Klimaatheldin voor de een, bangmaker voor de ander

Het afgelopen jaar was de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg niet uit de media weg te slaan. Met haar typerende vlechten en onverbiddelijke blik verkondigde ze haar klimaatboodschappen op scherpe toon. Dat lokte uiteenlopende reacties uit, niet in het minst bij de media zelf. Uit onderzoek van masterstudente Silke Cornillie blijkt dat Thunberg in de Zweedse krant Dagens Nyheter veel positiever wordt afgebeeld dan op de Russische nieuwswebsite RT.

Silke Cornillie, studente journalistiek aan de KU Leuven, ging na hoe klimaatactiviste Greta Thunberg visueel wordt voorgesteld in drie media, in De Standaard, de Zweedse krant Dagens Nyheter en het Russische nieuwsplatform RT (Russia Today). Daarvoor analyseerde ze 475 foto’s die doorheen 2019 werden gepubliceerd in een van de drie media. Het onderzoek leverde frappante resultaten op.

Asperger-power

Greta Thunberg is vaak te zien als een ernstig meisje, dat weinig in actie is en maar beperkt interageert met de mensen rondom zich. In het onderzoek wordt haar autisme als mogelijke verklaring gegeven voor die opvallend passieve houding. Dat kan namelijk de interpretatie en toepassing van non-verbale communicatie bemoeilijken. Toch staat Greta Thunberg vaak in het middelpunt van de belangstelling en zo ook op de foto. Ook dat is onrechtstreeks het gevolg van haar autisme. “Greta Thunberg vertelde in een speech dat ze het syndroom van Asperger heeft en dat die ‘superkracht’ haar zover heeft gedreven om grootschalig actie te voeren tegen klimaatverandering,” licht Silke Cornillie toe.

Patriarchale Poetin en Zweedse fans

Dat Greta Thunberg als een opvallende figuur naar voren komt in de drie media, hoeft niet te verwonderen. Toch geven de media een verschillend beeld van het Zweedse klimaatmeisje weer. “De specifieke ideologie en achtergrond van de media weerspiegelen zich in het beeld dat ze van Greta Thunberg tonen,” legt Silke Cornillie uit. Zo hangt het overheidsgestuurde RT een eerder negatief beeld op van de klimaatactiviste. Dat strookt met de kritische, patriarchale houding van president Poetin tegenover Thunberg. In het Russische medium is Greta meer alleen te zien, heel weinig in interactie met haar omgeving en vaak vanop een intieme afstand, wat haar als een apart en kwetsbaar meisje voorstelt. Tegelijk wordt ze er ook vrij vaak boos afgebeeld, als een grote bangmaker. Beide beelden worden versterkt door de kritische toon van de artikels.

Dagens Nyheter, dat grote aandacht heeft voor de klimaatactiviste van haar land, komt met een positiever beeld uit het onderzoek. Een fotograaf van de Zweedse krant volgde Greta Thunberg het hele jaar lang en dat leverde een groot aantal foto’s op in veel verschillende sociale situaties. Naast de grote klimaatbijeenkomsten is ze er namelijk ook te zien op school, met familie en in haar vrije tijd, waar er meer sprake is van interactie. De toon van de artikels is bovendien soms trots en lovend. Zo lijkt Greta Thunberg voor Dagens Nyheter niet alleen een bijzonder meisje, maar ook een klimaatheldin. De Standaard lijkt op haar beurt een ‘lightversie’ van Dagens Nyheters beeld te tonen. Greta Thunberg is er een opmerkelijke persoonlijkheid, die vaak lachend wordt getoond en zo positief overkomt, maar ze stijgt niet boven die andere klimaatactiviste, Anuna De Wever, uit.

De kracht van een foto

Met de resultaten van het onderzoek wil Silke Cornillie benadrukken dat elke foto kan bijdragen aan een bepaald beeld of frame over Greta Thunberg. “Foto’s hebben een grote impact op het oordeel van de kijker over wat er op de foto te zien is, in dit geval Greta. Daar moet je als nieuwsconsument voor opletten.” Foto’s zijn namelijk het eerste waar iemand naar kijkt in een artikel, maar worden minder snel als gekleurd of betekenisvol ervaren dan tekst. Toch kunnen, zoals uit het onderzoek bleek, zaken als het perspectief, de camera-afstand en haar eigen lichaamstaal het beeld over Greta Thunberg beïnvloeden. “Visuele framing is dus een verdoken vorm van framing, waar media soms handig op inspelen. Net daarom is het zo belangrijk om er alert voor te zijn,” besluit Cornillie.