Een tandheelkundige ruimte die stress bij jongeren reduceert. Hoe kan dat?
Architectuur kan invloed hebben op hoe wij ons voelen. Het kan ons enerzijds een ontspannend gevoel geven, maar anderzijds ook angst opwekken. Als ruimte ons goed kan doen voelen, dan is het interessant te onderzoeken hoe architectuur ons welbevinden kan verhogen in situaties waarbij we stress ervaren zoals bijvoorbeeld bij een tandartsbezoek.
Waarom is dit van belang?
Licht, lucht en de aanwezigheid van natuur zijn elementen die stress kunnen verminderen. Het is pas vanaf de 19e eeuw dat er hieromtrent onderzoek plaatsvond in de zorgcontext en dat men aan de slag is gegaan met deze principes. Wanneer zulke principes toegepast worden, spreekt men van een healing environment. In het onderzoek, beschreven in dit artikel, werd gezocht naar hoe een healing environment tot uiting kan komen binnen een tandheelkundige omgeving. Tot op vandaag is angst voor de tandarts nog steeds vaak voorkomend. Deze angst start al vaak in de kindertijd door een traumatische ervaring of omdat het gedrag via ouders wordt doorgegeven. Daarom werd de vraag gesteld hoe de tandheelkundige omgeving kan bijdragen aan verminderde stress bij kinderen of jongeren en hoe ruimte kan voldoen aan hun behoeften.
Hoe werd het onderzoek aangepakt?
Het onderzoek gebeurde met negen jongeren tussen 10 en 16 jaar oud. Het doel was om te weten te komen hoe deze jongeren een tandartsbezoek beleven en hoe de ruimte aan hun behoeften kan voldoen. Daarom volgde de onderzoeker de jongeren mee in hun traject naar de tandarts, vertrekkend van thuis. Op deze manier kon de onderzoeker nagaan hoe deze jongeren zich voelen op elk moment in een tandartsbezoek en of ze op specifieke plaatsen angst of stress ervaren. Er werd vertrokken vanuit twee casestudies, een ziekenhuis en een privépraktijk. De resultaten die bekomen werden uit de twee casestudies kunnen toegepast worden in toekomstige tandartspraktijken en andere jongeren helpen hun tandartsbezoek positiever te ervaren.
Wat is het resultaat?
Een bevinding is dat de deelnemende jongeren afleiding verkiezen tijdens het wachten en dit zowel in de wachtruimte als in de tandartsstoel. Wachten kan namelijk leiden tot verveling en stress. In dit onderzoek suggereerden enkele jongeren om gebruik te maken van kleuraccenten zoals geschilderde muren, kunstobjecten of schilderijen als ook tekeningen van andere patiënten. Wat de jongeren ook zeker waarderen zijn planten, zij kunnen leven brengen in de ruimte. Ook vinden enkele deelnemers het belangrijk om een aangenaam zicht te hebben op natuur, vanuit de tandartsstoel naar buiten. Zij kijken namelijk niet graag op een muur. Afleiding kan ook gevonden worden in activiteiten die tijdens het wachten kunnen plaatsvinden, zoals bijvoorbeeld lezen of het bezig zijn op de gsm. Tijdschriften zouden daarom best zichtbaar en toegankelijk in de ruimte geplaatst worden en de wachtzaal wordt best voorzien van voldoende oplaadpunten. Ook blijkt dat jongeren graag praten met hun ouders om bijvoorbeeld de tijd te doden of om zich rustig te houden. Toch ervaren de jongeren soms een drempel in de wachtruimte omdat er een stilte heerst die ongemakkelijk aanvoelt. Factoren die deze stilte zouden kunnen verminderen zijn achtergrondgeluid of -muziek en de indeling en de grootte van de ruimte. Rijen met stoelen tegenover elkaar zijn niet meteen de beste oplossing, zoals dit het geval was in het ziekenhuis.
Daarnaast hebben de deelnemende jongeren graag voldoende grote ruimtes zodat deze niet benauwd aanvoelen. Toch mogen de ruimtes ook niet overgedimensioneerd worden omdat dit te groot en verlaten kan aanvoelen. Zeker wanneer dit gecombineerd wordt met donkere kleuren kan dit angstwekkend zijn.
In het ziekenhuis was er een open behandelruimte. De jongeren hadden verdeelde meningen wat betreft privacy. Sommige jongeren verkiezen aparte kabinetten zodat ze niets van andere patiënten horen of zien. Anderen verkiezen een open behandelzaal omdat het zien van andere patiënten steun kan bieden of omdat het achtergrondgeluid van andere patiënten dan stiltes tussen de patiënt en de tandarts kan doorbreken. Een compromis tussen deze conflicterende behoeften kan gevonden worden in een open behandelzaal met een maximum van zo’n twee of drie tandartsstoelen. Dit zou het achtergrondlawaai en de drukte in een behandelzaal kunnen beperken. En op die manier is er wel nog contact met andere patiënten mogelijk. Een andere mogelijkheid is om te werken met aparte kabinetten met transparante delen naar andere patiënten toe. Ook via de integratie van muziek kan stilte doorbroken worden.
Een andere bevinding die het comfort van jongeren kan verhogen heeft betrekking op het poetsen van de tanden. Jongeren poetsen graag hun tanden vóór ze bij de tandarts komen. Maar soms is dit moeilijk als ze rechtstreeks van school komen. Een plek met materialen om de tanden te poetsen in de wachtruimte, zoals dit was in de privépraktijk, zou daarom van pas komen. Dit kan in de wachtruimte geïntegreerd worden op zo’n manier dat er zicht is op de toegang van de ruimte zodat het afroepen voor de consultatie niet gemist wordt door bijvoorbeeld met het gebruik van transparante delen of lage muren.
Verder blijkt dat jongeren zelfstandiger kunnen zijn in hun tandartsbezoek als de route die ze moeten volgen duidelijk is. Een logische planindeling waarbij belangrijke functies zoals de wachtruimte dicht bij het onthaal worden geplaatst is één factor die hierin kan helpen. Ook voldoende doorzichten en oriëntatiepunten én een duidelijke signalisatie dragen hier tot bij.
Tot slot bleek dat de ouder een belangrijke persoon is in een tandartsbezoek bij 10- tot 16-jarigen. De ouder heeft een rol als autobestuurder tot het ziekenhuis of privépraktijk, helpt bij het inschrijven, helpt om de weg te wijzen tot de wachtruimte, biedt afleiding door te babbelen en geeft steun, maakt verdere afspraken en geeft uitleg over de behandeling. De ouder ging bij alle participanten mee. De ruimte houdt hier dan ook best rekening mee. Zeker ook in de behandelruimte dient er voor de ouder voldoende ruimte voorzien te worden zodat deze makkelijk kan passeren.
