De ouderendeur openbreken of voorbijlopen : Onderzoek op welke manier vrijwilligers eenzaamheidsgevoelens bij ouderen kunnen voorkomen

Eenzaamheid is echter iets complex, iets gevoelsmatig, iets wat voor iedereen wat anders kan betekenen. Dat maakt het ook zo moeilijk om daar mee om te gaan. Uit het ouderenbehoefteonderzoek, dat in ruim de helft van de Vlaams-Brabantse gemeenten werd gehouden, blijkt dat één vijfde van de ouderenbevolking eenzaamheidsgevoelens ervaren. Vele lokale besturen, ouderenadviesraden en ouderenverenigingen lanceerden al projecten om ouderen uit hun sociaal isolement te halen. De provincie ondersteunde tal van initiatieven zoals de telefoonprojecten. Maar eenzame ouderen over de drempel trekken blijkt moeilijker dan verwacht. Wat werkt en wat werkt niet om geïsoleerde ouderen te bereiken en ze (terug) te laten participeren in de samenleving? Ik tracht in dit eindwerk bestaande projecten zowel theoretisch als praktisch te onderzoeken en bepaalde succesvolle methodieken aan te reiken. Hiermee kom ik tot de onderliggende vraag in hoever men een oudere die in een sociaal isolement leeft, mag aanmoedigen om (terug) deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Het ethisch dilemma tussen autonomie en bemoeizorg is dan niet veraf.

In mijn eindwerk probeer ik te onderzoeken op welke manier vrijwilligers eenzaamheidsgevoelens bij ouderen kunnen voorkomen. Vandaar ook mijn titel: Eenzaamheid bij ouderen 'de ouderendeur openbreken of voorbijlopen?'

Om mijn titel te kaderen zal ik in mijn eerste deel een theoretisch kader schetsen rond kwetsbare en actieve ouderen. Binnen het eerste deel zal ik in mijn eerste hoofdstuk het beleid benaderen vanuit de resultaten van het ouderenbehoefteonderzoek (= het ouderenbeleid). In het tweede hoofdstuk zal ouderenparticipatie en het Europees jaarthema 'actief ouder worden' een plaats krijgen. De focus zal liggen op cijfers en onderzoeksresultaten van maatschappelijke participatie bij ouderen in Vlaanderen. Ik geraakte in mijn stageperiode meer en meer geïntrigeerd door het fenomeen "eenzaamheid bij ouderen". Als sterk sociaal geëngageerde jongere sta ik versteld van de omvang ervan. Dat is voor mij de reden om in het eerste deel een gans hoofdstuk te wijden aan deze problematiek. Na het toelichten van definities, beschrijvingen en onderzoeksresultaten, zal ik in deel twee praktische bevindingen weergeven van een zelfstandig onderzoek. Hierin zal ik ook proberen methodieken te evalueren waarmee men ouderen opspoort, bereikt en hoe men vrijwilligers werft. Na deze analyse, zal ik in deel drie dieper ingaan op het ethisch dilemma 'bemoeizorg en autonomie' dat geïsoleerde ouderen ervaren. In hoever mag je een oudere in een sociaal isolement immers 'forceren' om deel te nemen aan het maatschappelijk leven? Een ethisch vraagstuk waar geen eenduidig antwoord op bestaat en waarvan de meningen verdeeld zijn. Ik poog een eigen antwoord te formuleren op dit ethisch dilemma met betrekking tot autonomie en afhankelijkheid. Als sluitstuk van mijn eindwerk geef ik graag aan de hand van de voorgaande bevindingen beleidsvoorstellen en conclusies mee.