkrachtingsmythes

Maar waarom zijn verkrachtingsmythes in krantenberichtgeving nu zo schadelijk? Verkrachtingsmythes in krantenberichtgeving zijn hoogst problematisch omdat zij ernstige gevolgen met zich meebrengen. Dergelijke gevolgen zijn bijvoorbeeld slachtoffers die minder snel aangifte doen en daders die sneller overgaan tot seksueel geweld door het neutraliseren van hun daden. Wanneer dergelijke mythes in krantenberichtgeving terug te vinden zijn, bereiken zij een heel aantal lezers die dergelijke mythes in meer of mindere mate gaan overnemen. Het is daardoor van belang om geen verkrachtingsmythes in krantenberichtgeving weer te geven. Zij hebben immers een impact op de bevolking.

Verhoogd bewustzijn

Het aantal artikelen omtrent verkrachting is gestegen onder invloed van #MeToo. Dit wijst erop dat de #MeToo beweging het bewustzijn omtrent dit onderwerp verhoogd heeft. De COVID-19 pandemie stak hier echter vanaf 2020 een stokje voor, de aandacht van de media kende een verschuiving en ging focussen op de pandemie. Wanneer echter naar de cijfers van voor de pandemie gekeken wordt, wijzen deze op een stijgende trend. Het lijkt dus waarschijnlijk dat wanneer de berichtgeving omtrent COVID-19 weer gaat liggen, deze trend zich ook zal verderzetten.

Kwaliteit van Vlaamse krantenberichtgeving

Op vlak van kwaliteit is er weinig veranderd. Na #MeToo is er in één op vier Vlaamse krantenartikelen een verkrachtingsmythe terug te vinden. Dat is een daling van ongeveer 5% ten opzichte van de periode voor #MeToo. Van een trendbreuk is dus absoluut geen sprake. Sterker nog, bepaalde soorten verkrachtingsmythes zijn zelfs gestegen, met name diegene die betrekking hebben op het slachtoffer zoals kledingdracht of druggebruik.

Hoe moet het nu verder?

Het is nu duidelijk dat het bewustzijn omtrent verkrachting gestegen is. Dit resulteerde in een stijging van het aantal artikelen omtrent het onderwerp. Het is echter de kwaliteit van de artikelen die achterop hinkelt. Algemeen gezien daalt het aantal verkrachtingsmythes, maar doet zich geen totale mentaliteitsverschuiving voor. Er is dus nog heel wat werk aan de winkel.

Journalistieke beroepsethiek

Het is natuurlijk makkelijk om enkel de fouten bloot te leggen. Wanneer naar concrete oplossingen gezocht wordt, kan men kijken naar de Raad voor de Journalistiek. Deze raad heeft een beroepsethiek opgesteld. Wat onmiddellijk opvalt, is het gebrek aan concrete richtlijnen voor de rapportage van seksueel geweld. Rapportage over dit onderwerp is namelijk heel delicaat, waardoor hier heel wat elementen bij komen kijken. Op die manier zou gewerkt kunnen worden aan sensibilisering over verkrachtingsmythes onder journalisten. Er is immers dringend nood aan een verhoogd bewustzijn omtrent deze problematiek en de gevolgen die verkrachtingsmythes hebben op de lezer. Journalisten dragen hier een grote verantwoordelijkheid door hun invloed op duizenden lezers en hebben de macht om binnen deze context verandering teweeg te brengen.