Piraterij of wanneer videostreaming slachtoffer wordt van haar eigen succes

Wie houdt er niet van videostreaming: hele reeksen in een klik en een swipe beschikbaar op elk scherm. Dat leek in 2019 plots helemaal bovenaan de agenda te staan van multinationals als Disney, NBC en Apple. Dat jaar zagen twee grote, nieuwe streamingdiensten het levenslicht. Deze plotse toename van nieuwe platformen lijkt echter de deur open te zetten voor een fenomeen dat tot voor kort dood en begraven leek.

“In januari kwam ik uit op 12 euro voor Netflix en 24 voor Telenet Play More”, vertelt Elien, een twintiger en een veelgebruiker van tv en cinema van kleins af aan. “Gelukkig deel ik veel van mijn abonnementen, maar als ik minder huisgenoten zou hebben zouden het er al een pak minder zijn. Spotify zou ik waarschijnlijk moeten laten gaan. Als Disney+ in de toekomst naar ons land komt, denk ik niet dat het er nog bij kan.”

Abonnementsmoeheid

Dat Elien aan haar bovengrens zit, is geen alleenstaand geval. Een studie van het persagentschap Reuters en twee andere onderzoeken kwamen los van elkaar tot gelijkaardige conclusies. Hoewel films en series prioriteit krijgen bij de meeste consumenten, willen deze niet veel meer dan één abonnement aangaan voor eender welke soort service. Als de klant voor zijn entertainment toch meerdere abonnementen combineert, is dit in bijna de helft van alle gevallen een bron van frustratie.

Vaak voelt de consument zich verloren in het grote aanbod en heeft hij moeite om nieuwe dingen te ontdekken. “Vrijheid om te kijken wanneer en waar je wil is geweldig, maar ik denk soms dat te veel vrijheid, te veel keuzes niet goed zijn,” zegt Elien. “Dat is ook een gevaar voor die streamingdiensten. Als er zoveel content gemaakt en verspreid wordt, dreigt het fenomeen van een overload: voor consumenten wordt het een te grote taak om hun gewenste series bij verschillende diensten samen te puzzelen. Vaak geven ze het op en blijven ze bij hun huidige abonnement of ze gaan naar een plek waar wel al hun favoriete films en series bij elkaar zitten, ook al is dat Popcorn Time of een andere applicatie waarbij er geen geld teruggaat naar de makers. Je zou bijna terug illegaal gaan downloaden, alleen al om het simpel te houden.”

Als streamingdiensten vechten om een been

Voor een lange tijd leek het of online piraterij dood en begraven was of alleszins verwezen naar het domein van techneuten en obsessieve verzamelaars. Eind jaren 2000 tot 2011 waren de hoogdagen van online piraterij. In dat laatste jaar bestond maar liefst 52 procent van al het Noord-Amerikaanse internetverkeer en 26 procent van het Europese uit torrents, de populairste vorm van illegaal downloaden. Het zou tot ongeveer 2015 duren vooraleer torrentverkeer in het Westen als onbeduidend werd gezien. Ondanks alle campagnes en rechtszaken van auteursrechtenverenigingen waren het uiteindelijk Netflix voor video en Spotify voor muziek die online piraterij irrelevant maakten. Hun diensten waren gemakkelijk, hun aanbod populair en hun prijs niet veel duurder dan gratis.

Dit alles is tot op heden hetzelfde gebleven: videostreaming is nog steeds gemakkelijk en één abonnement betaalbaar. De verandering zit in het (over)aanbod van streamingdiensten. Giganten als Apple en Disney hebben gekozen om hun films en series niet langer aan te bieden met een licentie aan Netflix. Liever dan een deel van de maandelijkse 10 à 15 euro die ze via licenties ontvingen, verkopen ze zelf een abonnement aan diezelfde prijs. Liever lokken ze consumenten met zelf geproduceerde, exclusieve producten naar  de eigen streamingdienst. Die exclusiviteit leidt tot de versplintering van de populaire shows en films over verschillende diensten en frustratie bij consumenten die meerdere abonnementen moeten nemen waar vroeger één volstond.

In 2018 maakte online piraterij voor het eerst een comeback. Niets vergeleken met de hoogdagen, maar toch was torrentverkeer goed voor 2,84 procent van al het internetverkeer wereldwijd. In 2019 steeg dit nog naar 4,2 procent. Vooral voor films en series was de belangstelling groter dan ooit. Van alle activiteit op piraat-applicaties en websites in 2018 was 65 procent voor films en 25 voor series.

In 2018 verscheen toevallig ook een onderzoek van de Finse computerwetenschapper Janne Riekinnen. Hij verdiepte zich in de motieven van jongeren die nog steeds digitale media illegaal consumeerden. Hij denkt dat online piraterij binnenkort terug een rol zal spelen. “Ontevredenheid met videostreaming veroorzaakt meestal een positievere houding tegenover online piraterij,” schrijft Riekinnen, “maar we merkten ook dat de mensen die wél tevreden zijn met videostreaming negatiever stonden tegenover online piraterij. Het is een ingesteldheid die mensen verdeelt en die maar langzaam verandert.”

Piraterij 2.0

De nabije toekomst is voor Riekinnen wel duidelijk. “Piraterij ontstaat wanneer de mogelijkheid van toegang tot content wordt ontzegd, zeker als het product populair is onder jonge mensen. Dat probleem ontstaat onmiddellijk met de lancering van nieuwe streamingdiensten die aanvankelijk alleen in de VS beschikbaar zijn. Het kan jaren duren vooraleer dat aanbod in andere landen verkrijgbaar is.”

Dat vooral jonge mensen voor het eerst of opnieuw hun weg vinden naar de illegale consumptie van entertainment blijkt in de manier waarop films en series worden verspreid. Van al het torrentverkeer in 2018 bestond bijna 60 procent uit streaming. Online piraterij is dus weg geëvolueerd van de downloads op de logge desktop. Het succes van de applicatie Popcorn Time bewees recent nog dat illegaal streamen qua gebruiksgemak en aanbod kan concurreren met de legale streamingdiensten.

“Als deze leeftijdsgroep illegaal gaat consumeren, zal ze het op dezelfde manier doen als op de legale kanalen: op de smartphone en met mobiele data”, schrijft Riekinnen. “Er zullen in de komende jaren veel consumenten worden teleurgesteld met hun huidig abonnement omdat de hoeveelheid populaire content op die ene dienst (meestal Netflix) zal afnemen. Een deel van hen zal entertainment illegaal gaan consumeren. Een deel zal waarschijnlijk vaak wisselen van abonnement. Ten slotte zijn er mensen die het opgeven en met minder tevredenheid nemen.”