De Vlaamse cabaret- en comedymarkt uitgelicht: analyse over cabaretière Els De Schepper

Humor: achter tien mannen staat één nog sterkere vrouw

Vlaanderen is de laatste jaren overspoeld door cabaret- en comedytalent. Wie kent Alex Agnew, Gunter Lamoot en Philippe Geubels, de ‘leading men’ van de Vlaamse comedy, niet? Ja, mannen, allemaal mannen, maar waar zijn de vrouwen naar toe? Els De Schepper is hét toonaangevende voorbeeld in Vlaanderen van de succesvolle cabaretière. Ze staat reeds twintig jaar op het podium, alleen. Ze is een unicum in een wereld die geregeerd en geregisseerd wordt door mannen. Haar plaats en haar verhaal in die wereld zijn in kaart gebracht.

Els De Schepper staat reeds twintig jaar op de planken en voerde in 2012 haar elfde onewomanshow uit. In haar publiek vooral vrouwen (65%) met een gemiddelde leeftijd die tussen 35 en 45 jaar ligt. Haar geheim? Dat is een combinatie van factoren. Een kaart van het Vlaamse cabaret en de Vlaamse comedy schept meer duidelijkheid.

Maar allereerst, wat is nu het verschil tussen cabaret en comedy? Daar is geen sluitend antwoord op te geven, al zijn er toch enkele zichtbare verschillen. Een show van een cabaretier is eerder een ‘zorgvuldig uitgewerkt theaterprogramma’ met een rode draad. Muziek heeft vaak een belangrijke rol, naast woordspelingen, absurditeiten, verkleedscènes en vaak ook tedere momenten. De grondlegger voor het Vlaamse cabaret is de Nederlander Toon Hermans. (Stand-up)Comedy is meer een ‘spervuur van grappen’ met up-to-date humor, een perfecte timing en woordkeuze én een sterke interactie met het publiek. Het doel van elke cabaretier en comedian is een eenmansshow. Het geldt als indicatie voor een succesvolle carrière.

Verschillende stand-upcomedians zijn er reeds in geslaagd om een onemanshow te brengen. Alex Agnew vulde het Sportpaleis en Philippe Geubels is dé Vlaamse volkskomiek op het podium en op televisie. Hij hoeft nog maar op te komen “en ‘goeienavond’ te zeggen, of het publiek ligt al in een deuk” (in: Vlaanderen Lacht).

De kaart (zie afbeelding) is een weergave van het Vlaamse cabaret en de Vlaamse comedy met als focus cabaretière Els De Schepper. De stand-upcomedians zijn de Vlamingen die hun mosterd halen in Groot-Brittannië. Thomas Smith, Alex Agnew en de jonge ongeëvenaarde Xander De Rycke zijn keien in dit vak. Op de kaart zijn de stand-upcomedians een kluwen van namen met enkelingen die het maken. De anderen zijn net begonnen, alweer vertrokken of hebben hun tijd gehad.

De kaart van het Vlaamse cabaret en de Vlaamse comedy (zie afbeelding) geeft verder basisinfo over de comedians en cabaretiers mee: geslacht, lengte van de carrière en nationaliteit. De kaart is opgebouwd rond een as die verloopt van ‘muziek’ naar ‘tekst’. De kaart zegt niets over het publiek van de humoristen. Er wordt enkel iets gezegd over de vorm en de inhoud van de shows van de performers.

Stand-upcomedians, muzikanten, performers met intellectuele humor, satirici, cabaretières, kleinkunstenaars, clowns, typetjes, sterren van de revue, het triumviraat van de Engelse comedy, vertellers, Gili, surrogaten van Els De Schepper en invloeden van Els De Schepper allemaal komen ze aan bod op de kaart. Opvallend? Mannen, heel veel mannen.

Maar hoe zit het dan met de vrouwen, in die mannenwereld? Els De Schepper, Jovanka Steele, An Nelissen, Lies Lefever en Veerle Malschaert zijn de enige Vlaamse vrouwen waar het gros van de Vlamingen wel eens van gehoord heeft. Maar de ene vrouw is de andere niet: An Nelissen: “Ik zie meer verschillen dan overeenkomsten met collega-vrouwen. Vrouwen die aan humor doen, zijn te verschillend om van iets als vrouwenhumor te kunnen spreken” (in: Vlaanderen Lacht).

Els De Schepper brengt shows met tekst, muziek en verkleedpartijen. Er zijn emotionele, diepzinnige, tedere, maar vooral heel veel grappige momenten. Kortom, ze werkt volgens wat men het Nederlandse cabaretmodel noemt.

Op de kaart situeren zich rondom Els De Schepper verschillende performers. Zij worden de surrogaten van Els De Schepper genoemd. Dit wilt zeggen dat zij het meest lijken op wat Els De Schepper doet. Als je het lijstje bekijkt, zijn het enkel kleppers, Nederlandse kleppers: Najib Amhali, Karin Bloemen, Brigitte Kaandorp en Tineke Schouten. Zij treden haast niet op in België. Vlaamse vrouwen zijn er niet te bespeuren.

Karel Michiels noemt Els De Schepper la grande dame van het Vlaamse cabaret. Wanneer men de kaart bekijkt, heeft hij gelijk. Els De Schepper staat alleen als vrouwelijke cabaretier met een jarenlange succescarrière. Ze onderscheidt zich van andere performers door de vorm en inhoud van haar shows. Of haar geslacht er veel toe doet, blijft een vraagteken. Er zijn geen Vlaamse mannelijke cabaretiers die het tegendeel bewijzen of ontkrachten. Els De Schepper houdt zich meer dan staande in haar wereld. En zo blijkt: ‘achter tien comedians staat één nóg sterkere cabaretière’.

Toch is Els De Schepper niet het enige humoristische unicum, want de focus van de kaart ligt op de shows van Els De Schepper. Wie zoekt zal nog meerdere uitzonderlijke performers vinden.

Citaat

“Vrouwen die aan humor doen, zijn te verschillend om van iets als vrouwenhumor te kunnen spreken”

An Nelissen in: Vlaanderen Lacht.