De schalierevolutie als stimulans voor een herindustrialisering van de VS

De schalierevolutie als stimulans voor een herindustrialisering van de VS

De energiemarkt beleeft momenteel één van de grootste revoluties in tientallen jaren. Enkele jaren geleden was het nog geheel ondenkbaar dat de Verenigde Staten gekroond zou worden tot 's werelds grootste gasproducent en dat de olieproductie van het land het piekniveau van de jaren '70 opnieuw zou bereiken. Meer nog, BP kroonde de VS recentelijk tot 's werelds grootste olieproducent. De kaarten van het energiespel lijken herverdeeld en het antwoord op de vraag hoe dit mogelijk werd is simpel: "shale".
Ondanks de interesse van andere landen is voorlopig het schaliefenomeen een exclusief Amerikaans succesverhaal dankzij een unieke set van succesfactoren die bovendien moeilijk te kopiëren zijn.   Een grote opportuniteit die de schalierevolutie met zich meebrengt is natuurlijk het energiekostenvoordeel. Dankzij "shale" geniet de VS van een pak lagere energieprijzen ten opzichte van belangrijke buitenlandse concurrenten waaronder Europa. Recentelijk becijferde het IEA dat dit kostenvoordeel in 2012 opliep tot ongeveer 130 miljard, een impressionant getal.

De voorbije jaren groeide in de VS ook het besef dat er het afgelopen decennium té veel binnenlandse industrie is verloren gegaan door migratie naar onder andere Azië. De klok kan helaas niet meer worden teruggedraaid maar door het uitspelen van bepaalde factoren kan het industrieel weefsel in de VS opnieuw aanwakkeren.
Beleidsmakers, economisten en "captains of industry" waren unaniem. "Shale" is een opportuniteit die met beide handen gegrepen moet worden. De schalierevolutie kan namelijk een belangrijk element zijn met oog op een herindustrialisering. Nagenoeg elke industriële activiteit vergt energie. Lage energieprijzen komen dus de industrie of nog ruimer de hele Amerikaanse economie ten goede. Indien dit comparatief kostenvoordeel standhoudt in de toekomst zou de Amerikaanse industrie opnieuw investeringen kunnen aantrekken voornamelijk in de energie-intensieve sectoren.

De Amerikaanse industrie kan eigenlijk via verschillende kanalen profiteren van de schalieboom. Ten eerste zorgen toenemende boringen voor een verhoogde economische activiteit die gepaard gaat met een verhoogde tewerkstelling en een toenemende vraag naar ontginningsapparatuur, materialen en diensten. 
Ten tweede zorgt de schalierevolutie voor lagere gas- en elektriciteitsprijzen. De enorme prijsdiscrepantie tussen de gasprijzen in de VS, Japan en Europa is het gevolg het gevolg van de schaliegasproductie in de VS, de kernramp van Fukushima in Japan en de olie-geïndexeerde gascontracten in Europa. Een lagere energiefactuur zorgt natuurlijk voor lagere productiekosten en ceteris paribus voor een betere competitieve positie. Dit trekt op zijn beurt investeringen aan.
Tenslotte kunnen goedkopere energieprijzen leiden tot een toenemende consumentenkoopkracht.

Neemt het herindustrialiseringsverhaal in de VS al enige vorm aan? Op basis van enkele parameters kan men zeker al spreken over een opmerkelijke evolutie. Het aandeel van manufacturing in de totale tewerkstelling vertoont al jaren een dalende trend in de VS. Vooral de periode tussen 2000 en 2010 werd gekenmerkt door een sterke afname van het aantal jobs in de maakindustrie, namelijk 5,8 miljoen. Echter kan men vanaf 2010 een atypisch verloop constateren en wordt er afgeweken van de trend die per definitie dalend is. Ook het aandeel van de manufacturing in de totale tewerkstelling lijkt te stabiliseren. Desalniettemin is de toename van het aantal jobs vooral geconcentreerd in slechts een handvol sectoren. Wel kunnen deze sectoren als bovengemiddeld tot zelfs zeer energie-intensief worden beschouwd. Bovendien kan de tewerkstellingsgroei in bijvoorbeeld de metaalsectoren en in de machinebouw ongetwijfeld deels worden toegeschreven aan de verhoogde boringsactiviteiten naar schaliereserves.                                                                                                                                                                                                                                                                                                       Een tweede parameter die gewag maakt van een Amerikaanse industriële renaissance is de evolutie van de productie-index. Na een bodem te hebben bereikt in 2009 nam het indexcijfer onophoudelijk toe en bereikt het een niveau dat vergelijkbaar is met dat van voor de financiële crisis. Om dit in perspectief te plaatsen en men dit verloop naast dat van de EU  en Japan plaatst, kan er geconcludeerd worden dat de maakindustrie in de VS aan het herleven is.

Natuurlijk gelet op alle bevindingen moet het herindustrialiseringsverhaal wel wat genuanceerd worden. Desondanks de trendbreuk in de tewerkstelling van de maakindustrie moet er toch worden vastgesteld dat het niveau in 2014 nog steeds 13% onder pre-crisisniveau ligt. Bovendien zal op lange termijn de tewerkstelling in de Amerikaanse maakindustrie wellicht onder druk blijven door bijvoorbeeld productiviteitswinsten die voortvloeien uit technologische ontwikkelingen.
Daarnaast vertonen andere parameters waaronder de evolutie van bijvoorbeeld de reële toegevoegde waarde tot nu toe een bescheiden resultaat. Daarenboven kampt de maaksector nog steeds met een groeiend handelsdeficit. De sectoren die tot nu toe zeker hebben geprofiteerd van de schalieboom zijn de olie- en gassector. Daarnaast vertonen bepaalde  energie-intensieve sectoren mooie cijfers al kan men algemeen toch nog niet concluderen dat deze sectoren er al sterk bovenuit springen.

Algemeen kan geconcludeerd worden dat de VS er met "shale" een bonus heeft bijgekregen en ze deze bonus ook niet van vandaag op morgen zullen kwijtspelen. Het herindustrialiseringsverhaal neemt zeker al vormen aan maar wellicht zal de echte reactie pas binnen enkele jaren zichtbaar zijn aangezien het heel wat tijd in beslag neemt voor een economie zich volledig kan richten op het potentieel dat de schalierevolutie met zich meebrengt. Mogelijks wordt het schalieverhaal ook wat getemperd doordat de huidige troebele marktverwachtingen op de olie- en gasmarkt het positieve schaliemomentum een beetje ondermijnen. De prijsniveaus flirten met de grens waarbij ontginning rendabel blijft en het is dus logisch dat bepaalde investeringen worden uitgesteld.
Uiteraard is "shale" geen zwart-wit verhaal en is het naïef te denken dat de schalierevolutie op zich al de verloren gegane industrie in de VS plotseling zal terugbrengen. Bovendien maakt energie voor het gros van de sectoren slechts een relatief klein deel uit in de totale productiekost. Wel zal het de marges van sommige sectoren aanzienlijk doen verbeteren ten opzichte van buitenlandse concurrenten. De "shale boom" heeft duidelijk de fundamenten gelegd die een verdere industriële heropleving in de komende jaren mogelijk maakt. Er zijn in het economisch leven natuurlijk geen garanties en allerlei externe ontwikkelingen op wereldniveau kunnen de kaarten in de toekomst dooreenschudden. Het schalieverhaal is nog relatief jong en het staat buiten kijf dat "shale" in de komende jaren nog voor een aantal verrassingen zal zorgen.